به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) به نقل از روابط عمومي كتابخانه و موزه ملي ملك، عبدالمجيد شريف‌زاده، كارشناس هنر اسلامي در كارگاه نسخه‌شناسي موزه ملك درباره اين نسخه گفت: در ميان شاهنامه‌هاي به‌جا مانده در تاريخ، دو شاهنامه از همه مشهورترند. يكي شاهنامه شاه طهماسب است كه توسط يك دلال برگ برگ شده و به افراد مختلف فروخته شد كه اكنون 118 برگ آن در ايران و در موزه هنرهاي معاصر نگهداري مي‌شود و ديگري شاهنامه بايسنقري كه از شاهكارهاي هنر كتاب‌آرايي در جهان محسوب مي‌شود و در يونسكو نيز ثبت شده است.
وي افزود: علاوه بر اين،شاهنامه بايسنقري، شاهنامه ديگري در زمان بايسنقر كتابت شده كه در موزه ملك نگهداري مي‌شود كه با وجود تفاوت‌هاي بسيار با شاهنامه كاخ موزه گلستان، ويژگي‌هاي مهم خود را دارد.
وي توضيح داد: جلد ابتداي اين شاهنامه كه در دوران قاجار به آن اضافه شده، يك جلد لاكي است كه از بيرون نقش گل و مرغ دارد و در داخل آن نبرد رستم و اسفنديار نقش شده است. در صفحه اول بعد از جلد كه آغاز نسخه است، دو يادداشت وجود دارد كه يكي داستان فوت بايسنقر، نام پدر، تاريخ وفات، محل فوت و سن او در زمان فوتش را ذكر مي‌كند و ديگري يادداشتي درباره چگونگي ابتياع اين نسخه در دوره فتحعلي‌شاه است.
اين كارشناس سپس به يكي از ويژگي‌هاي شاهنامه بايسنقري موزه ملك اشاره و اظهار كرد: اين نسخه دو كتاب را در خود جاي داده است كه يكي شاهنامه فردوسي است و ديگري خمسه نظامي. از نكاتي كه مورخان در مقايسه اين نسخه با شاهنامه موزه كاخ گلستان به آنها اشاره كرده‌اند،اين است كه نسخه از لحاظ متن ضعيف‌تر و كلمات الحاقي در آن بيشتر است و مورخان و كارشناسان نسخه كاخ گلستان را شاهنامه‌اي پاكيزه‌تر و عاري از الحاقات ميدانند. به همين دليل نسخه موزه ملك تعداد ابيات بيشتري دارد و مقدمه آن نيز چندان قرص و محكم به نظر نمي‌رسد.
شريف‌زاده با اشاره به دو تصويري كه تنها تصاوير اين شاهنامه‌اند، گفت: يكي از اين تصاوير با رنگ‌هاي به اصطلاح جسمي و تصوير پشت آن با رنگ‌هاي روحي نقش شده است. البته اين در نگارگري ايراني سابقه ندارد كه روي هر دو سمت يك كاغذ نقاشي شود. ولي اهميت اين تصاوير به‌ويژه تصويري كه با رنگ‌هاي جسمي كار شده، در اين است كه صحنه اهداي اين نسخه به بايسنقر را به تصوير كشيده و اينگونه تصويرسازي وقايع روز، در نگارگري ايراني بي‌سابقه است.
وي افزود: پس از اين دو تصوير خمسه نظامي آغاز مي‌شود و در نهايت رقم كاتب در پايان صفحه آمده و سپس جلد انتهايي كتاب در داخل، نقشي از داستان رستم و اشكبوس را با خود دارد و در خارج نگاره‌اي گل و مرغي در آن تصوير شده است.
شريف‌زاده سپس درباره نگاره اهداي شاهنامه به بايسنقر توضيح داد: در اين نقاشي سال اهداي اين نسخه به بايسنقر 833 ه.ق در يك كتيبه و نام بايسنقر به‌صورت كامل در كتيبه‌اي ديگر درج شده است و نام افراد ديگري كه در اين نگاره حضور دارند نيز در زير بدن هركدام نوشته شده است.
وي تاكيد كرد: ويژگي ديگر اين نگاره اين است كه اسامي افراد در نگاره نوشته شده و بر خلاف اصول مرسوم در نگارگري ايراني در نپرداختن به چهره، در اين نگاره سعي شده است ميان چهره‌‌ها تفاوت‌هاي جزئي براي تفكيك شخصيت‌ها ايجاد شود. اين تفاوت‌ها عموما در شكل محاسن افراد اجرا شده و در اجزاي ديگر چهره‌‌ها همانندي و تشابه را شاهديم.
شريف‌زاده در اين جلسه همچنين به شرح زندگي بايسنقر و جايگاه او در حفظ و احياي فرهنگ و هنر پرداخت و اظهار كرد: نقش بايسنقر در هرات به عنوان شاهزاده و پسر شاهرخ نقش ويژه‌اي است؛ زيرا او سعي كرد در زمان حكومتش تمامي آنچه را كه در زمان تيمور از دست رفته بود احيا و ترميم كند. بسياري از بناهاي مهم دوره تيموري، مربوط به دوران حكومت شاهرخ است. براي مثال مسجد گوهر شاد، يا بناي خرگرد در خراسان و همچنين مدرسه گوهرشاد در هرات كه خود بايسنقر نيز در آنجا دفن شده است.
اين كارشناس هنر اسلامي اضافه كرد: مورخان، بايسنقر را يكي از شاهزادگان پرقدرت و بسيار فعال در حوزه‌هاي مختلف فرهنگي ميدانند. از طرفي علاقه فراوان بايسنقر به تاريخ، ادب، هنر و گردآوري اهالي فرهنگ در هرات سبب تحولات اساسي در رشته‌هاي مختلفي چون كتاب‌آرايي، جلدسازي و نگارگري شد.
كارگاه نسخه‌شناسي و معرفي نسخ خطي موزه ملك، دو هفته يك‌بار، سه‌شنبه‌ها از ساعت 15 با حضور و كارشناسي دكتر عبدالمجيد شريف‌زاده برگزار مي‌شود. به شركت‌كنندگان در اين جلسات در پايان دوره گواهي شركت در دوره‌هاي نسخه‌شناسي اعطا خواهد شد.
چهارشنبه ۸ تیر ۱۳۹۰ - ۱۴:۴۹
نظر شما