به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مهدی کاموس؛ منتقد ادبی و نویسنده حوزه دفاع مقدس در نشست «چگونگی پرداخت سندی، ادبی در زندگی‌نامه داستانی دفاع مقدس» که امروز (سوم مهر) به همت خانه کتاب و ادبیات ایران با همکاری سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس برگزار شد، به بیان اهمیت زندگی‌نامه در هویت ملی پرداخت و اظهار کرد: ادبیات هر کشور به منزله سند هویتی آن است و هر ملت برای درک وضعیت کنونی خود و نیز معرفی خویش به ملل دیگر از آن بهره می‌برد. به عبارت دیگر می‌توان از ادبیات هر ملت به‌عنوان شناسنامه ملی آن یاد کرد.
 
نویسنده کتاب «زندگی‌نامه داستانی» ادامه داد: با نگاه به تاریخ ادبیات هر کشور درمی‌یابیم که آنچه در ادبیات هر دوران برجسته‌تر شده، انعکاس‌دهنده تاریخ، سیاست و اجتماع آن است. به‌عنوان نمونه بررسی و مطالعه زندگی‌نامه رمان‌نویس‌های روس در زندان یا زندگی‌نامه شاعران و نویسندگان آلمانی ما را در شناخت تاریخ و هویت ملی آن کشور در دوران نگارش آن آثار یاری می‌رساند.
 
کاموس گفت: زندگی‌نامه‌ها روزگاری در زمره تاریخ بودند، ولی از قرن 19 به این‌سو با ادبیات پیوند خوردند و به سند فرهنگی تبدیل شدند.
 
این نویسنده دفاع مقدس افزود: روایت‌های زندگی‌نامه‌ای، در عین نشان دادن واقعیت‌ها به ما در درک حقیقت و واقعیت خود کمک می‌کنند و وقتی ملتی به خواندن زندگی‌نامه تختی علاقه‌مند است، به پهلوانی بودن خود اشاره می‌کند و علاقه به مطالعه زندگی‌نامه دانشمندان، نشان‌دهنده درک خاص آن ملت از ارزش‌ها و شخصیت‌های علمی است.
 
وی با بیان اینکه در ادبیات ما دو پارادایم یکی ایرانی‌گرایی از پرداختن و اشاره به رستم و آرش گرفته تا سیمرغ عطار و رندی حافظ و دیگری پارادایم مذهبی متجلی در تعزیه‌خانه‌ها با اشاره به شخصیت‌هایی چون مولا علی (ع)، امام حسین(ع) و عباس (ع) سابقه داشته‌اند، تصریح کرد: زندگی‌نامه دفاع مقدس به‌عنوان بخشی از ادبیات معاصر توانسته  پارادایم جدیدی را در افق تاریخی عرضه کند که همان انسان انقلاب اسلامی است. این پارادایم اسطوره‌های ملی و مذهبی را در دفاع مقدس با هم آمیخته کرده و این تلفیق انگاره‌ها و پارادایم‌ها در شکل‌دهی هویت ملی ما تأثیر گذاشته است.
 
این نویسنده و منتقد ادبیات دفاع مقدس با تأکید بر اینکه شهدا و سرداران دفاع مقدس نمادهای امروز هویت ملی ما هستند، گفت: ابژه ملموس هویت ملی امروز ما مقاومت است که شهدا نماد آن هستند و زندگی‌نامه دفاع مقدس محمل تجلی هویت ملی ما محسوب می‌شود.
 
وی تصریح کرد: هرچه قدرت داستان‌نویسی در زندگی‌نامه دفاع مقدس بیشتر باشد، نویسنده بهتر می‌تواند هویت ملی را بیان کند و اگر زبان ادبی و داستانی روایت‌ها ضعیف باشد، محتوا کمرنگ خواهد شد.
 
کاموس افزود: زندگی‌نامه‌های دفاع مقدس توانستند اشخاص و شخصیت‌های مختلفی را مانند شهید باکری و شهید سلیمانی معرفی کنند که بدون داشتن هیچ برتری قومیتی و تبار مشهور سیاسی و اجتماعی در عین بی‌نام و نشان بودن، هویت‌های بی‌نظیری را به نمایش گذاشتند.
 
وی با تأکید بر اهمیت شخصیت‌سازی در حوزه زندگی‌نامه دفاع مقدس گفت: در شخصیت‌سازی زندگی‌نامه دفاع مقدس، دو دیدگاه رئالیستی و ایده‌آلیستی مطرح می‌شود که در دیدگاه رئالیستی سند بر ادبیات مقدم می‌شود و نیازی نیست بگوییم فردی که به مقام شهادت رسیده از کودکی نیز بسیار پاک و خوب بوده است. از سوی دیگر در زندگی‌نامه دفاع مقدس برعکس زندگی‌نامه‌های تاریخی تقدیرگرایی مطرح نیست و تقدیربا اختیار گره می‌خورد و انسانی عادی یا متمایل به جناح‌های شرق و غرب به شهیدی والامقام تبدیل می‌شود.
 
کاموس همچنین بر ضرورت دوری از کلیشه‌ها و توجه به انتخاب سوژه‌ها و موضوع‌های مغفول‌مانده در حوزه زندگی‌نامه دفاع مقدس تأکید کرد.
 
راز ماندگاری هر سند هویتی، پیوند آن با ادبیات است
همچنین در این نشست، اکبر صحرایی؛ نویسنده و از رزمندگان دوران دفاع مقدس در سخنانی بیان کرد: راز ماندگاری هر سند هویتی، پیوند آن با ادبیات است. تاریخ دفاع مقدس ما پربار و مملو از اسناد است که توانسته پس از سال‌ها مایه دست نویسندگان حوزه‌های مختلف قرار گیرد.
 
صحرایی با تأکید بر اینکه ادبیات معاصر ایران، مدیون ادبیات دفاع مقدس است، افزود: ادبیات دفاع مقدس توانسته ده‌ها هزار سند و کتاب و نیز آثار باکیفیت از رمان و داستان گرفته تا جشنواره‌ها و محفل‌ها و نقدهای ادبی را شکل دهد و بار ادبیات معاصر را به دوش بکشد.
 
وی با بیان اینکه ادبیات دفاع مقدس شامل سه بخش شفاهی، نیمه داستانی (زندگی نامه داستانی) و داستانی می‌شود، توضیح داد: ادبیات غیرداستانی (شفاهی) 70 درصد ادبیات دفاع مقدس را شامل شده که در آن سندیت حرف نخست را می‌زند. زندگی‌نامه داستانی در تلفیق واقعیت و تخیل است و 30 درصد ادبیات دفاع مقدس را به خود اختصاص داده و ادبیات داستانی نیز از تخیل و ادبیات در سطح بالایی بهره می‌برد.
 
صحرایی افزود: سه عامل سندیت، عنصر ادبی و نویسنده در خلق زندگی‌نامه داستانی دفاع مقدس موثر هستند که در حوزه سندیت می‌توان به پژوهش و مطالعه و مدارک مختلف ازجمله فیلم، صدا و وصیت‌نامه‌ها و مصاحبه‌ها و در عناصر ادبی نیز به فرم، شخصیت‌پردازی و ساختار متن اشاره کرد.
 
وی گفت: باید به سندیت در کلیت ساختار زندگی‌نامه داستانی وفادار باشیم، زیرا تخیلی‌ترین رمان‌ها نیز زیربنای تاریخی دارند. نویسنده با ابزار نگارش یعنی عناصر داستانی می‌تواند در عین توجه به سندیت داستان زیبایی نیز خلق کند. به عبارت دیگر می‌تواند با شخصیت‌پردازی و رنگ و جلا دادن به شخصیت‌ها، باورپذیری را نیز حفظ کند.
 
صحرایی افزود: شخصیت‌پردازی، فضاسازی و گفت‌وگو از عناصری هستند که خاطرات را بدون تحریف به داستان نزدیک می‌کنند. همچنین استفاده از ضرب‌المثل‌ها و فرهنگ بومی مناطق و استفاده از عنصر تعلیق می‌تواند در خلق آثار برتر حوزه زندگی‌نامه داستانی دفاع مقدس موثر باشد.