به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ دومین نشست «نشانه، ادبیات داستانی در آینه چهل سالگی آغاز دفاع مقدس» با موضوع بررسی «ترجمه آثار داستانی دفاع مقدس – دستاوردها و...» به مناسبت چهلمین سالگرد دفاع مقدس (31شهریور ماه) با حضور افشین شحنه تبار (مدیر و موسس انتشارات شمع و مه) و محمد حنیف (نویسنده) با دبیری شهریار عباسی (نویسنده) در موسسه خانه کتاب و ادبیات داستانی برگزار شد.

در ابتدای این نشست، محمد حنیف درباره نقش ترجمه در شناساندن ادبیات داستانی و ادبیات دفاع مقدس  توضیح داد و گفت: تا زمانی که داستانی نوشته و مضمونی پرداخته و منتشر نشود این داستان در معرض نقد و دید مخاطبان قرار نمی‌گیرد. ترجمه آثار داستانی، از این رو مهم است که می‌تواند دایره مخاطبان را وسیع کند. در کنار آن، ترجمه باعث می‌شود درون‌مایه مدنظر نویسندگان در سطح وسیع‌تری نشر پیدا کند. از این رو داستان هر چه به زبان‌های دیگر ترجمه شود و مخاطبان بیشتری داشته باشد به هدف نویسنده نزدیک‌تر می‌شود.
 
حنیف ادامه داد: یکی از تعاریف ادبیات این است که ادبیات صورت صناعی کلام به منظور هم‌سو و همسان کردن ذهن مخاطب با قوه خلاقه نویسنده متن ادبی، است. در نهایت تا زمانی که آثار ترجمه نشوند این هدف محقق نمی‌شود و در اختیار مخاطبان قرار نمی‌گیرد.

کار ترجمه در ایران به یک جاده یک طرفه تبدیل شده است
در ادامه افشین شحنه تبار با بیان اینکه کسی نمی‌تواند منکر نقش ترجمه در شناساندن ادبیات داستانی و ادبیات دفاع مقدس شود، گفت: ترجمه پل بین دو زبان است و از هزاران سال پیش این موضوع وجود داشته است. در ادبیات معاصر، متاسفانه در دنیا در زمینه ترجمه عقب هستیم. در کشوری که ریشه زبان لاتین باشد به علت ساختار زبانی ساده‌تر می‌توانیم ارتباط برقرار کنیم. اما در کشور ما زبان به لحاظ ساختاری و تیپیک گویش به شدت محدود و منحصر به فرد است و در زبان ما، زبان‌ها و قوم‌های مختلفی داریم. این عوامل باعث می‌شود ترجمه ما دچار مشکل شود. ساختار زبان فارسی باعث می‌شود هیچ ارتباطی با زبان‌های دیگر حتی با زبان عربی نداشته باشد. کار ترجمه در ایران به یک جاده یک طرفه تبدیل شده است و ما در این زمینه وارد کننده هستیم و صادرات ما بسیار کم است.

در ادامه  شهریار عباسی به عنوان دبیر این نشست، گفت: ژانرهای ادبی خاصی وجود دارد که کار کردن درباره آنها تخصص خود را می‌خواهد. اساسا یک مترجم که بناست درباره جنگ ایران و عراق کار کند آیا نیازمند دانش و ادبیات ترجمه است یا به دانش‌های دیگر هم نیاز دارد؟

حنیف در پاسخ به این سوال گفت: تسلط به زبان مبدا و مقصد برای ترجمه آثار مهم است و در کنار آن، تسلط به موضوع هم اهمیت دارد. بسیاری از ادبیات داستانی در زمره تعریفی قرار می‌گیرند که به آن پایداری و دفاع مقدس گفته می‌شود و بخش دیگر در حوزه ادبیات جنگ. مترجمی که می‌خواهد ادبیات دفاع مقدس را ترجمه کند باید متخصصی او را همراهی کند تا بتواند فرهنگی که پشت برخی از اصطلاحات است را برای ترجمه برای او بیان کند. همچنین، فرد باید هویت فرهنگی و زمینه‌های تاریخی جنگ را بداند. بعضی اصطلاحات که خاص فرهنگ جبهه است کار مترجم را دشوار می‌کند. در این زمینه نقش ناشر مهم است که نویسنده اثر را با مترجم همراه کند تا بتواند معنای مورد نظر خود را به مترجم منتقل کند.

در ادامه، شحنه تبار با بیان اینکه توانایی مترجم یا در زبان مقصد یا در زبان مبدا است، گفت: گاهی مترجم یا در زبان مقصد یا زبان مبدا دچار ضعف است. ادبیات جنگ، به ویژه جنگ ما که صرفا فیزیکی نبوده برای کشورهای غیر از ایران قابل درک نیست. به همین منظور برای اینکه بتوانیم ادبیات ایران را در خارج از کشور معرفی کنیم باید با فضای آن کشور آشنایی داشته باشیم تا بتوانیم محتوا را به شیوه‌ای بیان و معرفی کنیم که برای آنها هم قابل فهم و درک باشد. برای تحقق این هدف، مترجم باید با کتاب ارتباط بگیرد و به مطالب و محتوای کتاب اعتقاد داشته باشد در غیر این صورت کار خوبی ارائه نمی‌شود.

حنیف در پاسخ به این پرسش که چه کتاب‌هایی و با چه معیارهایی باید برای ترجمه انتخاب شوند، گفت: در ایران جشنواره‌های ادبی زیادی مانند جایزه جلال آل احمد، جایزه شهید غنی‌پور، جشنواره‌های دفاع مقدس، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و... برگزار می‌شود که می‌توانیم از آثار برگزیده این جشنواره‌ها و جوایز نیز آثاری برای ترجمه انتخاب کنیم. اما آثاری هم هستند که در این جشنواره‌ها انتخاب و برگزیده نمی‌شوند در صورتی که این کتاب‌ها ممکن است جزو شاهکارهای ادبی ما باشند و به دلایل مختلفی دیده نشده باشند. بنابراین باید به این دسته از آثار نیز برای ترجمه توجه شود.

ضرورت انتشار اخبار حوزه کتاب در رسانه‌های معتبر خارج از کشور
حنیف اظهار کرد: آثار در خور ترجمه چه آثاری که در جشنواره‌ها برگزیده شده باشند، چه آثاری که انتخاب نشده باشند در کشور وجود دارد. در خلق و چاپ آثار داستانی که برای جنگ نوشته شده  باید علاوه بر ویژگی‌های فنی، شعاری نبودن محتوا را در نظر بگیریم. محتوا و موضوعات باید مشترک باشد و هویت بومی داشته باشد. داستان باید جغرافیا و فرهنگ خودش را به زبان قابل فهم بیان کند. ما آثار خوبی برای ترجمه شدن داریم اما دلیل اینکه این آثار کم ارائه شده و شناخته شده نیست چیست؟ اخبار برگزیده شدن کتاب‌ها در جشنواره‌های مختلف باید در ژورنال‌ها و رسانه‌های معتبر خارج از کشور منتشر شوند تا در اختیار مخاطبان، ناشران، نویسندگان و حتی محققان و پژوهشگران قرار بگیرد.

نیازمند افراد از خود گذشته برای معرفی ادبیات کشورمان هستیم
در ادامه این نشست، شحنه تبار گفت: خبرگزاری‌ها و رسانه‌های معتبر داخلی که بخش انگلیسی دارند باید اخبار مهم حوزه کتاب را منتشر کنند. اگر خارجی‌ها بخواهند در مورد ادبیات ایران تحقیق و جست و جو کنند متاسفانه به اطلاعات زیادی دست پیدا نمی‌کنند چرا که همه کارهای ما صرفا مصرف داخلی دارد. از این رو، نیازمند افراد از خود گذشته هستیم تا ادبیات کشور ما را معرفی کند که کار بسیار پرهزینه ای است. ما باید کاری کنیم که ادبیات و در کنار آن ادبیات جنگ و نویسندگان خودمان را به بیرون از ایران بشناسانیم و برای تحقق این امر نیاز داریم فضا را بشناسیم و قدرت مالی داشته باشیم. متاسفانه در ایران، این تصور وجود دارد که خارج از ایران بسیار خوب است و وضعیت خوب است در صورتی که در آنجا هم نویسندگان به ویژه نوقلمان به دنبال ناشران هستند اما آنها کار حرفه ای بیشتری انجام می‌دهند. در کشورهای خارجی، انجمن‌ها، نهادها و صنایع مختلف از کتاب حمایت می‌کنند. در ایران طرح گرنت از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود که طرح مثبتی است. همچنین در سال‌های گذشته ایران توانست مهمان ویژه نمایشگاه کتاب در چین و روسیه باشد که از جمله اتفاقات بسیار خوبی بود که همچنان از ثمرات مثبت آن بهره می‌بریم.