به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «آینه­‌های غیبی» با عنوان تبیین ارتباطْ­ شناختی - اسلامیِ ارتباط انسان با فرشته و شیطان و استخراج الگویی از بازنمایی رسانه‌­ای آن در موازنه با دو سریال ملکوت و اغما منتشر شده است.

شاید بتوان گفت بنیادی­‌ترین آموزه معنوی دین اسلام، یا دست­کم یکی از مهم‌ترین آنها، باور‌آفرینی و ایمان‌­افزایی به جهان غیب است؛ همان‌طور که آغازین ترنم­‌های قرآن کریم، ستایش مؤمنان به وصف غیب­‌باوری است.

به ­نظر می‌­رسد جهان معاصر نیز تشنه معنا و گرسنه معنویت و شیفته غیب و حقایق ماورایی است. همان‌طور که آندره مالرو معتقد است: «قرن بیست‌ویکم، یا قرن معنویت خواهد بود یا وجود نخواهد داشت.»  در این میان، رسانه­‌ها که از عناصر فرهنگی برجسته قرن بیست‌ویکم به‌شمار می‌روند، می‌­توانند در توسعه معنویت­ خواهی در این قرن نقش مهمی ایفا کنند؛ زیرا به ­تصریح ارتباط ­شناسان، یکی از کارکردهای رسانه‌­ها، انتقال فرهنگی است که عبارت است از: آموزش و ترويج فرهنگ، عقاید و ارزش‌­ها.

رویکرد تجسم‌بخشی رسانه­‌ای به پدیده‌های ماورایی (که در دوره‌های هشتاد در تلویزیون ایران رخ داد)، نویدبخش فصل نوینی در سینمای معنوی ـ تربیتی و بخشی از ادای رسالت تلویزیون در انتقال فرهنگ غیب­‌باوری به نسل نو بود؛ سینمايی نو و استعلايی، آن­­هم در فضایی که برخی متون درسی رسمی و آکادميک ایران معاصر، ژانرهای نمایشی را در تراژدی، کمدی، ملودرام و مضحکه منحصر می­‌دانند، اما افسوس که ساخت این «گونه» ارزشمند، که در آغاز راه بود، در سال‌­های اخیر به­ کلی متوقف شد. گذشته از اشکالات بجا و انتقادهای خیرخواهانه کارشناسان سینمایی و مذهبی که می­‌توانست با همدلی و حمایت مسئولان و سیاست­گذاران به رشد و تعالی بیشتر این هنر استعلایی بینجامد، نکوهش، تحقیر و اشکال­ تراشی برخی کارشناسان و گاهی کارناشناسان سینمایی و دینی و مذهبی نیز در دلسردی و بی­رغبتی سازندگان، تأثیر مهمی داشت.

هدف از نگارش تحقیق فرارو، تحلیل کامل ارتباط انسان با فرشته و شیطان از منظر قرآن و حدیث و سپس تطبیق آن بر دو سریال ماورائی یعنی ملکوت (ارتباط انسان با فرشته) و اغما (ارتباط انسان با شیطان) است و نگارنده در این تطبیق، در پی تقویت بُعد نظری سریال­‌های معناگرا در یک حوزه خاص از فیلم، یعنی ماورا، آن­ هم شاخه­ای محدود از ساحت ماورا، یعنی تصویری صحیح و اسلامی از فرشته و شیطان و ارتباط آنان با انسان در فیلم است.

آینه‌­های غیبی، ارتباط انسان با فرشته و شیطان را از منظر قرآن و در کنار آن برخی احادیث کاویده است و نتیجه این کاوش را در راستای ارزیابی دو سریال ماورائی که به بازنمایی ارتباط یادشده پرداختند به ­کار برده است. در این میان برخی الگوها و نظریه‌­های ارتباط ­شناختی که گزاره‌­هایی منطقی و یقینی و نه نظریاتی حدسی محسوب می­‌شوند، به عنوان اسلوب تبیین و تحلیل و نه ماده بحث، دستمایه قرار گرفته‌­اند. پس از تبیین کلی الگوی ارتباط انسان با فرشته و شیطان و در پرتو این الگوی کلی، دو سریال ماورائی ملکوت و اغما به عنوان «مورد» با دو روش تحلیل روایت (طبق دو الگوی پراپ و گرماس – لاری وای) و تحلیل نشانه‌­شناختی (طبق دو الگوی تحلیل رمزگان تلویزیونی اسلین و  تحليل تقابلی سوسور ـ اشتراس) نقد شده‌­اند تا با کمک تحلیل­ انتقادی این دو «مورد»، و نیز دستمایه قبل یعنی الگوی ارتباط ­شناختی ـ اسلامی در ارتباط انسان با فرشته و شیطان، الگوهایی کلی از این ارتباط در هر نوع فیلم نیز در دو بعد روایت ­شناختی (منطق داستان) و نشانه­شناختی (تمثل سینمایی) ارائه شود.

روش به کار رفته در تحلیل آیات و روایات در این تحقیق، روش اجتهاد است که بر اساس مولفه‌هایی از این روش که متناسب با سنخ این تحقیق است، متناسب­ سازی شده است.

این پژوهش در شش فصل نگاشته شده است: فصل اول به مباحث مفهومی و نظری و روش‌شناختی می‌­پردازد. فصل دوم، هستی ­شناسی انسان، فرشته و شیطان پرداخته را تحلیل کرده است. فصل سوم فراگرد ارتباط انسان با فرشته و شيطان را از منظر ارتباط­ شناختی تحلیل می­‌کند؛ در این فصل، داده­‌ها و تحلیل‌­ها همگی قرآنی روایی و با تأکید بر آیات قرآنی است. این فصل، درنهایت الگویی ارتباطی از این فرایند ارائه کرده است که در تحلیل روایی و نشانه‌شناختی این ارتباط کارایی دارد.

فصل دوم و سوم درواقع زمینه معرفتی و بنیادی برای سه فصل بعد را فراهم آورده است. فصل چهارم، ارتباط انسان با فرشته را با روش تحليل روايت و تطبیق بر سریال ملکوت بررسی می‌­کند؛ در تحلیل روایت، خط سیر داستان و فراز و فرود آن تبیین می­‌شود. در پایان این فصل، الگویی کلی از سیر داستانی ارتباط انسان با فرشته معرفی شده است که علاوه بر کلیت در تحلیل اسلامی، در تولید فیلم نیز به عنوان الگویی عام قابل استفاده است.

فصل پنجم، با همان روش، هدف و درون‌مایه، ارتباط انسان با شيطان را با روش تحليل روايت و تطبیق بر سریال اغما تبیین کرده است. در پایان این فصل نیز الگویی کلی از سیر داستانی ارتباط انسان با شیطان معرفی شده است که این الگو نیز که علاوه بر کلیت در تحلیل اسلامی، در تولید فیلم نیز به عنوان الگویی عام قابل استفاده است.

فصل ششم با رویکرد نشانه­ شناختی، تمثل شخصی و شخصیتی فرشته و شیطان با تطبیق بر دو سریال ملکوت و اغما را ارزیابی می­‌کند و درنهایت الگوهایی کلی در این موضوع ارائه کرده است که این الگو نیز که علاوه بر کلیت در تحلیل اسلامی، در تولید فیلم نیز به عنوان الگویی عام قابل استفاده است.

نام تحقیق فرارو، دربردارنده سه پیام است: اولاً با تعبیر «آینه» بر ماهیت بازنمایانه فیلم تأکید می‌کند؛ ثانیاً تعبیر «غیبی»، ماورایی‌بودن موضوع مورد بحث را می­‌نمایاند؛ ثالثاً با مجموع این عنوان یعنی «آینه‌­های غیبی» اشاره‌­ای به کتاب آینه­‌های جیبی، تألیف مارشال مک­ لوهان دارد که ماهیت تلویزیون را در آن کتاب تحلیل کرده است؛ به این امید که راه سریال‌­های ماورایی که متأسفانه متروکه شده است، مجدداً بازگشایی شود و آن آینه‌­ها بیش از گذشته در خدمت آموزه‌های معنوی قرار گیرد.

نگارش کامل این تحقیق حدود شش سال طول کشیده و در این فاصله بارها حک و اصلاح و در راستای تقویت مبانی آن تلاش شده است. از تحقیق فرارو چهار مقاله در مجلات پژوهشی اسلامی و اجتماعی و ارتباط­ شناختی منتشر شده و یک مقاله قبل از انتشار در مجله، در چهارمین جشنواره سراسری هنر آسمانی که در زمستان 1395 در شهر مقدس قم برگزار شد، در میان طلاب و دانش ­آموختگان برادر و خواهر حوزه­های علمیه سراسر کشور مقام اول را کسب کرده است.
 
کتاب «آینه­‌های غیبی» با عنوان تبیین ارتباطْ­ شناختی - اسلامیِ ارتباط انسان با فرشته و شیطان و استخراج الگویی از بازنمایی رسانه‌­ای آن در موازنه با دو سریال ملکوت و اغما نوشته مصطفی همدانی­ استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم با شمارگان 500 نسخه به بهای 40 هزار تومان به­ اهتمام دفتر پژوهش‌های کاربردی دین و رسانه؛ گروه هنر، ارتباطات و فضای مجازی و از سوی انتشارات دین و رسانه (وابسته به اداره‌‏کل پژوهش‌های اسلامی رسانه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) منتشر شده است.