خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) پردیس سیاسی: نمایشگاه سی و چهارم کتاب حالا به نیمه خود رسیده است و هرچند در روزهای هفته میزبان جمعیت کمتری است اما مشغله‌های کار و تحصیل مانع این نشده‌اند که کتاب‌دوستان به مصلی تهران سر نزنند. در ادامه گزارش‌‌های ایبنا از بازار کتاب‌های علوم انسانی این بار به سراغ ناشران علوم اجتماعی رفته‌ایم تا کم و کیف کتاب‌ها و مخاطبان این حوزه را از نظر بگذرانیم.
 
علاقه مخاطبان علوم اجتماعی به مباحث میان‌رشته‌ای
 طرح نو از جمله ناشران با سابقه‌‌ای است که کتاب‌های پر مخاطبی را در علوم انسانی منتشر کرده است. غرفه چندان شلوغ نیست، پسری جوان با لیستی بلند در دست کتاب مورد نظرش را از مسئول غرفه خریداری می‌کند و جوان دیگری با تعریف از کتاب قبلی این نشر، سراغ کتاب‌های چاپ جدید را می‌گیرد. خانم جوانی جویای کتاب تجربه مدرنیته می‌شود و در مجموع به نظر می‌رسد بیشتر مراجعان برای خرید کتاب‌هایی مشخص به طرح نو آمده‌اند.

حسین قنبری مسئول این غرفه درباره استقبال مخاطبان از نمایشگاه سی و چهارم به ایبنا می‌گوید: در مورد استقبال از نمایشگاه باید روز به روز صحبت کرد برای مثال امروز نسبت به آخر هفته ما مراجعان کمتری داشتیم و احتمالا در ادامه و در روزهای پایانی استقبال بهتر خواهد شد. البته مخاطبان کتاب‌های ما اغلب مخاطبان تخصصی هستند که از پیش عنوان کتاب‌هایشان را مشخص کرده‌اند و برای خرید همان کتاب‌ها به غرفه ما می‌آیند به همین دلیل یک سری از آثار ما در علوم و اجتماعی و فلسفه با وجود این که تجدید چاپ هستند، همچنان مخاطبان خود را دارند و پر فروشند اما نمی‌توان منکر این موضوع شد که وقتی افراد بیشتری به نمایشگاه بیایند، بازدید بیشتر می‌شود و در جریان این بازدیدها نیز برخی از مخاطبان با نشرهای جدید آشنا می‌شوند.

او با اشاره به ذائقه مخاطبان کتاب‌های علوم اجتماعی می‌افزاید: در مجموع کتاب‌هایی که چند حوزه را همزمان مورد توجه قرار می‌دهند بیشتر مورد توجه مخاطبان بوده‌اند، برای مثال «پیوند اجتماع و سیاست». مرتبط با این موضوع یکی از کتاب‌های مورد توجه در این دوره از نمایشگاه و در سال‌های اخیر در اتتشارات طرح نو، کتاب «آشوب» است که زندگی در چند کشور جهان را با یکدیگر مقایسه کرده است؛ این اثر به خصوص برای افرادی که به هر دلیل قصد مهاجرت دارند این امکان را فراهم می‌کند تا تصویری از شرایط متفاوت زندگی در کشورهای مختلف داشته باشند.

او درباره نسبت ترجمه و  تالیف در این نشر می‌گوید: تالیف و ترجمه در انتشارات ما بیشتر به موضوع مورد بررسی بستگی دارد یعنی در حوزه‌ای مانند فلسفه ناگزیر آثار ترجمه بیشتر هستند اما در بخش‌های دیگری که مرتبط با جامعه ایران هستند، به تالیف توجه بیشتری داریم.

نوجوانان مخاطبان آثار اندیشه
قنبری یکی از مهم‌ترین تغییرات رفتاری مخاطبان در سال‌های اخیر را علاقه نسل نوجوان به علوم انسانی معرفی می‌کند و می‌گوید: یکی ازموضوعات مورد توجه برای ما در نمایشگاه در سال‌های اخیر، اطلاعات بالایی است که خوانندگان نوجوان ما دارند. برای مثال من می‌بینیم که یک نوجوان 14 ساله به ما مراجعه می‌کند و از ما در مورد متفکرانی چون کانت یا هابرماس پرسش می‌کند که این موضوع برای ما بسیار جالب است.
 
روی خوش خوانندگان به حوزه زنان
اندیشه احسان از دیگر نشرهایی است که حوزه‌های مختلف علوم انسانی از جمله علوم اجتماعی را مورد توجه قرار داده و آثار گوناگونی را با موضوعاتی چون روش‌شناسی، نظریه و پژوهش‌های میدانی روانه بازار نشر کرده است. غرفه این نشر خلوت است و به راحتی می‌توانم با مسئول غرفه وارد گفت‌و گو شوم. پورسرخی می‌گوید: اگر به صورت مجزا به نمایشگاه امسال نگاه کنیم استقبال مناسب است اما اگر این دوره را در مقایسه با پارسال ببینیم، تا امروز نسبت به سال گذشته، جمعیت کمتری از غرفه ما بازدید کرده‌اند.

پور سرخی زنان را از پرمخاطب‌ترین موضوع کتاب‌های علوم اجتماعی این نشر معرفی کرده و توضیح می‌دهد: از سال گذشته ما در حال انتشار کتاب‌هایی با محوریت زنان هستیم که استقبال از این کتاب‌ها در نمایشگاه سی‌وچهارم هم بسیار قابل توجه بوده است. کتاب‌هایی چون «تکامل زنان» اثر اولین رید و «روایت‌ دنیای زنان؛ داستان‌های زنان باده نشین» را باید از جمله این آثار دانست. البته این نکته را هم باید اضافه کنم که استقبال از کتاب‌های حوزه کوچینگ یا روان‌شناسی بیشتر از حوزه علوم اجتماعی است اما علوم اجتماعی مخاطبان حرفه‌ای و هدفمندی دارد که به شکل تخصصی کتاب‌هایی را برای مطالعه انتخاب می‌کنند.

او با اشاره به نسبت ترجمه و تالیف در تولیدات این انتشارات عنوان می‌کند: ما به صورت همزمان به ترجمه و تالیف توجه داریم اما حجم ترجمه‌ها در انتشارات ما بیشتر است و از سوی دیگر مخاطبان هم از کتاب‌های ترجمه استقبال بهتری می‌کنند.
 
زنان همچنان پر مخاطب
در ادامه گزارش از ناشران علوم اجتماعی به غرفه انتشارات علمی و فرهنگی می‌رطوم. جمعیت نسبت به غرفه‌های دیگر قابل توجه است اما اغلب سراغ‌ کتاب‌های ادبیات را می‌گیرند. در پیشخان کتاب‌هایی با عناوین علوم اجتماعی توجهم را جلب می‌کند.  موسوی مدیر فروش این انتشارات به ایبنا می‌گوید: حوزه‌های شهر و زنان از جمله موضوعاتی هستند که امسال بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. از جمله این آثار می‌توان به «زنانه شدن شهر» اشاره کرد. در حقیقت کلید واژه زن یکی از موضوعات مورد توجه مخاطبان در نمایشگاه امسال بوده است. در کتاب‌های علوم اجتماعی تفاوتی که با سایر آثار وجود دارد در این است که مخاطبان این کتاب‌ها تخصصی هستند و به همین دلیل می‌توان گفت درصد مشخصی را شامل می‌شوند و چندان شاهد نوسان در تعداد آن‌ها نیستیم.

او در مورد نسبت تالیف و ترجمه در این حوزه و استقبال مخاطبان از آن اضافه می‌کند: از آنجایی که در علوم اجتماعی با مخاطبان حرفه‌ای مواجه هستیم، تالیف یا ترجمه بودن اثر چندان تاثیری در برخورد مخاطب ندارد، بسیاری از این کتاب‌ها مرجع درسی یا منبع آزمون‌های ارشد و دکترا هستند و به همین علت مخاطبان با شناخت قبلی به خرید این آثار می‌پردازند.

موسوی افزایش قیمت کتاب را یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش استقبال مخاطبان معرفی می‌کند و می‌گوید: چه در نمایشگاه مجازی و چه فیزیکی افزایش قیمت کتاب باعث شده است که بسیاری از علاقه‌مندان تنها به تماشای کتاب‌ها بسنده کنند و  درصد کمتری از این مراجعان کتاب‌هایی را به سبد خرید خود اضافه کنند.

انتقاد از حضور کتاب‌فروشی‌ها در نمایشگاه مجازی
انتشارات سروش از جمله غرفه‌های بزرگ در نمایشگاه سی‌و‌چهارم است که طیف گسترده‌ای از موضوعات را برای انتشار پوشش می‌دهد از هنر و سینما تا رسانه و فرهنگ. جمعیت حاضر در غرفه با توجه به وسعت چندان زیاد نیست. خنایگر معاون بازرگانی این انتشارات به ایبنا توضیح می‌دهد: ترجمه یا تالیفی بودن یک اثر به موضوع آن هم بستگی دارد. برای مثال حوزه رسانه که از پر مخاطب‌ترین کتاب‌های ماست بیشتر بر ترجمه متکی است اما در تاریخ و فلسفه بیشتر بر تالیف متکی هستیم.

 علوم انسانی و هوش مصنوعی
برای بررسی کتاب‌های حوزه علوم اجتماعی نمی‌توان به دانشگاه و دانشگاهیان بی توجه بود چرا که بخش مهمی از کتاب‌های این حوزه توسط این نهاد تولید و مصرف می‌شود. موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی از جمله ناشرانی است که بخش عمده‌ای از آثار دانشگاهیان را روانه بازار نشر می‌کند. این موسسه با کتاب‌هایی در حوزه‌های دانشگاه، هوش مصنوعی و دین و فلسفه به نمایشگاه سی و چهارم آمده است.

مینا عظیمی مسئول این غرفه درباره استقبال مخاطبان از نمایشگاه سی و چهارم به ایبنا  می‌گوید: از آنجایی که مخاطبان هدف در کتاب‌های ما افراد دانشگاهی و به ویژه دانشجویان کارشناسی به بالا و اساتید هستند نحوه استقبال آن‌ها نیز نوسانات چندانی ندارد. اما به شکل کلی در حوزه علوم اجتماعی و فلسفه یکی از موضوعاتی که امسال مورد توجه قرار گرفتند کتاب‌هایی با محوریت دانشگاه بودند. همچنین کتابی با عنوان هوش مصنوعی داشتیم که بسیار از آن استقبال شد. این کتاب نسبت علوم انسانی و هوش مصنوعی را مورد توجه قرار می‌دهد. همانطور که اشاره کردم چون انتشارات ما به شکل تخصصی بر آموزش عالی تمرکز دارد کتابی چون «استادان و نااستادان» با این که مربوط به سال‌های گذشته است همچنان پرفروش است.

او با انتقاد از اعتباری بودن بن‌های خرید در نمایشگاه می‌گوید: بن‌های تخصیص یافته در نمایشگاه به شکل اعتبار است و به همین علت این بن‌ها به شکل حضوری قابل استفاده نیستند این موضوع باعث شده است که بسیاری از دانشجویان و اساتید و افراد دیگری که بن دارند این امکان را که به شکل حضوری از نمایشگاه خرید داشته باشند را از دست بدهند.

او با اشاره به نسبت تالیف و ترجمه در این موسسه نیز می‌گوید: تالیف و ترجمه برای آثار ما تفاوت چندان ندارند و تنها موضوع کتاب است که این تفاوت را ایجاد می‌کند.
 
جمع بندی
علوم اجتماعی را باید از حوزه‌های تخصصی دانست که بخش مشخصی از مخاطبان را به خود اختصاص داده است. گفت‌وگو با ناشران این حوزه نشان می‌دهد اغلب مخاطبان علوم اجتماعی، کتاب‌های خود را با اطلاع قبلی خریداری می‌کنند و بخش قابل توجهی از مخاطبان این آثار با محیط دانشگاه نسبت دارند یعنی دانشجو یا اساتید دانشگاه هستد. از این مخاطبان تخصصی که بگذریم کتاب‌هایی با موضوعات روز همچون زنان، سیاست، فرهنگ و شهر بازخوردهای مثبتی را از سمت مخاطبان دریافت کرده‌اند.

به گزارش ایبنا، نمایشگاه کتاب 1402 تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی‌(ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.