اولین کتاب چاپ سربی ایرانی رونمایی شد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، فاطمه رضایی مکی، کارشناس بخش نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در آئین رونمایی از کتاب چاپ سربی «رساله جهادیه» که با حضور محدود کارشناسان این حوزه و همزمان به‌صورت وبیناری برگزار شد، به معرفی این نسخه و ویژگی‌های ظاهری آن پرداخت.
 
وی با بیان اینکه «رساله جهادیه» اثر قائم مقام فراهانی، نخستین کتاب چاپ سربی ایران است، گفت: این اثر در سال 1233 هجری قمری به‌دست محمدعلی آشتیانی به شیوه نوین در تبریز چاپ شد و لقب اولین کتاب فارسی چاپ شده در ایران را نیز به خود اختصاص داد و این درحالی است که 15 سال پس از آن در سال 1248، صنعت چاپ سنگی وارد ایران شد.
 
رضایی افزود: محتوای این کتاب، مجموعه‌ای از رساله جهاد فضلا و علما و فتاوای آنان علیه تهاجم روسیه به ایران است.
 
کارشناس بخش نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با اشاره به اینکه از این کتاب چهار نسخه در ایران مشاهده شده، توضیح داد: از این اثر یک نسخه در کتابخانه دانشگاه تهران، یک نسخه در کتابخانه ملی، یک نسخه در مدرسه فیضیۀ قم و یک نسخه در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی است که به شماره 42411 در مخزن نسخ خطی و چاپ‌سنگی آستان قدس رضوی نگهدای می‌شود.
 
وی افزود: این رساله در 84 صفحه روی کاغذ نخودی رنگ ضخیم، در ابعاد 15×7/20 با جلد تیماج مشکی به چاپ رسیده و هر صفحه آن دارای 18 سطر است و جدول‌کشی آن نیز از نسخ خطی به این کتاب سرایت کرده است. این نسخه با عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم، نحمدُ اللهَ الواحدَ القهارَ و نصلّیَ علی نبیّنا المختارِ و علی آله السادة ِالاخیار» آغاز شده و به عبارت «و جعلها الله لکم الوسیلة الی دار کرامته و السلام» ختم شده است.

رضایی مکی گفت: کتاب با مرکب مشکی چاپ شده و عاری از هرگونه تصویر و آرایه است. فقط در برخی صفحه‌ها نام فتحعلی‌شاه و شاهزاده عباس میرزا نوشته شده است.
 
این کارشناس نسخ خطی، تأثیرپذیری از نسخ خطی و رسم‌الخط عربی را از ویژگی‌های کلی این رساله برشمرد و افزود: خط این کتاب نسخ است و مهم‌ترین ویژگی ‌این نوع خط خوانایی، زیبایی، ساختار هندسی مناسب برای حروف‌چینی، تقسیم متعادل فضای مثبت و منفی و قابلیت سازگاری با حروف‌سازی متحرک فلزی است.
 
وی عدم توجه به ضخامت حروف، قرار گرفتن حروف و کلمات در خط فرضی و همچنین فاصله بیش از حد بین سطرها را از دیگر ویژگی‌های این کتاب دانست و بیان کرد: بسیاری از عناصر تزئینی و تصویری به دلیل هزینه چاپ و دشواری کار حذف شده است.
 
رضایی مکی در پایان از تجدیدچاپ این اثر تاریخی در سال 1393 شمسی در موسسه بیاض قم خبر داد.