سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - اسماعیل بنده‌خدا: تاریخ همیشه می‌چرخد و تکرار می‌شود. اتفاقات و حوادث می‌گذرند اما قوانین و سنت‌های تاریخ، برای تمام زمان‌ها حکومت می‌کند. قوانین ساده‌ای که تغییرناپذیر هستند اما عبرت‌گیرندگان بسیار اندک‌اند و اشتباهات معمولاً تکرار می‌شوند. خواندن تاریخ هم اگر عبرت‌گیری و پندپذیری برای خواننده نداشته باشد، بیهوده‌ترین کار دنیاست. یکی از مقاطع مهم تاریخ جهان که مسیر حرکت بشر را تغییر داده است و برای ما مسلمانان اهمیت ویژه‌تری دارد، بعثت پیامبر گرامی اسلام و ظهور دین اسلام و اتفاقات و حوادث تاریخ صدر اسلام هست. از طرفی، خواننده پژوهشگر تاریخ و یا حتی فرد علاقه‌مند غیر پژوهشگر، متوجه انطباق دقیق بسیاری از حوادث صدر اسلام با تاریخ انقلاب اسلامی می‌شود. صحبت از این انطباق شگفت‌انگیز، مجال بسیاری می‌طلبد و فرصتش این معرفی کوتاه کتاب نیست، به همین دلیل من به قسمت خاصی که مرتبط با کتابی که می‌خواهیم خدمت تان معرفی کنیم می‌پردازم.
حوادث و اتفاقات مربوط به کشته شدن خلیفه سوم؛ عثمان، یکی از خاص‌ترین و غم‌انگیزترین مقاطع تاریخ صدر اسلام است. غم‌انگیزترین نه صرفاً من باب قتل خلیفه سوم، زیرا که رویه و سیاستی که عثمان در پیش گرفته بود و صد در صد خلاف سنت و شیوه رسول‌الله بود، لاجرم به چنین شورش و سرانجامی منجر می‌شد و کاملاً قابل پیش‌بینی بود و انگار تنها کسی که این سرانجام را نمی‌دید، شخص خلیفه سوم بود.
منتها نحوه قتل خلیفه و اتفاقاتی که پس از آن درباره خون‌خواهی کذب و دروغین عثمان و روی‌گردان شدن و بیعت‌شکنی همسر پیامبر و دو تن از یاران قدیمی پیامبر و سرداران و سروران اسلام از امام علی (ع) که خلیفه چهارم محسوب می‌شد، منجر به جنگی تحمیلی بر حضرت امیر شد که تاثیر بسیاری در ادامه تاریخ اسلام داشت و باعث آسیب‌ها و ضررهای بسیاری شد. جنگی تلخ که امام علی برای شروع نشدن آن تمام تلاش خود را کرد و گرچه ایشان و یارانشان پیروزی قاطعی در آن داشتند اما ایشان بارها و بارها از وقوع این جنگ اظهار تاسف می‌کردند.
شناخت همه جانبه جنگ جمل، باعث عبرت‌های بسیاری می‌شود که برای طی مسیر امروز بسیار مثمرثمر است. تمام اینها مقدمه‌ای بود بر کتاب تازه منتشر شده‌ای به نام «الجمل» اثر خانم آزاده جهان احمدی. کتاب «الجمل» روایتی مستند است از کتاب معروف و تاریخی الجمل شیخ مفید. کتاب شیخ مفید با نام کامل «الجَمَل وَ النُّصرة لِسید العترَة فی حَربِ البَصرَة» کتابی تاریخی و به زبان عربی تألیف شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ ق) است. این کتاب، یکی از متون کهن کلامی و تاریخی شیعه است که مؤلف در آن به واقعه جنگ جمل، فتنه‌ها، ابهامات و آراء و عقاید مسلمانان درباره آن پرداخته است.
شیخ مفید کتاب جمل را در دو بخش تنظیم کرده است: بخش اول: او تمامی آراء و عقاید اسلامی را در نخستین بخش کتاب آورده و با دلیل‌های محکم و استوار و براهین قوی نظرات و شبهات فرقه‌ها و مذاهب گوناگون را پاسخ گفته و نظریه حقیقت‌گرای شیعه را مبنی بر اینکه امیرالمؤمنین و پیروان او بر حق بودند و گروه مقابل بر باطل و اهل خلافت هستند اثبات کرده است.
بخش دوم: تاریخ جنگ جمل و گزارش آن است. مؤلف در این بخش چکیده و عصاره ماجرا را از لحظه انعقاد نطفه و شروع آن تا پایان کار بر اساس منابع و مآخذ دست اول و معتبر، بدون تعصب و طرفداری بی‌مورد به طور دقیق نقل کرده است و در خاتمه کتاب، دلایل بغض عایشه، طلحه و زبیر نسبت به امیرالمؤمنین را به طور گسترده شرح و توضیح داده است. خانم «جهان احمدی» با بازنویسی روایی و داستانی کتاب شیخ مفید، با حذف برخی مطالب سنگین کلامی و فقهی و به هم ریختن تقدم و تاخر بعضی از قسمت‌های کتاب و به نوعی تدوین و تنظیم دوباره و ساده سازی آن، تلاش کرده است تا به یک کل منسجم حول محور جنگ جمل، پیش زمینه ها، علل و نتایج آن برسد.
جهان احمدی در بازنویسی کتاب کاملاً به متن اصلی وفادار بوده و غالب گفتگوها، نامه‌ها و خطبه‌ها، منطبق بر متن اصلی کتاب‌الجمل شیخ مفید است. اما گاهی به فراخور و نیاز متن به روانی، تغییرات اندکی در ترجمه ها صورت گرفته است. همچنین در بیان حالات روحی، رفتار ها و فضای توصیف شده، اندکی تخیل نیز وارد متن شده تا به بسط داستانی اثر یاری برساند. اثر نهایی علیرغم طرح جلد رسمی و خشک آن، با حجم نسبتاً کم خود، کاملاً جامع و روان است و مانند یک رمان به جلو می‌رود و خبری از تحلیل ها و مطالب پیچیده تاریخی نیست.
کتاب «الجمل» بهترین کتاب برای آشنایی کافی مخاطب غیرتخصصی با یکی از مهم‌ترین مقاطع زندگی امیرالمؤمنین علی علیه السلام است. واضح است که مخاطب پژوهشگر و متخصص، نیاز به منابع بیشتر و پیچیده تری برای شناخت جنگ جمل دارد. پانوشت‌های پر و پیمان متن درباره اسم افراد و مکان‌ها و اتفاقات خاص که به صورت تجمیعی در انتهای هر بخش آمده است، از نقاط مثبت کتاب است.
کتاب «الجمل» را نشر شهید کاظمی در ۲۳۵ صفحه چاپ کرده است. این کتاب را به علاقه‌مندان تاریخ صدر اسلام و به‌ویژه زندگی امیرالمومنین علی علیه السلام توصیه می‌کنیم.
نظر شما