سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فرزانه زینلی، پژوهشگر طنز: طنز و طنزنویسی مقوله کمتر پرداخته شده در ادبیات امروز ماست؛ به‌ویژه در ادبیات کودک و نوجوان، نمونه‌های خوب طنز کم داریم. از طرف دیگر، طنز زبان جذابی برای ارتباط گرفتن با مخاطب کودک و نوجوان است و مولفان، می‌توانند از آن برای آموزش، سرگرمی و جذابیت اثر خود بهره ببرند.
کتاب «شگردهای طنز در ادبیات کودک و نوجوان امروز» با هدف بررسی همین عنصر در آثار کودک و نوجوان، نوشته شده است. این کتاب به صورت طبقه‌بندی شده و با آوردن مثال‌های گوناگون به بررسی انواع تکنیک‌های طنزپردازی پرداخته است. نویسنده کتاب، سمیه آورند است و انتشارات شاپرک سرخ آن را منتشر کرده است.
به نظر می‌رسد این کتاب، در ابتدا یک پژوهش دانشگاهی با همین عنوان بوده که نویسنده با توجه به کمبود منابع پژوهشی مکتوب در این حوزه، اقدام به چاپ آن کرده است. ساختار کتاب نشان‌دهنده این مسئله است؛ کتاب در بخش اول با مقدمه و سپس تعریف ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات انتقادی و طنز و تفکیک آن از هزل، لطیفه و فکاهه شروع می‌شود. سپس در بخش دوم برای شناخت فرم آثار طنز، به بررسی ساختار و روش‌های ایجاد طنز در ادبیات کودک و نوجوان می‌پردازد. او در هشت مورد، این روش‌ها را معرفی می‌کند که عبارتند از کوچک کردن، تشبیه به حیوانات، بلاهت و تحامق، ادماج، اغراق و مبالغه، استفاده از زبان و فرهنگ عامیانه، مقایسه بین دو امر و تقلیدهای مضحک.
در ادامه این بخش، نویسنده به تعریف و دسته‌بندی شوخ‌طبعی می‌پردازد. او می‌گوید که اساس شوخ طبعی، خلق یک موقعیت یا مجموعه موقعیت‌های غیرمنتظره و غیرمترقبه برای مخاطب است. سپس به توضیح زبان‌شناختی نظریه بنیادی عدم تجانس به عنوان شوخ طبعی می‌پردازد و آن را بر هم زدن چارچوب‌های اولیه می‌داند. او می‌گوید که تنش میان این چارچوب بندی اولیه و نتایج ناگهانی چارچوب بندی دوباره، هیجان شادی‌آفرین مخاطب را در پی دارد.
در بخش بعدی، نویسنده به شناخت و دسته‌بندی آثار طنز بر اساس محتوای آنها می‌پردازد. او انواع طنز را به طنز اجتماعی، طنز سیاه، طنز تربیتی، طنز سیاسی و طنز کلامی تقسیم می‌کند و به معرفی هر نوع می‌پردازد. همچنین برای هرکدام، مثال‌هایی نیز از میان آثار نویسندگان ایرانی می‌آورد. در ادامه به گونه بازآفرینی و بازنویسی طنز نیز می‌پردازد و به عنوان آخرین نوع ادبی طنز، به نوشته‌های خود نوجوانان می‌پردازد و در پایان نیز لیستی از منابع استفاده شده در این پژوهش را ارائه می‌دهد.
نویسنده، همان طور که در پیشگفتار هم گفته، در این کتاب به دنبال پاسخی برای این پرسش است که آیا طنز جایگاهی در ادبیات کودک و نوجوان دارد و اصلاً این گونه ادبی قابل بررسی هست یا نه. او با ارائه این پژوهش به خوبی اهمیت طنز را نشان می‌دهد و آن را یکی از ابزارهای مهم ادبی می‌شمارد.
نظر شما