به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نخستین نشست «همایش ملی هنرهای آیینی در ایران» ظهر امروز، سه‌شنبه، هشتم اسفند، با حضور جهانگیر نصری‌اشرفی، پژوهشگر تاریخ، علیرضا قاسم‌خان، مستند‌ساز، علی‌اکبر فرهنگی، استاد دانشگاه به دبیری امیر کاووس‌بالازاده در فرهنگستان هنر برگزار شد. 

قاسم‌خان در این نشست ضمن ارایه تعریفی از آیین گفت: سینما از همان روز اول اختراعش در سال 1895 توسط برادران «لومیر»، با آیین‌ها و رسوم مردم دنیا مواجه شده است. 

وی افزود: «لومیر»ها 30 نفر فیلمبردار را انتخاب و به سراسر دنیا فرستادند تا از آیین‌های مردم دنیا فیلمبردار کنند. سینمای ایران نیز در طول تاریخ شکل‌گیری خود با این مساله روبه‌رو بوده است. بنابراین مسایل می‌توان سینمای مستند را کتاب تصویری آیین‌ها دانست. 

این مستندساز و پژوهشگر اجتماعی در ادامه با اشاره به یک فیلم مستند گمشده در ابتدای تاریخ پیدایش سینما در ایران گفت: من در پژوهش‌های سینمایی‌ام به متنی قدیمی متعلق به سال 1900 برخوردم که در آن از میرزا ابراهیم خان عکاس باشی خواسته شده بود تا از آیین عزاداری مردم در سبزه میدان تهران، فیلمبرداری یا به قول خودشان عکس‌اندازی کنند. متاسفانه این فیلم اکنون در دسترس نیست. 

قاسم‌خان گفت: اخیرا فیلمی از فیلمخانه ملی روسیه به دست من رسیده است که مراسم قمه زنی در تهران در سال 1903 را نشان می‌دهد. من نمی‌دانم که آیا این همان فیلم میرزا ابراهیم خان عکاس‌باشی است یا خیر؟ مساله‌ای که در این میان مهم است وجود نداشتن پژوهش‌های لازم در این موضوع است. 

این پژوهشگر در پایان سخنان خود دو فیلم کوتاه پخش کرد. نخستین فیلم درباره آیین آبیاری و نهر در «نیم‌ور» استان مرکزی بود و دیگری فیلمی درباره آیین «تکم‌چی» در آذربایجان. 

دیگر سخنران این نشست علی‌اکبر فرهنگی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات با موضوع «مبانی فرهنگ توده‌ای و عامه و پیشرفت اجتماعی» بود. جهانگیر نصری‌اشرفی نیز در این نشست درباره «موسیقی شته اتصال اجزا پیکره تشریفات آیینی» سخنرانی کرد. 

نصری‌اشرفی گفت: تشریفات آیینی از نظر بروز و انعکاس مادی در حقیقت شامل مجموعه‌ای از حرکات و اصوات، فیگورها به همراه انواع نمادها، نقش‌ها، رنگ‌ها و ادوات هستند که از طریق چرخه‌ای سازمان یافته بروز کرده و از این طریق ایده‌های قدسی و درونی آیین را منعکس می‌سازد. 

وی در ادامه با اشاره به نظریه‌های «میرچا الیاده»، اسطوره‌‌شناس و دین‌‌پژوه معاصر رومانیایی افزود: جوهره قدسی و روحانی آیین را هسته و بن‌مایه‌ای باورمدار تشکیل می‌دهد، این جوهره همه حرکت‌ها، رفتارها، ابزار و ادوات آیینی و همه آن‌چه را که به تبلور مادی و قابل لمس تشریفات و تظاهرات آیینی منجر می‌شود با رنگی از الوهیت و قدسیت همراه می‌سازد. 

نصری اشرفی گفت: موسیقی در همه آیین‌ها علاوه بر این‌که بخش اصلی و پاره‌ای از پیکره هر آیینی محسوب می‌شود، به نوعی موجب انسجام و سازماندهی سایر اجزای تشریفات آیینی نیز می‌شود. علاوه بر این موسیقی و ضرب‌آهنگ‌ها نقش اساسی در اتصال اجزای یاد شده دارد و عامل اساسی در ماندگاری و تداوم عناصر ساختاری آیین در ذهن آیین ورزان محسوب می‌شود. 

این پژوهشگر فرهنگ عامه در ادامه با اشاره به نقش الفبایی موسیقی گفت: موسیقی و «رپرتوارهای» گوناگون مورد استفاده در آیین‌ها به مثابه خط و الفبایی نامرئی نه تنها موجب حفظ و بقا اجزای در حافظه مجریان شده بلکه همه عوامل و اجزای تشریفات آیینی را به هم متصل می‌سازد. 

در پایان مراسم علی معلم‌دامغانی، رییس فرهنگستان هنر که در میان مخاطبان حضور داشت، به گفته‌های نصری‌اشرفی درباره نظریات میرچا الیاده اعتراض کرد و گفت: ما مسلمانیم و نمی‌توانیم از نظریات غربی‌ها در بررسی و تحلیل آیین‌هایمان استفاده کنیم. 

معلم‌دامغانی خطاب به نصری‌اشرفی و علیرضا قاسم‌خان گفت: اسطوره‌شناس امروز حضرت ابراهیم و آدونیس را در کنار هم قرار مي‌دهد و آن‌ها را مطالعه می‌کند. نظریات الیاده به هیچ عنوان قابل استناد نیست و سخنرانی‌های این نشست علمی نبودند.