به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، این اثر در حوزه اخلاق ماشینی قرار می‌گیرد. اخلاق ماشینی حوزه مطالعاتیِ نسبتاً نوظهوری است که ذیل اخلاق هوش مصنوعی به وجود آمده است. ایده مباحث این کتاب در آغاز چیزی نبود جز گفتگوی ساده میان دو تحصیل کرده دکتری در علوم فنی مهندسی و علوم انسانی؛ گفتگویی که حاکی از دو نگاه از دو پنجره متفاوت بود؛ تفاوتی که، از یک سو. نشان دهنده شکاف عمیق میان محققان علوم انسانی و رشته‌های مهندسی بود و از سوی دیگر، بیانگر فقدان منابع کافی و بومی و شاید عدم‌توجه به اهمیت و ضرورت بحث.

هدف از خلق ماشین‌های هوشمند چیست؟ آیا هدف بهبود زندگی انسانها است؟ بهبود زندگی در چه راستایی و به چه قیمتی؟ آیا زندگی بازی شطرنج است و دارنده ماشین هوشمند قطعا همیشه برنده بازی است؟ برد و باخت در زندگی یعنی چه و به چه بهایی؟ پرسش‌های فوق دغدغه اصلی نگارندگان در تدوین این  کتاب بوده است بدین منظور که آیا می‌توان در عین نگرشی واقع‌بینانه به توانمندی ماشین‌های هوشمند، رویکرد اخلاقی برای آنان هدف‌گذاری نمود؟ 

پرسش‌ها زمانی پیچیده‌تر خواهند شد که بحث یادگیری ماشین و شباهت یادگیری ماشین و انسان پا از حیطه محسوسات فراتر نهاده و سخن از قصدمندی در رفتار و یا عواطف و احساسات به میان آید. به عبارتی، آیا مباحث اخلاق در هوش مصنوعی می‌تواند مفهومی داشته باشد؟ اخلاقی عمل کردن ماشین هوشمند به چه معنا است؟ آیا اخلاق هوش مصنوعی معادل اخلاق مهندسی با اخلاق طراح است؟ یا چیزی فراتر از آن بوده و تأثیرات قابل تأملی بر جامعه خواهد گذاشت؟ آیا می‌توان نظریه و چارچوبی جامع در راستای اخلاقی عمل نمودن ماشین هوشمند ارائه داد؟

کتاب حاضر تلاشی در راستای نزدیک شدن به پاسخ پرسش‌های فوق از دو منظر علوم انسانی و مهندسی هوش مصنوعی است. اهتمام این تحقیق بیان گوشه‌ای از ظرفیت تعامل و ایجاد گفتمان میان مهندسی هوش مصنوعی و علوم انسانی به منظور رفع چالش‌های اخلاقی هوش مصنوعی است و انگیزه نویسندگان تدوین مقدمه‌ای بر آشنایی با هوش مصنوعی و ضرورت‌های اخلاقی و حقوقی آن است.

فصل نخست این کتاب بر آن است تا با معرفی ساختار هوش مصنوعی توانمندی‌ها و ناتوانایی‌های آن را ارائه دهد؛ بدین منظور که نگرش کارکردگرایانه و واقع‌بینانه به هوش مصنوعی، جایگزین نگرش‌های تخیلی و بدبینانه و همچنین نگرش‌های خوشبینانه و غیرواقعی شود.

فصل دوم این تحقیق بر آن است تا با معرفی اجمالی نظریه‌های اخلاقی به خصوص اخلاق کاربردی، امکان کاربست اخلاق در ماشین‌های هوشمند را بررسی نماید؛ بدین منظور که چالش‌های اخلاقی ایجادشده توسط سیستم‌های هوشمند پررنگ شده و اهمیت پرداختن به آن مشخص شود. فصل سوم این تحقیق بر آن است تا با معرفی برخی توصیه‌ها و راهکارهای حقوقی، نیم نگاهی به رفع چالش‌های اخلاقی ایجادشده در ماشین‌های هوشمند بیاندازد؛ بدین منظور که در عین استفاده بهینه از ماشین‌های هوشمند به‌منظور بهبود زندگی بشر، تدابیری در جهت عملکرد اخلاقی آن اندیشیده شود.

بدیهی است که برقراری ارتباط موثر با خواننده در یک کتاب علمی میان‌رشته‌ای کار ساده‌ای نیست. اگر کتاب در سطحی ساده نوشته می‌شد نکات مهم و کلیدی را پوشش نخواهد داد و نمی‌تواند مخاطب متخصص و مستعد را جذب کند. از طرف دیگر، نگارش پیچیده کتاب باعث کاهش رغبت مخاطبان رشته‌های مختلف می‌شود. از این رو، در این کتاب تلاش بر این بوده تا در عین تبیین مفاهیم و تعاریف هوش مصنوعی، نظریات فلسفه اخلاق و کاربست آن و موازین حقوقی و ضمانت اجرایی آن، از ادبیاتی ساده برای اتفال مطالب به مخاطب استفاده شود.

در «پیشگفتار» این کتاب آمده است: «با جستجوی بیشتر و مطالعه تحقیقات کشورهای مختلف، اعم از فعالیت‌های دانشگاهی، نظیر دانشگاه MIT و تلاش سازمان‌های حقوقی ملی و بین‌المللی، مانند مصوبه‌های اتحادیه اروپا، به ضرورت مطالعه، بحث و تأمل در ابعاد اخلاقی و حقوقی در تعامل با دانشمندان هوش مصنوعی پی بردیم. گام اول تدریس مبانی هوش مصنوعی، به‌عنوان محور پروژه و سپس رویکردهای مختلف اخلاق بود. تا بدین وسیله همه افراد دیدگاهی واقع‌بینانه نسبت به مباحث این حوزه پیدا کرده و با ادبیات حوزه تخصص یکدیگر آشنا شوند. تحقیقات گسترده در زمینه‌های مختلف، فرضيه تأثیرگذاری و تأثیر پذیری به کارگیری هوش مصنوعی در علوم و دانش‌های دیگر را تقویت نمود و به عنوان یک ضرورت پژوهشی نمایان ساخت و این انگیزه فراهم شد تا به بررسی چالش‌ها در حیطه‌های مختلف بپردازیم.

با ملاحظه تجربه تاریخی، دانستیم که ارائه رویکردی سلبی در راستای حذف یا محدود نمودن هوش مصنوعی، تنها معادل محروم نمودن خویشتن از فواید کاربردی آن است. بدین منظور، هدف از ترجمه این کتاب ارائه ایده‌ای با رویکردی ایجابی بود؛ ایده‌ای که در عین ملاحظات اخلاقی، ضمانت اجرایی و حقوقی را نیز در بر داشته باشد. تأمل و جمع آوری چالش‌های ایجادشده توسط ماشین‌های هوشمند، نظیر سیستم‌های توصیه‌گر و ماشین‌های خودران، ما را بر آن داشت تا مجموعه‌ای منسجم و ساختار یافته از مباحث فراهم کنیم و بدین ترتیب مطالب کتاب حاضر با ماهیت میان رشته‌ای و رویکرد علمی ارائه گردید.»

کتاب «هوش سفید-از اخلاق ماشینی تا ماشین اخلاقی» تالیف زهره عبد خدائی، نسیم توحیدی، نرگس کریمی واقف و محمد براتی جوآبادی است که از سوی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در 214 صفحه و با قیمت 42000 تومان وارد بازار نشر شده است.