سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - رحیم میرعظیم: در دنیای امروز، فرهنگ کتابخوانی به عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه اجتماعی و فرهنگی شناخته می‌شود اما در روستاها، جایی که زندگی به‌سادگی و آرامش می‌گذرد، چالش‌های خاصی در این زمینه وجود دارد که نیازمند توجه و بررسی عمیق است. از دوری روستاها از مراکز فرهنگی و آموزشی گرفته تا مشغله‌های روزمره و کمبود امکانات، هر کدام به‌نوعی بر سرنوشت کتاب خواندن در این نقاط اثر می‌گذارند.
کبری ستار، فارغ‌التحصیل رشته تاریخ، از آبان ۱۳۸۵ به عنوان مسئول کتابخانه شهید شفیعی در روستای رئیس‌آباد شهرستان ابرکوه فعالیت خود را آغاز کرده است. این روستا در اسفند ۱۳۹۴ به عنوان یکی از ۲۰ روستای برتر کتابخوانی کشور شناخته شد و در اسفند ۱۳۹۵ عنوان روستای دوستدار کتاب را کسب کرد. ستار در سال ۱۳۹۸ به عنوان مروج برتر کتابخوانی استان یزد و در سال ۱۴۰۰ به عنوان کتابدار برتر این استان انتخاب شد. او هم‌اکنون با تأسیس یک موسسه خصوصی به ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی مشغول است و به عنوان فعال در یکی از کانون‌های فرهنگی مساجد نیز فعالیت می‌کند.
او خاطرات شیرین خود در آغاز مسیر کتابداری را این چنین مطرح می‌کند: کارم را در کتابخانه‌ای با دو اتاق و یک سالن بسیار کوچک آغاز کردم. این مکان در واقع یک مدرسه متروکه بود که به تازگی سفیدکاری شده بود. من تنها بودم و چهار قفسه، حدود ۱۰۰۰ جلد کتاب کودک و بزرگ‌سال، دو میز و چند صندلی که مسئولان روستا به صورت امانی تهیه کرده بودند. هرگز تصور نمی‌کردم که کتابداری نیاز به این همه نکته تخصصی داشته باشد، آن هم تنها در مورد ثبت کتاب. این تازه آغاز آشنایی من با دنیای کتابداری بود. برای من که از نوجوانی عاشق این شغل بودم و بارها در خیالم، خود را به عنوان یک کتابدار تصور کرده و از آن لذت برده بودم، این چالش‌ها هم شیرین و هم دل‌پذیر به نظر می‌رسیدند. او اظهار امیدواری می‌کند که روزی بتواند حرف‌ها و ایده‌های خود را به گوش مسئولان برساند.
چرا توسعه فرهنگ کتابخوانی در روستاها اهمیت دارد؟
توسعه فرهنگ کتابخوانی در روستاها به دلیل تأثیر آن بر آگاهی و دانش عمومی، بهبود کیفیت زندگی و ارتقاء سطح فرهنگی جامعه اهمیت دارد. این موضوع نیاز به بررسی دقیق و عمیق دارد تا چالش‌های موجود شناسایی و برطرف شوند.
چه عواملی بر چالش‌های کتابخوانی در روستاها تأثیر می‌گذارند؟
چالش‌های این موضوع در روستاها به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله فاصله روستاها از شهرها، میانگین درآمد و ثروت مردم، سطح سواد خواندن و نوشتن، پیشینه فرهنگی، میزان مذهبی بودن مردم، دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، جمعیت منطقه، وجود مدارس و مراکز فرهنگی، میزان اشتغال‌زایی و نوع مهاجرت‌ها.
آیا استفاده از فناوری‌های الکترونیکی بر کتابخوانی در روستاها تأثیر دارد؟
بله، با رونق استفاده از گوشی‌های هوشمند و امکانات فناوری‌های الکترونیکی، نه تنها در روستاها بلکه در بسیاری از نقاط با رکود کتابخوانی مواجه هستیم اما در برخی روستاها، به دلیل عدم وجود ترافیک و امکانات تفریحی، اوضاع ممکن است بهتر باشد.
مهم‌ترین مشکل در توسعه مطالعه در روستاها چیست؟
یکی از مهم‌ترین مشکلات، کمبود کتابخانه‌های عمومی است. به دلیل کم بودن جمعیت، دولت معمولاً صرفه اقتصادی برای تأسیس کتابخانه‌های عمومی در این مناطق نمی‌بیند و البته عقل سلیم هم حکم می‌کند که منابع را در جایی استفاده کنیم که بهره بیشتری ببریم.
مشغله‌های کاری مردم روستا بر مطالعه کتاب تأثیر می‌گذارد؟
مشاغل سخت و خسته‌کننده باعث می‌شود که روستاییان شب‌ها زودتر بخوابند و زمان کمتری برای مطالعه داشته باشند. این موضوع نیاز به راهکارهای ویژه‌ای برای ترویج این فرهنگ دارد. به‌عنوان‌مثال می‌توان ساعت کار کتابخانه‌های روستایی را افزایش داد تا دسترسی بیشتری برای افراد به وجود بیاوریم.
دوری از مراکز خدماتی شهری چه تأثیری بر مطالعه در روستاها دارد؟
روستاییان به دلیل دوری از شهرها به مراکز خدماتی، فرهنگی و تفریحی نیاز دارند. نبود این امکانات باعث می‌شود که آنها برای استفاده از این امکانات به شهرها بروند و در این سفرها نیازهای مطالعاتی خود را نیز از کتابخانه‌های شهری تأمین کنند.
محدودیت‌های کتابخانه‌های عمومی روستایی چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
کتابخانه‌های عمومی معمولاً دارای ساعات کاری خاصی هستند و کتابدار روستایی نمی‌تواند کتابخانه را در تمام ساعات روز باز نگه دارد. این موضوع دسترسی به کتابخانه را برای بسیاری از روستاییان دشوار می‌کند.
آیا روستاییان نیازهای فرهنگی دیگری دارند که کتابخانه‌های روستایی قادر به تأمین آنها نیستند؟
بله، روستاییان نیاز به دفاتر پیشخوان دولت، مهدکودک، آموزشگاه‌های هنر برای زنان و مراکزی برای انجام کارهای اینترنتی مانند کافی نت‌ها دارند. این نیازها نشان می‌دهد که ساخت یک کتابخانه عمومی به‌تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی تمام نیازهای فرهنگی و اجتماعی روستاییان باشد.
آیا کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های روستایی مناسب نیازهای مردم هستند؟
بسیاری از کتاب‌هایی که در کتابخانه‌های روستایی وجود دارند، مناسب نیازهای مردم نیستند. این موضوع نه‌تنها در کتابخانه‌های روستایی بلکه در کتابخانه‌های شهری نیز مشاهده می‌شود. در ۱۳ سالی که در کتابخانه روستای رئیس آباد فعالیت می‌کردم کتاب‌های بسیاری دیدم که حتی یک‌بار خوانده‌نشده بودند.
تبلیغات بر انتخاب کتاب‌ها و درخواست مردم از کتابخانه‌های عمومی تأثیر می‌گذارد؟
بسیاری از خواسته‌های مردم ناشی از تبلیغاتی است که آنها در مورد یک کتاب می‌بینند یا در جلسات کتابخوانی می‌شنوند. این تبلیغات ممکن است باعث شود که مردم به سمت کتاب‌هایی بروند که در واقع به نیازهای آنها پاسخ نمی‌دهد. در این مورد و موضوعی مانند خواندن کتاب‌های مفید باید به مردم آگاهی داد.
چه پیشنهادی برای بهبود وضعیت خواندن کتاب در روستاها دارید؟
به جای ساخت کتابخانه‌های عمومی در روستاها، پیشنهاد می‌کنم به ایجاد مجتمع‌های فرهنگی بپردازیم که شامل پیشخوان دولت، کافی نت، کتابخانه و اتاق‌های قرائت باشند. این نوع مراکز می‌توانند به عنوان یک فضای چندمنظوره عمل کرده و نیازهای مختلف روستاییان را برآورده کنند.
همچنین به جای داشتن اتاق کتاب، برای هرچند روستا یک مینی‌بوس یا ون به عنوان کتابخانه سیار مورد استفاده قرار گیرد. این کتابخانه سیار می‌تواند به صورت دوره‌ای به روستاها مراجعه کند و در آن روز در یک مرکز فرهنگی مستقر شود. این طرح می‌تواند به راحتی اجرایی شود و به نیازهای کتابخوانی روستاییان پاسخ دهد.
نظر شما