طاهره یعقوب پورنرگسی، مدیر کل پردازش و سازماندهی کتابخانه ملی ایران درگفت‌‌و گو با خبرنگارخبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ درباره پیشنهاد خبرنگار این خبرگزاری مبنی بر متولی شدن وزارتخانه‌های کشور برای دریافت شابکای کتابخانه‌های تابعه خود به صورت مستقیم از کتابخانه ملی گفت: تمکیل و ارسال اطلاعات بانک کتابخانه‌های کشور از طریق وزارتخانه‌های مختلف پیشنهاد خوبی برای تکمیل بانک کتابخانه‌های ایران است. البته در این صورت؛ کل ورود اطلاعات کتابخانه‌ها از طریق سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران باید انجام شود اما در هر صورت با ارائه امتیازاتی ازسوی وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی می‌توان در گام نخست، اطلاعات کتابخانه‌ای را از نهادها، وزارتخانه‌ها و موسسه‌های دولتی دریافت و برای کتابخانه‌هایشان شابکا صادر کرد.
یعقوب پورنرگسی درباره شابکا( شناسگراستاندارد بین‌المللی کتابخانه‌های ایران) اظهار کرد: شابکا شناسگر استاندارد بین المللی ایزو ۱۵۵۱۱ است که از سال 2003 تصویب شده و بر اساس آن یک شناسگر برای کتابخانه‌ها تخصیص می‌شود. ایران هم از ابتدای تاسیس این استاندارد به جمع کشورهای استفاده‌کننده از این شناسگر بین‌المللی پیوسته است. اکنون کتابخانه ملی مسئول تخصیص شابکا برای کتابخانه‌ها در ایران است.
وی با بیان این‌که بانک کتابخانه‌های ایران شامل کتابخانه‌هایی است که شناسگر استاندارد بین‌آلمللی کتابخانه‌های ایران را دریافت کردند، اظهار کرد: بانک کتابخانه‌های ایران به سامانه ISIL شناسگر استاندارد بین‌المللی کتابخانه‌های بین‌المللی متصل است. در سامانه بانک کتابخانه‌های ایران که به سامانه کتابخانه‌های بین‌المللی متصل است ؛امکان جست‌و‌جوی بین‌المللی وجود دارد. در صورتی که بسیاری از کشورها فقط اسامی کتابخانه‌هایشان را در این بانک بین‌المللی قرار می‌دهند و امکان جست‌و‌جوی کتابخانه‌ها و منابع در سامانه آن‌ها وجود ندارند.
هشت هزار کتابخانه از سال 84 تاکنون شابکا گرفته‌اند
مدیر کل پردازش و سازماندهی کتابخانه ملی ایران با بیان این‌که اکنون حدود هشت هزار کتابخانه از سوی سازمان اسناد و کتابخانه‌ملی ایران شابکا دریافت کرده‌اند، گفت: از سال 1384 تاکنون هشت هزار از انواع مختلف کتابخانه‌ها در کشور شابکا دریافت کرده‌اند. همچنین در شش ماه نخست امسال نیزحدود 200 کتابخانه کشور شابکای خود را از کتابخانه ملی دریافت کرده‌اند.
یعقوب پورنرگسی درباره این موضوع که بر اساس شماره استاندارد بین‌المللی کتابخانه‌های ایران چند نوع کتابخانه داریم، اظهار کرد: بر اساس این استاندارد انواع مختلفی از کتابخانه تعریف شده است که شامل کتابخانه‌های مدرسه‌ای، دانشگاهی، پژوهشی و تخصصی، عمومی، مساجد و مذهبی ،کودکان، و کتابخانه رقمی( دیجیتال) و کتابخانه‌های اختصاصی برای گروه‌های خاص است.
وی درباره آمار کتابخانه‌هایی که بیشترین و کمترین استقبال را از تخصیص شابکا داشته‌اند، اظهار کرد: بر اساس آمار، انواع کتابخانه‌هایی که تاکنون از کتابخانه ملی ایران شابکا دریافت کرده‌اند تا 12 مهر ماه امسال؛ حدود هفت هزار و 978 کتابخانه بوده است. در این آمار کتابخانه‌های عمومی با 3103 کتابخانه، کتابخانه‌های دانشگاهی با 1764 باب و کتابخانه‌های مساجد و مذهبی با 1240 شابکا اقبال بیشتری برای دریافت این شناسگر استاندارد بین‌المللی از خود نشان داده‌اند. کتابخانه‌های کودکان، پژوهشی و تخصصی و مدرسه‌ای با 562 ، 525 ، 510 و267 و کتابخانه‌های اختصاصی ویژه گروه‌های خاص با 267 کتابخانه در رتبه‌های بعدی دریافت شابکا قرارگرفته‌اند. بر اساس آمار؛ کتابخانه‌های عمومی اقبال بیشتری نسبت به دریافت شابکا از خود نشان داده‌اند اما در بخش کتابخانه رقمی یا دیجیتال به دلیل تازگی موضوع؛ تعداد درخواست‌ها بسیار کم بوده است.
یعقوب پورنرگسی با اشاره به این‌که شابکا به صورت رایگان برای همه کتابخانه‌ها صادر می‌شود، گفت: درخواست‌های شابکا و پاسخ به آن‌ها پیش از کرونا نیز به صورت اینترنتی بود و به ندرت با درخواست‌های فیزیکی( فرم‌های چاپی) مواجه بودیم اما اکنون همه درخواست‌ها و پاسخ به آن‌ها به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. درخواست کتابخانه‌ها پس از ارسال؛ بررسی، ویرایش و در نهایت بعد از تایید، درخواست شابکا تخصیص داده می‌شود. اکنون در شبکه کتابخانه‌های کشور بخشی به نام پذرش کتابخانه به نشانی https://libs.nlai.ir/libraries/searchوجود دارد که کتابخانه‌ها از این طریق می‌توانند برای تخصیص شابکا اقدام کنند.
تخصیص شابکا در بازه زمانی 10 روزه
یعقوب پور نرگسی درباره مدت زمان صدورشابکا اظهار کرد: تخصیص شابکا از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در یک بازه زمانی یک هفته تا 10 روزکاری امکان پذیر است؛ البته به شرط به این‌که اطلاعات دریافتی یا تکمیلی حاصل و صحت محتوا تایید شده باشد.
وی افزود:بحث به روزرسانی مشخصات کتابخانه‌ای در یک بازه زمانی مشخص در شابکا دیده نشده است اما این موضوع در حال بررسی است و پس از تصمیم‌گیری و ایجاد سازوکار برای به روز رسانی اطلاعات در بازه زمانی مشخص، اعلام خواهد شد. در حال حاضر طبق درخواست کتابخانه‌ها به روزرسانی اطلاعات در سامانه انجام می‌شود.
اطلاعات مهمی که شابکا به کاربران میدهد
مدیر کل پردازش و سازماندهی کتابخانه ملی ایران درباره اطلاعات مهمی که دریافت شابکا به کاربران میدهد، گفت: معرفی وب سایت و نشانی کتابخانه، تعداد منابع اطلاعاتی، معرفی مسئول کتابخانه و خدمات ویژه آن کتابخانه از جمله اطلاعات مهمی است که بعد از صدور شابکا از سوی کتابخانه‌ها برای کاربران قابل رویت می‌شود. در واقع شابکا شناسنامه کتابخانه‌هاست؛ کتابخانه‌هایی که شابکا دریافت می‌کنند، می‌توانند با معرفی زمینه فعالیت و معرفی خدمات ویژه خود؛ کاربران بیشتری را از فعالیت‌های خود آگاه کنند.
یعقوب پور نرگسی اظهار کرد: این استاندارد بین المللی باعث می‌شود کتابخانه‌ها با یک کد یا شناسگراستاندارد بین المللی مشخص، شناخته شوند و بر اساس نوع کتابخانه، کاربران می‌توانند آن‌ها را در یک بانک اطلاعاتی شناسایی کنند.
وی افزود: بانک کتابخانه‌های ایران اکنون شامل اطلاعات کتابخانه‌هایی است که شابکا دریافت کرده اند. برای پیوستن کتابخانه‌ها به شبکه کتابخانه‌های کشور، دریافت شابکا الزامی است. هر کتابخانه‌ای با عضویت در شبکه کتابخانه‌های کشور که از سال گذشته تشکیل شده است؛ می‌توانند از فهرستگان ملی و بین‌المللی بهره‌مند شوند. این فهرستگان شامل؛ فهرست مشخصات کتابشناختی منابع کتابخانه‌های عضو است که علاوه بر معرفی منبع، محل وجود آن منبع و تعداد کتابخانه‌هایی که این کتاب را دارند نیز به کاربر معرفی می‌کند.
تشکیل فهرستگان ملی حسن بزرگ دریافت شابکاست
مدیر کل پردازش و سازماندهی کتابخانه ملی ایران افزود: تشکیل فهرستگان ملی، حسن بزرگ دریافت شابکا و عضویت در شبکه کتابخانه‌های کشور است. گاهی یک کتاب در یک کتابخانه فهرست‌نویسی نشده و در کتابخانه دیگری این فهرست‌نویسی به اشتراک گذاشته شده است و عضویت در این شبکه باعث می‌شود؛ کتابخانه دیگر، کار تکراری انجام ندهند و از این فهرست استفاده کنند.
وی افزود: اطلاع از منابع کتابخانه‌های دیگر و تبادل منابع، عضویت همزمان یک عضو در چند کتابخانه و استفاده از منابع کتابخانه‌های عضو از طریق پروتکل‌های کتابخانه‌های عضو؛ از دیگر مزایای دریافت شابکا و عضویت در شبکه کتابخانه‌های کشور است. همچنین تکمیل بانک اطلاعاتی کتابخانه‌های ایران این فرصت را به ناشران و کارگزاران داخلی و خارجی میدهد تا با کتابخانه‌های مختلف کشور درحوزه‌های گوناگون ارتباط برقرار کنند.
یعقوب پور نرگسی با گلایه از پاسخ ندادن مسئولان کتابخانه‌ها برای پرکردن اطلاعات در زمنیه تخصیص شابکا گفت: متاسفانه بسیاری از کتابخانه‌ها به دلایل مختلف از جمله اجازه نداشتن برای تکمیل اطلاعات، در زمینه تخصیص شابکا همراهی نمی‌کنند و بسیاری از درخواست‌ها در این زمینه دارای اطلاعات ناقصی هستند در حالی که همکاران من در کتابخانه ملی برای تخصیص این شماره استاندارد بین‌المللی نیازمند کامل کردن این اطلاعات درخواستی هستند.
ابلاغ آیین نامه‌ای که ازسال 94 معطل مانده است
مدیر کل پردازش و سازماندهی کتابخانه ملی ایران با اشاره به ابلاغ آیین‌نامه هیات دولت در سال 94 به همه سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها مبنی بر عضویت در شبکه کتابخانه‌های کشور و دریافت شابکا عنوان کرد: بر اساس آیین‌نامه هیات‌دولت در این سال ؛همه وزارتخانه موسسه‌ها و مراکز دولتی موظف به ارائه اطلاعات درست و دقیق درباره کتابخانه‌های خود هستند، اما متاسفانه بسیاری از کتابخانه‌های کشور هنوز شابکا دریافت نکرده‌اند.
اتصال کتابخانه‌ها به شبکه‌کتابخانه‌ها و مراکز اسناد کشور
یعقوب پور نرگسی همچنین با اشاره به تصویب آئین نامه اتصال کتابخانه‌ها به شبکه کتابخانه‌ها و مراکز اسناد کشور ازسوی هیئت وزیران در جلسه ۲ تیر ۱۴۰۰ افزود: هیئت وزیران به پیشنهاد سازمان اسناد و کتابخانه ملی و با هدف پیشبرد فعالیت این سازمان برای ارائه اطلاعات منسجم به کاربران و پژوهشگران و پیشگیری از موازی کاری؛ آیین‌نامه‌‌آی را سال گذشته تصویب کرد و حتی ضرب‌العجل شش ماه برای اتصال کتابخانه‌ها، موسسه‌ها و مراکز دولتی به این بانک را تعیین کرد اما متاسفانه هنوز این اتفاق نیز تاکنون به صورت کامل رخ نداده است.
شنبه ۳۰ مهر ۱۴۰۱ - ۱۲:۰۹
نظر شما