آوین تهمتن؛ مترجم کتاب «حقیقت آن چیزی نیست که به نظر می‌رسد» در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره کارلو روولی گفت: «روولی دانشمندی است که می‌دانست چگونه باید علمش را در اختیار عام مردم قرار دهد. از ویژگی‌هایی که این کتاب را در نوع خود منحصر به فرد می‌کند نگه داشتن مرز میان علم و شبه علم از سوی نویسنده است. در حقیقت نویسنده توانسته در این اثر هم اصالت علمی کتابش را حفظ کند و هم ادبیاتش به‌گونه‌ای باشد که مخاطبان از هر گروه و سنی می‌توانند آن را بفهمند؛ حتی اگر الفبای یک علم را هم ندانند.»
بسیاری از دانشمندان امروزی با خواندن کتاب‌های علمی-تخیلی دوران کودکی خود علاقه بسیاری به آن علم پیدا کردند و در نهایت در سنین بزرگسالی دانشمندان موفقی در آن عرصه علمی شدند. روزی مطالبی چون سفر به اعماق زمین یا زندگی روی کره ماه تنها در کتاب‌های ژول‌ورن یافت می‌شد اما بشر امروزه این رویای کودکی را به تجربه بزرگسالی تبدیل کرده است.
این مترجم درباره دلیل عدم آشنایی مخاطبان عام با اطلاعات علمی نیز می‌گوید: «از کودکی همیشه به کتاب‌های علمی علاقه داشتم و کتاب‌های زیادی را از همان دوران خواندم؛ از کتاب‌های نویسندگان مشهوری چون استیون هاوکینگ تا آثاری که حاصل کار نویسندگانی که شهرت چندانی نداشتند. یکی از ویژگی‌های مشترک برخی از این کتاب‌ها این بود که اگر‌چه برای عام نوشته شده بودند اما مخاطبان عام که اطلاعات چندانی از آن رشته علمی نداشتند، نمی‌توانستند محتوای آن را بفهمند. به همین علت رشته فیزیک را برای تحصیل در دانشگاه انتخاب کردم.»
برخی دانشمندان معتقدند زبان علم باید به زبان مردم نزدیک‌تر شود. آنها راهی که برای این هدف پیشنهاد می‌دهند خواندن رمان‌ها و کتاب‌های زیاد از سوی دانشمندان است. اینکه دانشمندان ادبیات را ابزاری برای نشر علم خود بدانند و برای آن جایگاه ویژه قایل باشند قطعا نشر علمی کشور پیشرفت بسیاری می‌کند.
تهمتن درباره روند تشریح نویسنده از علمش در کتاب می‌گوید: «روولی در «حقیقت آن چیزی نیست که به نظر می‌رسد» علم فیزیک را ایستگاه به ایستگاه تعریف می‌کند و تلاش می‌کند مخاطبش به آرامی پی به منظور او ببرد. موضوع کتاب گرانش کوانتومی است. شاید اگر دانشمندی بخواهد از دید علمی این موضوع را به مخاطبان عام توضیح دهد، افراد چندان متوجه آن نشوند. اما روولی مرحله به مرحله با ادبیاتی روان و همه فهم آن را توضیح می‌دهد. نویسنده برای اینکه مخاطبانش از خواندن کتاب خسته نشود از ساده‌ترین مفاهیم شروع می‌کند، ابتدا به تعریف اتم می‌پردازد و در مراحل بعدی تمام گزاره‌های علمی را مانند تکه‌های پازل کنار هم می‌چیند. وی به فلسفه و شعر و ادبیات اهمیت زیادی قائل می‌شود؛ هنر و علم را به هم متحد می‌کند. این همان مولفه‌ای است که ما در دیگر کتاب‌های علمی چندان نتوانستیم شاهد آن باشیم.»
به گفته تهمتن مخاطبان با خواندن «حقیقت آن چیزی نیست که به نظر می‌رسد» گویا سوار قطاری می‌شوند و در ایستگاه‌های مختلف اطلاعات جدید و پیچیده‌ای را دریافت می‌کنند.
در این رابطه تهمتن تسلط در یک علم را اصلی‌ترین دلیل استاندارد بودن یک محتوای علمی برای عموم می‌داند و می‌گوید: «زمانی یک فرد مفهوم علمی را خوب فهمیده است که بتواند همان را به یک کودک توضیح دهد. کاری که کارلو روولی در کتابش کرده است. وی با آوردن مثال‌های ساده که بتوان با آنها ارتباط برقرار کرد مطالب را توضیح داده است. در کل روولی نویسنده‌ای است که سبک خاص خودش را در نوشتن دارد و برخی اصطلاحات ویژه خودش است؛ این نشان می‌دهد که بسیار خوب فهمیده است.»
این مترجم در پاسخ به این پرسش که چقدر نمونه چنین کتاب‌هایی از سوی دانشمندان ایرانی در داخل کشور تالیف می‌شود نیز معتقد است: «نوشتن این نوع کتاب‌ها تجربه و جرات بسیاری می‌خواهد. هر دانشمندی صرفا دانش زیادی هم که داشته باشد لزوما نمی‌تواند چنین کتاب‌هایی را بنویسد. در کل تعداد کتاب‌هایی که به موضوعات پایه‌ای و کلی بپردازد و برای عموم هم نوشته شده باشند نه تنها در ایران بلکه در سراسر دنیا شمار کمی دارند. شاید دانشمندان بسیار با تجربه که علاوه بر رشته تخصصی خود ادبیات هم بدانند بتوانند دست به چنین تالیفاتی بزنند. همان گونه که پیش‌تر گفتم تالیف درست کتاب علمی برای عموم جرات می‌خواهد؛ چرا که کار سختی است یک مولف علمی باید دستی بر فلسفه هنر و ادبیات داشته باشد. حداقل من تاکنون تالیف خوب داخلی که چنین ویژگی‌هایی داشته باشد چندان ندیدم و باید اذعان داشت که نباید خرده گرفت یا صاحبان دانش را به زیر چوب نقد برد. دانشمندان وظیفه‌ای جز افزایش دانش تخصصی خود ندارند. اگر کتابی که ارزش علمی برای عموم دارد و به خوبی هم تالیف شده وجود دارد، محصول قلم نویسنده‌هایی است که علمی بیش از علم خود را دارند.»
وی دلیل دیگر این امر را اینگونه تشریح می‌کند: «یک دلیل دیگری هم که شاید در این زمینه اثرگذار است این است که دانشمندان نیازی به تالیف چنین کتاب‌هایی حس نمی‌کنند و دغدغه‌ای در باب تالیف برای مردم ندارند. روولی یک مروج علم است و دغدغه‌اش ترویج علم برای مردم است و می‌خواهد که مردم بدانند فیزیک و کوانتوم چیست.»
کتاب «حقیقت آن چیزی نیست که به نظر می‌رسد» در 280صفحه به قیمت 28هزارتومان از سوی انتشارات سبزان زمستان امسال در قفسه کتابفروشی‌ها نشست.
نظر شما