دکتر ذوالفقاری در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت نقد کتاب‌های علمی اظهار کرد: نقد منابع علمی به‌ویژه کتاب‌های دانشگاهی در مقایسه با کتاب‌های حوزه‌هایی مانند ادبیات، علوم‌اجتماعی، تاریخ و سیاست چندان مورد توجه نیست.
نقد، نیازمند دانش تخصصی است
وی درباره دلایل بی‌توجهی جامعه دانشگاهی به نقد منابع علمی افزود: نقد نیازمند یک دانش تخصصی، تامل و تعمق قوی فردی است که در جایگاه منتقد قرار می‌گیرد. جریان نقد، به دنبال تبلور یک اندیشه و تفکر اتفاق می‌افتد، بنابراین ارایه یک نقد فرآیندی زما‌ن‌بر خواهد بود.
ذوالفقاری در ادامه گفت: تقویت جریان نقد علمی، باید از سوی جامعه دانشگاهی صورت بگیرد که البته برای این تلاش وقت‌گیر، پاداشی نیز درنظر گرفته نشده است.
نظام آموزش عالی باید معیارهایش را تغییر دهد
مدیر گروه برنامه‌ریزی یادگیری الکترونیکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در تشریح ابزار‌های ایجاد انگیزه برای تقویت جریان نقد تصریح کرد: نظام آموزشی عالی ما باید به دنبال تغییر معیار‌های ارزش‌گذاری برای مدرسان دانشگاه باشد. به‌عنوان نمونه، نظام آموزش عالی برای مدرسی که از منابع قدیمی برای تالیف کتابش استفاده کند، هرچند از سوی دانشجو مورد استقبال قرار نگیرد، سیاست یا برنامه‌ای مبنی بر پیشگیری از انتشار این دسته آثار پیش‌بینی نکرده است. بنابراین فردی که می‌تواند در مقام منتقد علمی ظاهر شود، به دلیل نبود هیچ انگیزه، فعالیت خود را در جایی متمرکز می‌کند که به واسطه آن پاداشی را مانند ارتقاء درجه علمی به‌دست آورد.
نقد مهارتی اکتسابی است
وی با تاکید بر لزوم توجه جامعه دانشگاهی به مقوله نقد افزود: بی‌توجهی نخبگان به تقویت جریان نقد، در طول زمان به دانشجویان نیز منتقل خواهد شد، یعنی ما باید تفکر انتقادی را به دانشجویان آموزش دهیم. به عبارتی دیگر نقد مهارتی اکتسابی است.
مدرس دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این مطلب که نقد در رابطه با آثار تالیفی معنا پیدا می‌کند، گفت: کتاب‌ها و درسنامه‌هایی که محصول و انعکاسی از تلاش محققانه نویسنده باشند، قابلیت نقد و بررسی دارند؛ نقد آثار ترجمه‌ای موضوعیت ندارد.
ذوالفقاری درباره جایگاه نقد در حوزه آثار علمی ترجمه‌ای افزود: اگر هدف نقد بومی باشد، بررسی آثار ترجمه‌ای معنایی نخواهد داشت. نقد آثار ترجمه‌ای به بررسی صحت و رعایت نکات یک ترجمه سالم مربوط می‌شود.
98 درصد آثار پزشکی کشور ترجمه کتاب‌های آمریکایی است
وی با اشاره به این‌که 98 درصد کتاب‌های پزشکی موجود در کشور، ترجمه آثار آمریکایی است اظهار کرد: کتاب‌های تالیفی در حوزه پزشکی در ایران اندک است، البته آثاری هم که به نام تالیف منتشر می‌شوند، تالیف واقعی نیستند، بلکه گردآوری از چند اثر دیگر هستند.
مولف کتاب «پرستاری و بهداشت مادر و نوزاد» ادامه داد: به غیر از منابع اصلی که باید به‌صورت ترجمه منتشر شوند، باید توجه داشت که کدام آثار براساس ویژگی‌های بومی ترجمه یا کدام کتاب با توجه به سرفصل‌های درسی برای ارایه در دانشگاههای کشور انتخاب می‌شوند.
حرف منتقد باید برای نویسنده خریدار داشته باشد
ذوالفقاری درباره بررسی شرایط انتخاب کتاب برای ترجمه آثار حوزه پزشکی گفت: نظام ارزشیابی باید به‌صورتی تنظیم شود که حرف منتقد برای مترجم و ناشر خریدار داشته باشد. وجود پاداش‌های معنوی می‌تواند در تشویق منتقدان موثر باشد.
وی افزود: یکی از مسائل در حوزه نشر کتاب‌های ترجمه‌ای، اظهارنظر ناشران در انتخاب کتاب برای ترجمه است و به عبارتی دیگر ناشران خریدِخدمت می‌کنند و این در حالی است که جریان انتخاب کتاب باید به عکس باشد. در ابتدا باید کتاب از سوی محققان حوزه‌های تخصصی انتخاب و بعد در اختیار ناشر قرار گیرد، اما با توجه به احتمال وجود ضرر مالی ناشران، این جریان اصلاح نخواهد شد.
با جریان نقد علمی دنیا فاصله زیادی داریم
ذوالفقاری درباره جریان نقد در کشورهای پیشرفته عنوان کرد: جریان نقد در کشورهای پیشرفته، با کشور ما قابل مقایسه نیست. اگر دانشگاههای ما از وضعیت فعلی یعنی مدرک‌گرایی فاصله گرفتند و رقابت را جایگزین آن کردند، می‌توان به تقویت جریان نقد امید‌وار بود. رقابت بین دانشگاه‌ها موجب می‌شود تا متولیان به دنبال ارایه بهترین عملکرد باشند.
عضو کمیته آموزش از راه دور دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در حال حاضر تلاشی برای حرکت به سوی رقابتی شدن نداریم، بلکه یک نظام سنتی در اداره دانشگاههای ما وجود دارد، بنابراین نمی‌توانیم عملکردمان را با دانشگاههای کشورهای پیشرفته مقایسه کنیم و در نتیجه نیازمند تغییرات ساختاری در حوزه ادراه دانشگاه‌ها هستیم. اگر نظام رقابتی در نظام آموزش عالی ایجاد شود، مدرس دانشگاهی برای بقا مجبور است که به دنبال افزایش دانش و مهارت‌های خود باشد.
مروری بر پرونده
مدیر پژوهشکده پوشش‌های سطح و فناوری‌‌های نوین، با اشاره به اهمیت ایجاد جریان نقد علمی در کتاب‌های تخصصی گفت: جامعه دانشگاهی برای نقد منابع دانشگاهی انگیزه ندارد. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر زهرا رنجبر را اینجـــــــــا بخوانید.
سردبیر فصلنامه نقد علوم محض و کاربردی معتقد است که برای تاثیرگذاری جریان نقد، وجدان بیدار جامعه و مجازات‌های قانونی باید به‌عنوان اهرم‌های بازدارنده عمل کنند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با یونس کرامتی را اینجــــــــــــا بخوانید.
مدیر خانه نقد کتاب ایران معتقد است که نقد بیشتر درباره یک اندیشه یا تحلیل یک اندیشه ارائه می‌شود که متاسفانه در حوزه علوم و فنون ما تولیدکننده اندیشه نیستیم و بیشتر داشته‌های ما اکتسابی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با جمشید کیا‌نفر را اینجــــــــا بخوانید.
چهارشنبه ۹ مهر ۱۳۹۳ - ۰۹:۲۵
نظر شما