به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، در اين اثر، 165 سروده از سروده‌هاي ميرزا علي مظهر اصفهاني به چاپ رسيده است.

بناي مولف، چنان كه در ديباچه آشفته و ناتمام خود مي‌گويد، براين بوده كه كتاب خود را در دو بخش تنظيم كند كه داراي دويست «جمره» و هر «جمره» داراي دو حرارت و يک اثر است.

درباره اين اثر بايد گفت كه نسخ اين كتاب گويا ناتمام مانده و با اين كه عبارات و ابيات پاياني آن مانند كتاب‌هاي پايان يافته است، چه اين كه عناوين دو بخش در نسخه نيامده و بندهاي آن به 165 رسيده است.

كتاب را نويسنده بازنگري كرده و مطالبي در بعضي از حواشي صفحه‌ها افزوده، ولي شماره جمره‌ها (بندها) را به دويست نرسانده و عناوين كانون‌ها را كاملا مشخص نكرده است. از اين كه ديباچه به صورتي بسيار آشفته در صفحه‌اي و در پايان نسخه آمده، به نظر مي‌رسد اين تحرير پيش‌نويس كتاب بوده براي تحريري ديگر با نظمي كه مولف در ذهن داشته ولي توفيق تكميل آن را نيافته، يا نسخه مرتب آن به دست ما نرسيده است. در اين نسخه، كتاب به دو فصل تقسيم شده كه فصل اول در بند 78 پايان مي‌يابد و فصل دوم تا بند 165 ادامه دارد.

در هريك ار فرازها (بندها يا جمره‌ها) بيتي از مولف يا شاعران ديگر پارسي زبان و با عنوان «عقل گويد» آمده است كه توضيح و شرح مختصري كه بيانگر مقصود در آن فراز باشد با عنوان «ذوق گويد» مي‌آيد و در نتيجه گفتاري كوتاه مانند گفتارهاي حكيمان و اندرز دهندگان با لفظ «پس» آورده مي‌شود.

در بيشتر بندها آيتي از قرآن كريم يا حديثي از خاندان عصمت و طهارت(عليهم‌السلام) نقل مي‌شود تا چاشني و تاييدي باشد براي آن چه كه در بند خاص مقصود نگارنده بوده است.

رهنمودهاي اين كتاب چون موافق هواي نفساني بيشتر انسان‌ها و قواي شهواني حيواني شهوت پرستان نيست، نگارنده آن را «ميزان‌الشهوات» ناميده است، بدين معني كه ترازوي خواسته‌هاي دل محسوب مي‌شوند و همگان مي‌توانند با اين ترازو نيک نهادي يا بدانديشي خود را بسنجند ولي به مناسبت تكرار كلمه «عقل» و «ذوق» در تمام بندها، مناسب ديده است عنوان «عقل و ذوق» را روي جلد انتخاب كند تا به كام زيبا‌پسندان خوشايند‌تر آيد.

اندكي درباره صاحب اثر
ميرزا علي فرزند عبدالرسول اصفهاني متخلص به «مظهر» از ادبا و شعراي با ذوق بوده كه ناشناخته مانده است. اصلا از اصفهان و حدود سال 1276 قمري در همدان چشم به جهان گشود. پس از گذراندن تحصيلات ابتدایي به خدمت يكي از خوانين همدان (امير افخم قراگوزلو لوشوريني) جذب شد و تا پايان عمر در خدمت او بود.

مظهر از سخن سرايان توانا و شعراي برجسته همدان به شمار مي‌رود كه در فنون مختلف شعر را تجربه كرده و ديوان كاملش حدود 10 هزار بيت دارد. گويند كه در مقايسه نويسي مانند بديع‌الزمان همداني بود. اين نشان مي‌دهد كه در ادبيات عرب نيز تبحر داشته و اطلاعات لغويش بسيار گسترده بوده است.

اخلاق و اطوار خوب و مرغوب او مورد ستايش آشنايانش بود. با همه هنر و كمالات ادبي از زندگي چندان دلخوش نبود و در جابجاي اشعارش شكوه از روزگار به چشم مي‌خورد، ولي به كمال و هنر خويش خرسند است و به اين امتياز خود مي‌بالد:
              گر ز فقر و فاقه گمنام نخستين زمينم
                                     مظهرم در شعر و دانش شهره آخر زمانم
 
مظهر به فلسفه و مسایل عقلي آشنا بود و اين حاشيه را در كنار بند 162 كتاب حاضر افزوده كه دليل بر اطلاع وي به اين دانش آميخته به عرفان مي‌توان باشد: 
  بكش نفس دون را بخاك هلاك        كه سر بر فلك دركشد نفس پاك
 
همان‌گونه كه از متفرقات اشعار مظهر پيداست، در وادي عرفان و سير و سلوك هم قدمي برداشته و از ذوق عرفاني بي‌بهره نبوده است و به مراحل سير و سلوك و تهذيب نفس به طريق عارفان (بلكه صوفيان) كاملا آشنا بوده، كه به پيري به نام همت علي‌شاه سر سپرده و مكرر در اشعارش او را ياد مي‌كند.

مظهر، اشعار بسياري در مدح و منقبت پيامبر اكرم(ص) و بهاريه‌اي در نظم داستان معراج آن حضرت و قصيده بلندي در مدح حضرت صاحب‌الزمان مهدي موعود(عج) دارد كه از نكته‌هاي ادبي بسياري برخوردار است و از ذوق لطيف و روح ظريف شاعر خبر مي‌دهد. وي ارادت و محبتي تام به رسول اكرم(ص) و خاندان اطهرش(عليهم‌السلام) داشت.

مظهر در ديماه 1304 شمسي به سن هفتاد و دوسالگي در همدان چشم از جهان فرو بست و پيكرش به قم برده و در جوار بارگاه ملكوتي حضرت معصومه(س) به خاك سپرده شد. 

چاپ نخست كتاب «عقل و ذوق» با شمارگان هزار نسخه، در 100 صفحه و به بهاي هزار و 600 تومان راهي بازار نشر شده است.