خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) -مالک خواجه‌وند: در بازار کتاب‌های نفیس، مشکلات و مسائل مختلفی وجود دارد که یکی از آنها بی توجهی به هنرهای اصیل ایرانی در آراستن این کتاب‌هاست.

این کتاب ها که اغلب برای هدیه و جایزه دادن مورد استفاده قرار می گیرند، می توانند جایگاه فرهنگی و فرهنگساز ویژه ای داشته باشند.این جایگاه به گفته بسیاری کارشناسان، ایجادِ امکانِ شناختی درست از هنرهای ایرانی برای مخاطبان عام است. گروه هنر و رسانه خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در روزهای گذشته با هنرمندان نگارگر به گفت و گو پرداخته و نظر آن‌ها را درباره آسیب وضعیت موجود و آینده احتمالی هنرهای کتاب آرایی ایران جویا شده است. رامین مرآتی از هنرمندان و مدرسانی است که دغدغه‌های خود را در میان گذاشته است.

وی درباره جایگاه کتاب های چاپ نفیس عنوان کرد: در حوزه کتاب آرایی دو گونه کتاب داریم؛ کتاب‌های خواندنی و کتاب‌های نخواندنی. کتاب‌های خواندنی باید خیلی ساده و غیر پیچیده چاپ شوند تا خواننده به راحتی بتواند استفاده کند اما کتاب های نخواندنی آنهایی هستند که نفیس چاپ می شوند. این کتابها بهای بالایی دارند و برای مطالعه نیستند بلکه عرصه ای هستند برای حضور هنرهای مختلف. این تفاوت را همیشه باید مورد توجه قرار داد. 

وی افزود: به طور کلی کتاب هایی که مخاطبان زیادی در سطح عموم دارند، مانند دیوان های شعرا و قرآن و... ناشران را به سمتی می برد تا دست به تولید نسخه هایی نفیس از آنها بزنند و اساسا این حجمِ مخاطب است که تولید نسخه های نخواندنی از این کتاب ها را ممکن می کند. 

مرآتی تاکید کرد: تولید کتاب‌های نفیس نوعی فرهنگسازی برای خوانندگان عام است تا با هنرهای مختلف آشنا شوند و چه بسیار مواردی که خوانندگان از همین طریق پی‌گیر آشناییِ و مطالعه این هنرها شده اند. 

وی در پاسخ به این سوال که اگر قرار باشد هنرهای کتاب آرایی، کتاب را نخواندنی کنند آیا تناقضی رخ نداده است؟ اظهار کرد: در حوزه نشر متونی که چاپ نفیس می شوند آنقدر نسخه های معمولی و در دسترس، از آن متون وجود دارد که این تناقض محل نگرانی نیست.
 
وی در این باره توضیح داد: هنر ما 200 سال است که با کم توجهی از سوی عموم مردم مواجه شده و به همین دلیل برای ارائه این هنر و آشنا کردن دوباره مردم با آن و فرستادن آن به خانه های مردم، چنین کارهایی لازم است. به عنوان مثال در دوره صفوی هنرها به طور گسترده ای با مردم عام در ارتباط بودند، خانه ها، مسجد ها، حمام ها و بسیاری مکان های دیگر نمایش دهنده انواع هنرهای زمان خود بودند که امروزه این‌گونه نیست.

اگر ناشرانِ متعهد نبودند این هنرها جایگاهشان را از دست می دادند
مرآتی درباره تاثیر کتاب‌های نفیس در مقوله فرهنگسازی و اشاعه هنر عنوان کرد: خاطرم هست که 15 یا 20 سال پیش در نمایشگاه تذهیب، اغلب مخاطبان واژه تذهیب را تهذیب تلفظ می کردند که نشانه مهجور ماندن این هنرهاست برای همین انتشار کتاب‌های نفیس اتفاق خوب محسوب می‌شود؛ مثلا خیلی ها استاد امیرخانی را می شناسند و کتاب حافظ را با خط ایشان دیده اند. 

وی افزود:باید اجازه داد این کتاب‌های نخواندنی با قیمت‌های به نسبت گران، بیشتر و بیشتر وارد زندگی مردم شوند. باید دانست که در این صورت هنرهای کتاب آرایی از وضعیت تزیین صرف متون بیرون می آیند و جایگاه مستقلی را در نظر مردم پیدا می کنند. 

این هنرمند نگارگر با نگاهی به روند پیش روی ناشران کتاب‌های نفیس درباره گسترش هنرهای کتاب آرایی عنوان کرد: متاسفانه برخی ناشران برای این‌که کمتر هزینه کنند کارهای خیلی معمولی تری را سفارش می دهند و در نتیجه با کسانی که در این حوزه تخصص چندانی ندارند کار می کنند. این مساله ضربه ای جدی را به این هنرها وارد می کند. 

وی افزود: ‌کتا‌ب‌های نخواندنی تنها از آن نظر حضور موجهی دارند که می توانند آوردگاهی جدّی برای معرفی و نمایش اصیل ترین هنرهای ایرانی ایجاد کنند. اگر قرار باشد ناشران این تعهدشان را از دست بدهند. طبیعتا این هنرها در آینده جایگاهشان را از دست خواهند داد.

کتابهای طب، نجوم، ریاضیات نیز کتاب آرایی می شدند
رامین مرآتی در پاسخ به این سوال که آیا گرافیک در نسبت با کتاب آرایی تمام عرصه کتاب‌های جدید را تصاحب کرده است؟ اظهار کرد: در این زمینه بحث فراتر از ناشران است و مساله متوجه مسئولان و متولیان سطح بالاتر می شود. آنها باید برنامه ها و حرکت هایی را در این زمینه تنظیم و اجرا کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد با برنامه هایی می توانند امکان حضور این هنرها را در متون جدید فراهم کنند.

وی در این باره افزود: در موزه ها، با کتاب‌هایی مواجه می شویم که در موضوع نجوم یا پزشکی نوشته شده اند، یعنی نه محتوای مذهبی دارند و نه ادبی-عرفانی اما تذهیب و کتاب آرایی شده اند.

 مرآتی افزود:  اتفاقات خوبی در زمینه چاپ کتاب‌های نفیس در حال رخ دادن  و جریان‌هایی در حال آغاز شدن است؛ مثلا پنج سال پیش در کتابفروشی با یک دیوان حافظ 500 هزار تومانی روبه‌رو نمی شدیم ولی امروز این حوزه بسیار گسترده شده است. 

وی تحولات این عرصه را از دو نگاه کمّی و کیفی بررسی کرد و توضیح داد: به لحاظ کمیّتِ حضور این نوع کتاب‌ها، باید گفت  امروزه کتاب‌های نفیس به خوبی و گستردگی برای هدیه دادن انتخاب می شوند. خود این موضوع، بسیار مهم است که با اهدای کتاب‌های نفیس، هدیه دادن کتاب جا بیفتد زیرا در حوزه کتاب‌های غیر نفیس، کمتر زیبایی و شایستگیِ ظاهری مورد نیاز یک هدیه را می توان یافت. از این‌رو اتفاقی که در حوزه کتاب های نفیس افتاده می تواند در دیگر حوزه های کتاب حتی متون جدید نیز بیفتد.

این نگارگر ادامه داد:  به لحاظ کیفی لازم است  متولیان این امور که ناشران و مسئولان مربوطه هستند جدّی تر باشند زیرا در حال حاضر هرچه تولید می شود بر اساس سلیقه شخصیِ ناشر بوده و هیچ شکل عمومی ای برای این کارها برنامه ریزی نشده است.