در ابتدای این پنل، مقاله «تحلیل گفتمان امام خمینی درباره نقش مردم در نظام اسلامی با تکیه بر بیانات مقام معظم رهبری» نوشته حمید بصیرت‌منش عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی و حسن شمس‌آبادی دانشجوی دکترای تاریخ انقلاب اسلامی ارائه شد.
به گفته بصیرت‌منش: «بر مبنای بیانات مقام معظم رهبری، می‌توان گفت گفتمان امام خمینی درباره نقش مردم در نظام اسلامی به این گونه است که مردم مشروعیت‌دهندگان به نظام و صاحبان اصلی کشور هستند.»
وی ادامه داد: «مسئله‌ای که امام خمینی به آن اعتقاد کامل داشت و در تمام مراحل تکامل انقلاب اسلامی به آن بود مشروعیت مردمی جنبش بود. اهمیت جایگاه مردم در گفتمان امام خمینی را در سه محور وظایف و روابط نظام اسلامی در قبال مردم، وظایف مردم در قبال نظام و نیز جایگاه مردم در جمهوری اسلامی می‌توان مدنظر قرار داد و بر این مبنا گفت که محوریت اساسی این نظام بر پایگاه مردمی آن است.»
پس از ارائه مقاله ابتدایی نشست، نوبت به رحیم نیکبخت، پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامی و روح‌الله سلگی رسید تا مقاله خود با نام تکاپوهای فرهنگی در انقلاب اسلامی؛ بررسی موردی فعالیت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای را ارائه دهند.
نیکبخت در مقاله خود با تاکید بر این اینکه انقلاب اسلامی ایران ضمن آنکه یک انقلاب سیاسی بود که موفق شد نظام شاهنشاهی را سرنگون سازد، انقلابی با ماهیت فرهنگی بود، گفت: «هویت فرهنگی انقلاب، از ماهیت اسلامی آن نشئت گرفته است. از این رو، رویه امام خمینی و شاگردان برجسته وی در دوران نهضت بر کار فرهنگی استوار بود. از مهمترین فعالیت‌های امام خمینی، قبل از تبعید در سال 1343، ایراد سخنرانی‌های افشاگرانه و صدور اعلامیه بوده است.»
وی ادامه داد: «علاوه بر این، در ایام تبعید ایشان علاوه بر ایراد سخنرانی به تدریس درس ولایت فقیه یا حکومت اسلامی همت گماشت و رویه خود را در مبارزه فرهنگی به شاگردانش نیز منتقل ساخت.»
به گفته نیکبخت: «مشی مبارزاتی شاگردان امام خمینی در ایام تبعید بر فعالیت فرهنگی و تبلیغی استوار بود. برپایی جلسات سخنرانی، برپایی جلسات تفسیر قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، تالیف و ترجمه کتاب، تالیف کتاب داستان بر مبنای حوادث تاریخ اسلام، تشکیل گروه سرود، اجرای نمایشنامه و... از جمله فعالیت‌های فرهنگی صورت گرفته در این ایام است.»
نیکبخت پس از بیان این مقدمات بر جایگاه آیت‌الله خامنه‌ای در مبارزات فرهنگی منتهی به انقلاب تمرکز کرد. وی گفت: «آیت‌الله سید علی خامنه‌ای از جمله شاگردان برجسته امام خمینی محسوب می‌شود که در مشهد فعالیت‌های گسترده فرهنگی انجام داد. ایشان علی‌رغم پیگردها و دستگیری‌های مکرر در هر فرصتی که به دست می‌آوردند، به برپایی جلسات تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه و تاریخ اسلام و تاریخ تشیع می‌پرداختند و به این طریق شاگردانی تربیت می‌کردند و گفتمان انقلاب را رواج می‌دادند.»
رحیم نیکبخت
وی افزود: «از دیگر فعالیت‌های آیت‌الله خامنه‌ای ترجمه و تالیف کتاب‌های مناسب فضای فکری و فرهنگی کشور بود. بخشی از پیگردهای ایشان توسط ساواک، به خاطر چاپ و نشر کتاب بود. از جمله کتاب‌هایی که ایشان در آن دوران منتشر کردند طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، از ژرفای نماز و گفتاری در باب صبر را می‌توان نام برد.»
پس از ارائه دومین مقاله از پنل سوم همایش بعثت انقلاب اسلامی، نوبت به رضا بیگدلو استادیار تاریخ پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی رسید تا مقال خود با نام جایگاه اندیشه عدالت‌جویی در منظومه فکری معماران انقلاب اسلامی، مطالعه موردی اندیشه شهید مطهری را ارائه دهد.
به گفته بیگدلو: «اندیشه عدالت یکی از ارکان اساسی انقلاب اسلامی در قبل و بعد از انقلاب بود، به همین خاطر می‌توان مفهوم عدالت‌خواهی و عدالت‌جویی را در اندیشه و عمل بسیاری از نظریه‌پردازان و بنیان‌گذاران انقلاب پی‌جویی کرد.»
او افزود: «شهید مطهری به عنوان یکی از معماران انقلاب و اندیشمندی اسلامی و احیاگری دینی که محور و مایه تفکر اصلیش دین و اصول عقلی بود، تاملات جدی در باب عدالت داشت و به طور کلی مفهوم عدالت از جایگاه والایی در منظومه فکری ایشان برخوردار بود. به این خاطر حجم زبادی از نوشته‌های ایشان به موضوعاتی در باب عدالت و یا مفاهیم مرتبط با آن اختصاص یافته است.»
به گفته بیگدلو: «مطهری عدالت را مبنای جهان‌بینی و فلسفه اجتماعی جامعه اسلامی دانسته و آن را به عنوان معیار و مقیاس اسلام ارزیابی می‌کند. از دید ایشان از اهداف انقلاب، جامه عمل پوشاندن به عدالت از منظر اسلامی است.»
وی افزود: «مطهری معتقد است اهمیت مفهوم عدالت در ارکان انقلاب اسلامی تا آن اندازه است که اگر انقلاب اسلامی در مسیر برقراری عدالت اجتماعی پیش نرود مطمئناً به نتیجه نخواهد رسید. بر این مبنا، مطهری ارکان تداوم انقلاب اسلامی را عدالت اجتماعی، استقلال و آزادی و معنویت اسلامی ارزیابی می‌کند.»
رضا بیگدلو
بیگدلو در بخش پایانی سخن خود گفت: «واکاوی اندیشه شهید مطهری در باب عدالت از آن رو حائز اهمیت است که دیدگاه ایشان در باب عدالت خواهی در انقلاب اسلامی می‌تواند به عنوان معیار و مقیاسی برای ارزیابی وضعیت امروز جامعه مورد توجه قرار گیرد.»
پس از بیگدلو نوبت به عباس بشیری، پژوهشگر حوزه تاریخ انقلاب اسلامی و از محققان فعال در حوزه گردآوری و تالیف آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رسید تا مقاله خود با نام هاشمی رفسنجانی و بازشناسی امیرکبیر برای نسل اول انقلاب را ارائه دهد.
به گفته بشیری: «هاشمی رفسنجانی از سابقون انقلاب اسلامی است. او از عنفوان جوانی پا در رکاب مبارزه با رژیم پهلوی نهاد و در کنار فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خود و با هدف بیداری مردم، به تالیف و ترجمه کتاب‌هایی با محتوای انقلابی دست زد. کتاب‌هایی که به خاطر آنها مصائب زندان و شکنجه‌های غیرقابل توصیبف را تحمل کرد.»
وی گفت: «یکی از کتاب‌هایی که تالیف و انتشار گسترده آن مشعل مبارزه با استعمار و استبداد در دوران تبعید امام را روشن و پرفروغ نگه داشت، کتاب امیرکبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار بود که در سال 1346 و حدود یک دهه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به رشته تحریر درآمده است. هاشمی رفسنجانی درباره هدف خود از تالیف این کتاب که در آن ضمن شرحی از اقدامات اصلاحی امیرکبیر به توصیف شخصیت استعمارستیز او می‌پردازد می‌گوید می‌خواستم نمونه خوبی از سابقه مبارزه با استعمار را معرفی کنم. می‌خواستم بگویم خصیصه اصلی امیرکبیر که مبارزه با استعمار بوده با این وضع حکومت خاندان پهلوی سازگار نیست.»
بشیری افزود: «هاشمی رفسنجانی هدف خود از تالیف کتاب را تاثیر بر جوانان از دانشجو و طلبه دانسته بود و گفته بود با تالیف این کتاب مایل بوده طلبه‌ها بدانند تاریخ امیرکبیر و مبارزه با استعمار چیست. این کتاب تاثیر قابل توجهی در بیداری سیاسی دانشجویان و مبارزان سیاسی آن دوره تاریخی که نسل اول انقلاب را شکل دادند داشت و این را از لابه‌لای خاطرات این افراد می‌توان درک کرد.»
گفتنی است که پس از سخنرانی بشیری، علی‌نقی آل محمد اهری، مقاله‌ای با نام تکاپوهای فکری و فرهنگی آیت‌الله سید صادق آل محمد در ارسباران ارائه داد و با ارائه این مقاله، همایش بعثت انقلاب اسلامی به پایان رسید.
نظر شما