دیدِرو، در قوت بيان وسرعت انتقال و درک مسائل مشكل و فهم مطالب جدید، كمتر نظير داشت و از جوانی با پژوهش و تحقيق آشنايى شد. وی در جوانی به جرم نگارش مقالاتی درباره تكامل، كه حدود يک قرن بعد از سوی چارلز داروين، طبيعیدان انگليسی، كامل و اثبات شد، محكوم به زندان و پس از آزادی تصميم گرفت که با همكاری عدهای از نويسندگان فرانسوی، دايرةالمعارفی را بنویسد.
(مجسمه دیدرو در پاریس)
هدف اصلی دیدِرو و ساير نويسندگان اين كتاب، بيش از همه آشنا كردن عامه به معارف عمومی و تربيت افكار و اذهان مردم بود. هرچند ديدرو در مسائل مذهبی، از عقايد عامه تجاوز نمی‌كرد، ولی در تنظیم مسائل علمی و اجتماعی، مقالات را طوری ارائه می‌کرد كه راه بحث و نظر برای عموم خوانندگان درباره اوضاع زمان باز باشد و اساس تقليد كوركورانه، برچیده شود.
برای آن‌كه دايرةالمعارف دیدِرو و همکارانش شامل مطالب واقعی با جنبههای مختلف باشد، قسمتهای عمده‌ای از انديشه‌های فلسفی كه مخالف رهبران كليسا بود، در آن چاپ شد كه پس از انتشار جلد نخست آن، چاپ مجدد و ادامه كار آن ممنوع شد. با اين حال ديدِرو، با سختی و به تنهايى، به مدت 20 سال به تكميل اين دايرةالمعارف پرداخت و آن‌را به‌طور پنهانی چاپ و منتشر کرد.
دايرةالمعارف ديدرو، به‌عنوان نخستین دايرةالمعارف جهان، مملو از آزادی‌خواهی و مخالفت با زيادهرویهای مقامات كليسا، دستگاه قضايى و حكومت وقت بود و نويد استقلال، آزادی، مشروطيت و حقوق میداد. انتشار دايرةالمعارف ديدِرو، در ايجاد افكار آزادی‌خواهانه، نقشی اساسی و ارزشمند داشت، به طوری‌كه آن‌را از علل بروز انقلاب كبير فرانسه در سال 1789 میلادی دانستهاند. اما دنيس ديدِرو، پنج سال قبل از وقوع انقلاب فرانسه، در 30 ژوئیه 1784 میلادی، در سن 71 سالگی درگذشت.
دنيس ديدِرو، به دلیل دارا بودن قدرت خلاقه شگرف و انديشه‌های بديع و افكار علمی و فلسفی تازه، يكی از نوابغ عالم ادبیات به‌شمار میرود. وی همچنين پديد‌آورنده نقد هنری است.
نظر شما