به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، هربرت مارکوزه یکی از چهره‌های اصلی مکتب فرانکفورت به‌واسطه آرا و نقدهایش به جامعه سرمایه‌داری، در دهه 60 میلادی یکی از چهره‌های محبوب در میان «کمون دانشجویان پاریس» و در جنبش دانشجویی محسوب می‌شد. مارکوزه با نقدهای تند و تیز خود به سرمایه‌داری غرب و آرای مارکس در خصوص جامعه طبقاتی در نیمه دوم قرن بیستم از شهرتی فراگیر برخوردار شده بود و به یکی از بت‌های منتقد جامعه سرمایه‌داری غرب شناخته می‌شد.

اما آرای این جامعه‌شناس مکتب فرانکفورت مصون از انتقاد باقی نماند و «پل متیک» یکی از منتقدانی بود که رساله‌ای را در نقد یکی از آثار مارکوزه با عنوان «انسان تک ساحتی در جامعه طبقاتی» منتشر کرد. 

نویسنده کتاب «نقد مارکوزه؛ انسان تک ساحتی در جامعه طبقاتی» گرچه با تحلیل انتقادی مارکوزه از ایدئولوژی حاکم همداستان است، اما نشان می‌دهد که خود تک ساحتی بودن نیز در حکم یک ایدئولوژی است. مارکوزه بعدها انتقادات متیک به «انسان تک ساحتی» را جدی‌ترین نقد بر کتابش خواند.

پل متیک در این رساله کوتاه تلاش می‌کند آرای انتقادی مارکوزه درباره مارکس و روابط تولیدی در جامعه سرمایه‌داری را تعدیل کند. مارکوزه معتقد بود که با تغییر در ساز و کار روابط اجتماعی میان کارگر و کارفرما در دوران پسا صنعتی، کارگران به مانند آنچه که مارکس پیش‌بینی می‌کرد به خودآگاهی برای از بین بردن روابط ظالمانه تولید اقدام نخواهند کرد، بلکه کارگران در درون نظام سرمایه‌داری جذب خواهند شد و در پی رفاه بیشتر حرکت خواهند کرد.

مولف در نقد «انسان تک ساحتی» در پاسخ به نظر مارکوزه مبنی بر ادغام شدن پرولتاریا در «جامعه رفاه» بر پایه تحلیل خود از ضعف ساختار نظام سرمایه‌داری که جامعه رفاه بر آن استوار شده است به داوری می‌پردازد.

متیک نشان می‌دهد که تضادهای نظام سرمایه‌داری به هیچ وجه در عصر سیستم‌های خودکار از میان نرفته بلکه جامعه امروزی بیش از هر زمان دیگری در گذشته، وابسته به پرولتاریای صنعتی است و از این رو قدرت آن‌ها نیز همتراز با آن بیشتر از پیش شده است.

منتقد آرای مارکوزه معتقد است که وابستگی روز افزون به پرولتاریای صنعتی موقعیت پرولتاریا را در جامعه رفاه بهتر و مستحکم‌تر نموده و نقش‌شان را در صحنه سیاسی جامعه بحران زده سرمایه داری چشمگیرتر کرده است.

مجید مددی مترجم کتاب «نقد مارکوزه؛ انسان تک ساحتی در جامعه طبقاتی» خود یکی از دانشجویانی بوده است که در دهه 60 میلادی با آرای مارکوزه در انگلستان آشنا می‌شود؛ دورانی که هر گونه نقد از جامعه سرمایه‌داری مورد توجه جوانان بود و شور و شوقی را در میان آنها بوجود می‌آورد. مددی در مقدمه کتاب با اشاره به این خاطرات از چگونگی تامل بیشتر و نقد مارکوزه سخن می‌گوید تا آشنایی با آرای پل متیک و کتاب وی در نقد مارکوزه.

«نقد مارکوزه؛ انسان تک ساحتی در جامعه طبقاتی» نوشته پل متیک با ترجمه مجید مددی در 136 صفحه و قیمت هفت هزار تومان از سوی انتشارات رشد آموزش در هزار نسخه منتشر شده است.

خبرنگار: مهدی سرایی