باستانی پاریزی یک پسر به نام حمید و یک دختر به نام حمیده دارد. او از اعضای افتخاری فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران نیز بود. باستانی پاریزی صبح روز سه شنبه پنجم فروردین ۱۳۹۳ پس از یک ماه بیماری کبد دیده از جهان فروبست و طبق وصیت خود در قطعه ۲۵۰ بهشت زهرا در کنار همسرش به خاک سپرده شد. به مناسبت زادروزش با حمید باستانی پاریزی صحبت کردیم تا یادی از او کرده باشیم.
وضعیت کتاب‌های پدرتان به لحاظ تجدید چاپ در چه شرایطی است؟ کتاب جدیدی در دست چاپ هست؟
ناشر کتاب‌های پدرم انتشارات علم است. تنها کتابی که پس از درگذشت پدر به چاپ رسید، «کوه‌ها با هم‌اند» بود. پدرم قبل از فوت در تلاش بود مجموعه «معلمان من» که مقاله‌های اوست درباره استادان و معلمانش که در نشریات و کتاب‌های مختلف منتشر شده بود، در حال گردآوری است و چون به دقت زیادی نیاز دارد، زمان زیادی لازم است تا به صورت کتاب ارزشمندی برای چاپ آماده شود.
کتابخانه پدر در چه حالی است؟ هنوز کتاب‌ها را نگه داشتید؟
کتابخانه پدر در همان وضعیتی است که پدر از آن استفاده می‌کرد و همه کتاب‌ها سر جایش است و اتاق کار پدرم به همان وضعیت قبل است و هیچ چیز تغییر نکرده است.
چه نظری دارید در رابطه با فیلم‌های که درباره زنده‌یاد باستانی پاریزی ساخته شد؟
نخستین فیلم که در زمان حیات پدرم «از پاریز تا پاریس» توسط جواد میرهاشمی ساخته شد که پدرم آن را دوست داشت و در زمان ساخت فیلم با سازنده آن ارتباط خوبی برقرار کرد و بسیاری از صحنه‌های زندگی پدرم را به خوبی نشان داد و پدر هم با میرهاشمی ارتباط خوبی برقرار کرد در کل فیلم ارزنده‌ای از کار درآمد.
هومن ظریف هم مستندی با نام «بارقه باستانی» درباره زنده‌یاد باستانی پاریزی ساخته است.
هنوز فیلمی به آن شکل نساخته است اما تمایل دارد که بسازد. هر چند فیلم ساختن درباره فردی که زنده نیست، قدری مشکل است، چون پیچیدگی‌ها و ظرافت‌هایی دارد که هر کس بخواهد این کار را بکند باید به آنها برسد. هومن ظریف شروع به ساختن فیلمی کردند اما هنوز به جایی نرسیده است. یادم است فیلمی به نام «حماسه کویر» اواسط دهه هفتاد آقای هیربد ساختند آن هم فیلم خوبی شد. در این فیلم چون پدر سالم و سرحال و مادرم در قید حیات بود، یک حال و هوای دیگری دارد.
چه آثاری قرار است درباره پدرتان چاپ شود؟
نامه‌های محمدعلی جمالزاده به باستانی پاریزی در حال آماده برای نشر است با کمک و همت علی دهباشی در مرحله صحافی است و احتمالا تا پایان سال از سوی نشر علم منتشر خواهد شد. در این کتاب 70 تا 80 نامه قرار دارد که به لحاظ فرهنگی و تاریخی ارزشمند است.
چه خاطره‌ای از چاپ کتاب‌های باستانی پاریزی دارید؟
معمولا حروفچینها که مطالب را تایپ و آماده می‌کنند، با کتاب‌های پدرم دچار مشکل می‌شدند، مشکل به این لحاظ که پدرم یک‌دفعه 70 درصد مطالب کتاب‌هایش را تغییر می‌داد. به عبارتی زمانی که کتاب به ناشر داده می‌شد تا زمانی که برای چاپ مراحل حروفچینی را می‌گذراند گاه پیش می‌آمد که مطالب کتاب چندین بار از سوی پدرم تغییر می‌کرد و گاهی حروفچینها از دست پدر دلخور می‌شدند اما به مرور به این شیوه تالیف پدرم عادت کردند. چون حتی متن کتاب برای آنها نیز جالب بود و اغلب در زمان حروفچینی کتاب‌ها را می‌خواندند و دوست داشتند. شاید ابتدا از تغییر متن پس از آماده شدن نمونه و ارائه آن به پدر دلخور می‌شدند اما بعدا به این وضعیت عادت کردند برای همین بقیه مسائل برایش قابل هضم می‌شد.
کتاب‌های پدرتان در زمان آماده شدن برای چاپ چه نکته قابل تاملی داشت؟
می‌توانم بگویم گاهی پیش می‌آمد که پاورقی یا زیرنویس یک متن دو برابر آن می‌شد و تنظیم زیرنویس کتاب به ویژه آن زمان برای حروفچین کتاب‌ها کار دشواری بود و این مساله اعتراض حروفچین را در پی داشت که آن را گاه با شوخی یا گلایه مطرح می‌کردند اما بعدا وقتی کار آماده می‌شد، از اماده کردن کتاب برای چاپ اظهار خشنودی می‌کردند. یادم است یکی از حروفچینها که سال‌ها با پدرم کار کرد، برای این موضوع شعری سرود که این موضوع در بخشی از فیلم «از پاریز تا پاریس» آمده که آقای نیکبخت این مساله را مطرح می‌کند و می‌گوید مثلا در یک صفحه سه خط مطلب است و سه صفحه زیرنویس دارد! البته خود بابا هم معتقد بود پاورقی اهمیت بیشتری از مطلبی دارد که در صفحه اصلی گذاشته می‌شود. به هر حال سبک نگارش خاصی داشت و کار کردن با او آسان نبود. با این حال پدرم به حروفچینها در کتاب‌هایش اشاره کرده و از آنها یاد کرده است که آنها انسان‌های زحمت‌کشی هستند و در هنگام آماده کردن کتاب‌ها مطالب زیادی می‌آموزند. مطالعه کتاب‌های مختلف به آنها سعه صدر و سینه گشاده‌ای می‌دهد.
در حال حاضر کتاب‌های زنده‌یاد محمدابراهیم باستانی پاریزی فقط از سوی نشر علم منتشر می‌شود؟
چند ناشر از جمله بهمن، نشر خرم، انتشارات صفی علی‌شاه، ابن‌سینا، امیرکبیر و انتشارات علمی و فرهنگی و تقریبا اغلب ناشران بزرگ و قدیمی با پدرم کار کرده بودند. همچنین در دهه 60 و 70 ناشرانی پیدا شدند که کار اصلی آنها نشر نبود و یکسری کتاب چاپ کردند که چندان مطلوب نبود و کتاب‌های منتشر شده کیفیت درستی نداشت و مسائلی دیگری هم در میان بود. برای همین پدر تصمیم گرفت جق چاپ کتاب‌هایش را تنها به نشر علم بدهد که کیفیت کتاب‌ها قابل قبول باشد. خوشبختانه نشر علم با سابقه زیادی که در این زمینه دارند و در 25 سالی که کتاب‌های پدر را چاپ می‌کند به خوبی از پس کار برآمده است و از نظر حق مولف هم مسائل مالی را رعایت کردند.
نظر شما