به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) دقت در رویکرد تاریخی قرآن و نهج‌البلاغه به خوبی بیانگر اهمیت، اعتبار، فایده‌مندی و علمیت تاریخ را نشان می‌دهد. برخی از سوره‌های قرآن به اسم ابراهیم، یونس، هود، کهف، مریم، انبیا و لقمان نامگذاری شده است که از بزرگ‌ترین شخصیت‌های تاریخ و مهم‌ترین الگوهای انسانی هستند و ژرف‌ترین تحولات را در دوره‌هایی از زندگی بشر ایجاد کرده‌اند و از طرف دیگر از اصطلاحات و موضوعاتی سخن می‌رود که به پدیده‌های تاریخی عظیمی اشاره دارند و هریک یادآور وقایعی است که به بخش گسترده‌ای از شناسنامه و هویت اقوام و ملل مختلف می‌پردازند.

این کتاب در گفتار اول خود به ظهور اسلام می‌پردازد و مباحثی در باب تاریخ و تاریخ‌نگاری، علل و انگیزه‌های توجه مسلمانان به تاریخ و تاریخ‌نگاری، شرق‌شناسان و اسلام، جغرافیای شبه جزیره عربستان، منابع تاریخی عصر جاهلی، جامعه اجتماعی شبه جزیره عربستان در آستانه ظهور اسلام، ساختار اجتماعی اعراب دوره جاهلی، زنان و نظام خانواده، شاخص‌های ارزشی عرب جاهلی، وضعیت اقتصادی، علل مخالفت با اسلام و ... می‌پردازد.

در گفتار دوم فرهنگ و تمدن اسلامی موضوعاتی مانند کلیاتی در خصوص فرهنگ، تعریف فرهنگ در غرب و در ایران، تحول فرهنگی، تمدن، مهم‌ترین ویژگی‌های تمدن، ارتباط بین تمدن و فرهنگ، عوامل موثر در زایش و اعتلای تمدن، تاریخ و فرهنگ اسلامی از عصر دعوت تا دوره فتوح، زمینه‌های شکل‌گیری تمدن اسلامی، انتقال علوم و جذب دانشمندان به جهان اسلام، علوم غیر اسلامی و اسلامی، سازمان‌های اداری و اجتماعی تمدن اسلامی، هنر در تمدن اسلامی، علم موسیقی، تأثیر تمدن اسلامی بر تمدن غربی، ترجمه آثار اسلامی به زبان‌های اروپایی، تأثیر پزشکی اسلامی، ریاضیات اسلامی، ستاره‌شناسی، جغرافیای اسلامی، موسیقی اسلامی و معماری اسلامی بر معماری اروپا مورد بررسی قرار گرفته است.
در بخشی از این کتاب آمده است: «فرهنگ» در اصطلاح منطق قدیم، فصل جداکننده انسان از حیوان است. فرهنگ را از جهتی به فرهنگ مادی و فرهنگ معنوی بخش‌بندی کرده‌اند: فرهنگ مادی شامل همه وسایل و ابزارهای مادی و آنچه به دست بشر از ماده طبیعی ساخته می‌شود و نیز فرایندهای ساخت و ساز آن‌هاست؛ فرهنگ معنوی شامل ارزش‌ها، دیده‌ها، باورها، اندیشه‌ها و فن‌ها، آداب و سنت‌ها، علومی مانند فلسفه، ادبیات و هنر و در کل فرآورده‌های ذهنی انسان می‌شود. فرهنگ دربردارنده همه سازمایه‌های مادی و معنوی زندگی اجتماعی است.

از آنجا که فرهنگ بر پایه زندگی رشد می‌کند و از درون زندگانی جمعی موجودی به نام انسان سر برمی‌آورد، خود موجودی است که زایش، زندگی و مرگ دارد. هر فرهنگ شکلی از زندگی انسانی است. فرهنگ‌ها را از نظر زمان زندگی‌شان می‌توان به جوان و پیر بخش‌بندی کرد. از نظر توان می‌توان فرهنگ را به سالم و ناسالم تقسیم کرد. فرهنگ سالم فرهنگی است که نظامی از ارزش‌ها، هنجارهای رفتاری و اندیشه را به مردم خود می‌دهد. نکته مهم پدیده بحران و آشفتگی فرهنگ است و آن هنگامی است که تناسب ترکیب سازه‌های یک فرهنگ که رمز اصلی ماندگاری و کارکرد درست آن است، با ورود سازه‌های ذهنی یا مادی ناهمگون به هم می‌ریزد.»

کتاب «دوگفتار پیرامون تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی» تألیف محمود نقدی‌پور از سوی نشر منوچهری در 151 صفحه به بهای 20 هزارتومان منتشر شده است.