به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست تخصصی «فراز و فرودهای نقد کتاب کودک و نوجوان» به میزبانی سرای اهل قلم با حضور سید علی کاشفی خوانساری و علی اصغر سیدآبادی در نمایشگاه کتاب برگزار شد.

کاشفی خوانساری، نویسنده کودک ونوجوان با اشاره به این‌که اگر بخواهیم ازنقد صحبت کنیم باید وضعیت و کارکرد نقد کتاب کودک را در دل دایره ای بزرگتر و چرخه ای کامل‌تر به نام نشر ادبیات کودک و نوجوان ببینیم بیان کرد: آنجایی نقد ادبیات کودک و نوجوان اهمیت پیدا می کند که کنش و واکنش و میزان تاثیرگذاری آن نقد را در چرخه کلی نشر کتاب کودک ببینیم. 

وی با تاکید بر این‌که در نقد کتاب کوک و نوجوان نباید از بحث محتوا، تصویرگری و تبلیغات چشم‌پوشی کنیم اظهار کرد: نقد ادبیات کودک و نوجوان باید بکوشد با تلاش برای فراهم کردن زمینه های نظری، مبانی فکری و اندیشگی، بررسی نقاط قوت و ضعف، آسیب ها، جریان شناسی ها و جهت دهی ها در روند کلی ادبیات کودک و نوجوان و اهداف کلی ترویج خواندن، مطالعه یا کمک به ساختن دنیای شیرین تر برای کودک کمک کند. 

ادبیات کودک یک ادبیات با واسطه است
علی اصغر سیدآبادی، نویسنده و منتقد کتاب کودک ونوجوان در ادامه این نشست با اشاره به این‌که اولین مخاطبان نقد یا اولین گروه هایی که در مورد نقد بحث کردند نویسندگان بودند بیان کرد: منتقد در یک صندلی بالاتر از نویسنده می‌نشست و اشتباهات نویسنده را به او تذکر می داد و نویسنده آن را اصلاح می کرد  یا اصلاح نمی‌کرد.

وی افزود: این نوع نقد قبل از انتشار اثر انجام می گرفت و به نوعی نقد آموزشی بود همان‌طور که در حال حاضر در جلسات شعر و داستان با این نوع نقد مواجه می شوید که مخاطبش نویسنده است و به نحوی اشکالات کار نویسنده را بیان می کند. 

نویسنده و منتقد کتاب کودک ونوجوان به نوع دیگری از نقد که مخاطبش نویسنده است اشاره کرد و گفت: کسانی که صندلی خودشان را بالاتر از نویسنده می بینند قاعدتا خودشان را ذی‌حق تر می دانند که چه چیزی خوب و چه چیزی بد است. با وجود این‌که این نوع نقد کمرنگ شده ولی کماکان این نقد اخلاقی یا هنجاری وجود دارد. 

سید آبادی اضافه کرد: اگر نگاهی به ادبیات کودک و نوجوان یا در مجموع در حوزه نقد کتاب در ایران بیندازیم متوجه خواهیم شد به نسبت، نقد اخلاقی و نقد هنجاری در رده بالایی قرار دارد. با این حال احساس می شود نقد موثر و تاثیرگذاری نیست و به گونه ای نقد گلخانه ای است که در صفحات مطبوعات منتشر می شود و دوباره کسانی که در حوزه ادبیات کار می کنند مخاطب این نقد قرار می گیرند.

سیدآبادی با اشاره به اینکه نقدی که در حال حاضر در مطبوعات کار می شود یک شکلی از نقد آکادمیک است عنوان کرد: ادبیات کودک یک ادبیات مستقیم نیست، بلکه ادبیات با واسطه است ،به عبارت دیگر بین کتاب و مخاطب یک واسطه‌ای به نام خانواده وجود دارد که نقش مهم تری در انتخاب کتاب، خواندن و حتی نحوه خواندن کتاب ایفا می کند. 

نویسنده و منتقد کتاب کودک ونوجوان با تاکید بر اینکه نقدی که خود بچه ها مخاطب آن باشند تقریبا غایب یا کمرنگ است یا در مورد آن اصلا بحثی نشده که چطور نقدی می تواند باشد گفت: در اینجا جای نقدی که مخاطب واسطه ( پدر و مادرها، معلمان و کتابداران) خواننده آن نقد باشند، خالی است. 

وی با اشاره به اینکه در مجله پژوهشنامه در بخش لاک‌پشت پرنده سعی شده به این نوع نقد نزدیک شود افزود: مشکل نقد کتاب کودک و نوجوان در ایران این است که نقد گلخانه‌ای است و مخاطب آن در حالت خوشبینانه 100 نفرند که کتاب را مطالعه کرده‌اند. 

گفت و گو، مهم ترین کارکرد نقد است
سیدآبادی با تاکید بر این‌که منتقد باید نظر خودش را بنویسد اظهار کرد: هر کس که حق دارد کتابی را منتشر کند متعاقبا هر کس این حق را هم دارد نظرش را در مورد آن کتاب بنویسد و این داوری را باید به بیرون از این حیطه واگذار کنیم. 

نویسنده و منتقد کتاب کودک ونوجوان اضافه کرد: نقد نوشتن و داستان نوشتن جزو حقوق آدم هاست و  کسی نمی تواند تعیین کند فردی مشروعیت نقد کردن دارد یا خیر. بعد از نوشتن نقد است که معلوم می شود این نقد مشروعیت داشته یا خیر و قضاوت ما باید براساس نقد نوشته شده باشد نه شخصی که منتقد است.

وی با اشاره به ویژگی های کتاب خوب کودک یادآور شد: یکی از ویژگی های کتاب خوب کودک، این است که امکان گفت و گو را فراهم کند و مهم ترین کارکرد نقد، گفت و گواست. نقد یک نوع گفت و گو بین کتاب، مخاطب و نویسنده است و این گفت و گو فی النفسه دارای ارزش است. 

نقد ادبیات کودک منتفی است
کاشفی خوانساری با اشاره به اینکه عمده نقدهایی که امروز در نشریات گوناگون منتشر می‌شود، «فراگفتمانی» است گفت: این نقدها نه تنها برای خانواده‌ها که برای پدیدآورندگان کتاب هم کاربردی ندارند و فقط به کار معدود منتقدان ادبیات کودک و نوجوان می‌آید.

وی با تاکید براین‌که در نقد کتاب کودک، جای آثاری که در ادبیات کودک تاثیر گذار باشد خالی است، اظهار کرد: ما به نقدهایی نیاز داریم که تنها برای متخصصان یا پدیدآورندگان نوشته نشده باشد. 

منتقد و نویسنده کتاب کودک و نوجوان بیان کرد: به اعتقاد بنده نقد ادبیات کودک منتفی است، چرا که خوانندگان نشریات اصلا با این اثر مواجه نبودند که حالا ما بخواهیم درباره آن صحبت کنیم. 

کاشفی خوانساری با ارائه راهکاری برای حل این مشکل ادامه داد: مطرح کردن مسائل کلی تر و عمومی تر به بهانه اشاره به یک کتاب  یا به عبارتی اشاره به یک کتاب و محتوا و مصادیق آن در قالب یک موضوع کلی تر، بهترین راهکار در زمینه فهم درست یک اثر است.-