به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، همایش «کودکی در ایران» با حضور مصطفی معین، رئیس همایش؛ محمدسعید ذکائی، دبیر علمی همایش؛ نسرین نافعی، عضو هیات مدیره موسسه پژوهشی کودکان دنیا؛ شیوا دولت آبادی، مدیر عامل انجمن حمایت از حقوق کودکان؛ زینب غنی، دبیر اجرایی همایش؛ محمود برآبادی، شهرام اقبال‌زاده، حسین شیخ رضایی، نوش‌آفرین انصاری، سحر ترهنده و جمعی از نویسندگان و دست‌اندرکاران حوزه کودک و نوجوان عصر سه‌شنبه 7 مهر 94 در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز شد و تا امشب، 8 مهر 94 ادامه دارد.
 
محمود برآبادی، عضو هیات مدیره انجمن نویسندگان کودک، در حاشیه این مراسم گفت: حقوق کودک در جامعه ما در بسیاری از موارد نادیده گرفته می‌شود و هرچه به سطح طبقات پایین‌تر جامعه می‌رویم این وضعیت ملموس‌تر است. درحالی که در طبقات بالا و متوسط جامعه حقوق کودک کاملاً رعایت می‌شود و گاهی فراتر از منشور حقوق کودک نیز به آنها اختیار داده می‌شود. برگزاری همایش‌های علمی در زمینه کودکی سبب می‌شود که این بحث‌ها به گونه‌ای علمی‌تر و کاربردی‌تر مطرح شود.
 
این نویسنده کودک و نوجوان ادامه داد: ما نباید در تربیت فرزندانمان و همچنین در درک مفهوم کودکی دچار افراط و تفریط شویم و نباید به دلیل افراطی که در گذشته در برخورد با کودکان داشته‌ایم حالا در برخوردمان دچار تفریط شویم و اجازه هر کاری را به کودک بدهیم و برگزاری این گونه همایش‌ها فرصت خوبی است برای نویسندگان و کارشناسان و دست‌اندرکاران حوزه کودک و نوجوان تا بیشتر به این مساله بپردازند.
 
خاطرات کودکی، دستمایه خوبی برای نویسندگان بوده است
برآبادی در ادامه سخنانش به مفهوم کودکی در آثار نویسندگان اشاره کرد و گفت: بیشتر نویسندگان کودک ونوجوان ما کتاب‌هایشان را براساس خاطراتی و تجربیات دوران کودکی‌شان بازسازی کرده‌اند و سعی کرده‌اند خاطرات را با چاشنی طنز توام کنند و شکلی از داستان را به آن بدهند. به عنوان مثال هوشنگ مرادی کرمانی در کتاب «قصه‌های مجید» بخشی از خاطرات کودکی خود را به تصویر درآورده است. این اتفاق در آثار برخی از نویسندگان خارجی هم مانند «فرانک اوکانر» نویسنده ایرلندی الاصلی که در آمریکا زندگی می‌کند، دیده می‌شود. اوکانر خاطراتش از دوران کودکی‌اش که با خانواده‌اش در ایرلند زندگی می‌کرده را در کتاب «اجاق سرد آنجلیکا» بیان کرده است. همچنین نشر چشمه هم آثاری را که دربرگیرنده خاطرات نویسندگان ایرانی را  که از دوران کودکی‌شان است مانند مجموعه‌ «پرواز و چند داستان دیگر» منتشر کرده است.
 
وی ادامه داد: در واقع خاطرات کودکی، دستمایه خوبی برای نویسندگان بوده است اما باید توجه داشت خاطرات نویسنده‌ای که 50 سال پیش زندگی می‌کرده باید به گونه‌ای هنری و امروزی بیان شود که برای نوجوان امروزی جذابیت داشته باشد. به عنوان مثال با اینکه 200 سال از زمان نگارش کتاب‌هایی مانند «تام‌ سایر» و «هاکلبری فین» گذشته اما همچنان برای مخاطبان جذاب است و این جذابیت مربوط به هنر نویسنده است.
 
وجود تناقض در پرداختن به مفهوم کودکی در آثار نویسندگان
این نویسنده در ادامه به مفهوم کودکی به معنای امروزی در آثار و ادبیات ایرانی اشاره کرد و گفت: در پرداختن به مفهوم کودکی و نگرش نویسندگان نسبت به این موضوع به معنای امروزی تناقض زیادی در آثار نویسندگان وجود دارد. آنها از یک سو نحوه زندگی بچه‌های امروزی و از سوی دیگر چیزی که واقعا ارزش است و باید وجود داشته باشد و ما از آن به عنوان کودک آرمانی نام می‌بریم باید مورد توجه قرار دهند. کودکان و نوجوانان امروز به گونه‌ای در جامعه زندگی می‌کنند و علایق و سلایقشان به شکلی است که در مقیاس بسیار زیادی با آنچه که باید باشد، یعنی کودکان آرمانی سازگاری ندارد، بنابراین یا باید کودکان و نوجوانان امروزی را تغییر دهیم یا باید ذهنیت‌مان را نسبت به کودک آرمانی تغییر دهیم. بین این دو نگاه تناقض وجود دارد و این تناقض در بسیاری از جاها تبدیل به مشکل شده است.
 
برآبادی در پایان گفت: غالباً نویسندگان جوان در آثارشان به کودک امروزی گرایش بیشتری دارند و نویسندگان قدیمی‌تر و با سابقه‌تر به کودک آرمانی توجه دارند به عنوان مثال در آثار علی‌اشرف درویشیان، منصور یاقوتی، هوشنگ مرادی کرمانی و خود من به کودک آرمانی یعنی کودکی که جامعه و خانواده‌اش را دوست دارد و درسخوان، سختکوش، مودب و جستجوگر است، توجه بیشتری شده اما نویسندگان جوانی که در حال حاضر به تولید اثر می‌پردازند بیشتر تلاش می‌کنند مفهوم کودکی به معنای امروزی را در آثارشان منعکس کنند. به نظر من گرایش شدید به هر دو حوزه نمی‌تواند چندان موفق باشد باید تلاش کنیم آثاری تولید کنیم که در آن مفهوم کودکی چیزی باشد بین کودک امروزی و کودک آرمانی.

آموزش، حرف اول را در کاهش آسیب‌پذیری کودکان می‌زند
دکتر مصطفی معین، رئیس همایش ملی کودکی در ایران در سخنرانی خود گفت: جامعه ما از نظر فرهنگی، قومی و نژادی جامعه‌ای کاملاً متنوع است و طبیعتاً در آن آسیب‌های اجتماعی فراوانی برای کودکان و نوجوانان وجود دارد. باید توجه داشت که کودکان به دلیل شرایط و ویژگی‌های خاصی که دارند جزو آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه هستند و این آسیب‌پذیری بسته به شرایط فرهنگی و مالی خانواده‌ها تغییر می‌کند.
 
رئیس موسسه رحمان ادامه داد: آموزش در همه سطوح چه رسمی و چه غیررسمی حرف اول را در کاهش این آسیب‌پذیری می‌زند. البته این آموزش  نباید فقط برای کودکان و نوجوانان باشد، بلکه خانواده‌ها به عنوان نهادی که بیشترین ارتباط را با کودکان و نوجوانان دارند و معلمان و مربیان و سازمان‌های مختلفی که به نوعی با کودکان ارتباط دارند نیز باید آموزش ببینند. آگاهی نسبت به مفهوم جدید کودکی و همچنین شخصیت کودکان و نوجوانان و حقوق آنها از جمله مواردی است که باید به آنها آموزش داده شود.
 
معین یادآوری کرد: همچنین کودکان و نوجوانان نیز باید با روش‌های مختلف مانند آموزش و تولید کتاب‌های مناسب، نسبت به حقوق خود آگاهی پیدا کند. در این زمینه یکسان‌سازی قوانین و مقررات در حقوق قضایی و مدنی و افزایش فعالیت‌های نهادهای مدنی مانند شورای کتاب کودک و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان و همچنین مراکز علمی مانند دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در زمینه مطالعات کودکی و آشنایی مسئولان دولتی نسبت به مفهوم جدید کودکی بسیار موثر است.
 
جایگاه کودک در آثار ادبی و فرهنگ مردم متاقض است
نسرین نافعی، عضو هیات مدیره موسسه پژوهشی کودکان دنیا نیز در ادامه این مراسم گفت: کودکان و مفهوم کودکی مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر در کشور ما ناشناخته است و همچنین دارای جایگاهی متناقض است. در فرهنگ ما باور یکدست و یکپارچه‌ای نسبت به کودکان وجود ندارد. به عنوان مثال در بسیاری از آثار و کتاب‌هایی که از سوی بزرگان ما منتشر شده است، کودکان با چهارپایان و دیوانگان مقایسه شده‌اند. از سویی دیگر در منابع زیادی هم در برخورد با کودکان پندهای ارزشمندی ارایه شده است. همچنین در ادبیات گاهی از کودکان به عنوان «غلام بچه» و «ساقی بچه» نام برده شده و گاهی به عنوان «فرشته‌ای پاک و آسمانی». باید توجه داشت جایگاه کودک در فرهنگ مردم ایران نیز تناقض دارد و همانقدر که کودکان در جامعه ما مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و با پدیده‌هایی مانند کودکان کار مواجه هستیم، موسسه‌هایی هم هستند که از حقوق کودکان دفاع می‌کنند.
 
وی توضیح داد: براساس سال‌ها کار مستقیم و متمرکز و غیرمتمرکز در کودکان متوجه شدم آنها ترکیبی از عواطف، هیجان‌ها و احساسات متفاوتی هستند که هر رفتار ما واکنش منحصر به فردی را در آنها ایجاد می‌کند و باید در آموزش و پرورش آنها نهایت دقت و تمرکز را به کار برد.
 
نافعی در ادامه به سیستم آموزش و پرورش موجود اشاره کرد و گفت: نوع نگاه آموزشی که در مدارس وجود دارد باید ارزیابی شود و ببینیم که آیا این نگاه یک قاعده است یا یک استثنا. همچنین باید ببینیم دسته‌بندی، سطربندی و امتیازهایی که در مدارس به دانش‌آموزان داده می‌شود و همچنین نمره‌گرایی و آموزش‌های از پیش تعیین شده بدون در نظر گرفتن نیازهای آموزشی دانش‌آموزان در آموزش و پرورش آنها یک قاعده است یا یک استثنا. همه این موارد حاکی از آن است که ما از وضعیت هماهنگی در ارتباط با کودکان چه در ادبیات کودک و چه در کتاب‌ها و چه در فرهنگ جامعه روبه‌رو نیستیم.
 
تاثیر ادبیات کودک در شکل‌گیری ذهنیت موجود و روابط بین نسلی
محمدسعید ذکائی، دبیر علمی همایش، نیز در این مراسم گفت: بین مطالعات کودکان و همچنین مطالعات کودکی در ایران مرزبندی روشنی وجود ندارد. درواقع حوزه بین رشته‌ای مطالعات کودکان مسایل کودکان را در کلیت خود و با مقایسه وجوه زیستی، حقوقی، نسلی و سیاسی می‌نگرد. مطالعات تطبیقی فرهنگ کودکان، تاثیر فرهنگ رسانه‌ای، گفتمان‌های کودکی، بررسی قدرت در سطوح مختلف از موضوعات مهمی است که مطالعات کودکی باید مورد توجه قرار گیرد.
 
وی ادامه داد: رویکردهای مختلفی در مطالعات کودکی سهیم هستند که از جمله می‌‌توان به رویکرد تاریخی، سهم ادبیات کودک، رویکرد جمعیتی و رویکرد اجتماعی اشاره کرد. در زمینه سهم ادبیات کودک در مطالعات کودکی می‌توان گفت که مخاطب قرار دادن کودکان و نوجوانان در صنعت و فرهنگ و تولید آثار جدی، تاثیر زیادی در شکل‌گیری کودکی مدرن داشته است. همچنین ادبیات کودک به دنبال ترویج نگاهی بی‌واسطه و از درون به کودک و کودکی بوده است که این مساله در نقدهای ادبی قابل مشاهده است.
 
ذکایی گفت: البته تخصصی شدن ادبیات کودک به درجات زیادی مرهون توسعه شاخه روانشناسی و فلسفه کودکان و ایجاد دوره‌های آموزشی در این حوزه بوده است همچنین آثار ادبیات کودک در شکل‌گیری ذهنیت ما و روابط بین نسلی تاثیرگذار است.