امید ورزنده، مترجم و نویسنده و رئیس مرکز کردستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در کردستان با اشاره به انتشار کتاب «روزشمار دانایی» آخرین اثر تولستوی به زبان فارسی و طی روزهای اخیر با ترجمه وی، گفت: کتاب «روزشمار دانایی» آخرین اثر تولستوی و محصول واپسین سالهای عمر اوست. تولستوی در این اثر، کتاب‌هایی را که در طول زندگی خود خوانده، چکیده‌وار و در قالب نقل قول و گزین­­‌گویه به صورت تقویمی برای تفکر و حکمتِ زندگی، فهرست کرده است.

وی ادامه داد: تولستوی در این کتاب از چین و هند باستان تا فلاسفه یونان، از ایران پیش از اسلام و پس از اسلام تا اروپای پس از رُنسانس، و از آنجا تا پایه‌گذاران اندیشه در آمریکای نوین گذر می­‌کند و نفرت خود از جنگ، سرمایه‌داری، گوشت­‌خواری و روشنفکر­مآبی را عرضه می‌کند و به ستایشِ خودِ زندگی می‌پردازد.

رئیس مرکز کردستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، با بیان اینکه نقل قول‌های غیرمستقیم نویسنده از متون ایرانی، دینی، ادبی و عرفانی و نیز از متون زرتشتی و قرآن، لذت مطالعه کتاب را دوچندان کرده است، افزود: یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب آن است که چنین کتابی و از چنین نویسنده تأثیرگذاری، از خالق جنگ و صلح، آناکارنینا و رستاخیز، برای اولین بار است که به فارسی ترجمه می‌شود و این بخت و اقبال من بوده که اولین مترجم «روزشمار دانایی» تولستوی باشم؛ چرا که خواندن این کتاب در این روزهای سخت که سایه جنگ، فقر و بیماری گریبان جهان را گرفته است، سویه‌ی معنوی انسان معاصر را استعلا می‌بخشد تا بتواند از رنج‌­های این جهان کمی بکاهد و آن را تاب بیاورد.

این نویسنده و مترجم کرد با بیان اینکه ترجمه و زیستن با این کتاب حدود یک سال طول کشید، عنوان کرد: پا به پای روزهای این روزشمار، هنگام ترجمه با آن زندگی کردم و آموختم و روشن شدم. برای ترجمه این اثر دو نسخه انگلیسی در اختیار داشتم؛ یکی چاپ 1997 و دیگری چاپ 2015، از دو مترجم با دو رویکرد کاملاً متفاوت در ترجمه. اولی موجزتر ترجمه شده بود و به توصیه خود تولستوی همانگونه که در مقدمه چاپ روسی‌اش نوشته است، به متن اصلی وفادارتر است. به این معنی که ملاک مترجم، کلامِ خود تولستوی است نه اصل آن گزین­‌گویه­‌ها. پس من در مقام مترجم از هر دو منبع دست به گزینش زدم و بیشتر گزین‌گویه‌هایی را ترجمه کردم که در زبان فارسی خوش­‌تر می­‌نشستند.

 

ورزنده با بیان اینکه «روزشمار دانایی» را نمی‌­توان کتابی فلسفی نام نهاد، اضافه کرد: این اثر کتابی است در حوزه حکمت و خرد و اندیشه و بازنمایی این­ها توسط حکما، خردمندان و فلاسفه تمام اعصار از زبان تولستوی بزرگ.

این مترجم و استاد دانشگاه در پاسخ به سوال اهمیت مخاطب‌سنجی در حوزه ترجمه بیان کرد: البته که مترجم این روزها پیش از انتخاب کتابی برای ترجمه، به مخاطبان آن کتاب توجه می‌کند، آنها را می­‌یابد و دورنمایی برای مرحله پس از چاپ پیش خودش به تصویر می­‌کشد. «روزشمار دانایی» از آن دسته از کتاب‌هایی است که ذهن و ذائقه طیف گسترده‌­ای از مخاطبان را سیراب می‌کند.

وی ترجمه را پلی برای پیوند فرهنگ‌ها و عقلیت‌های ملل مختلف به یکدیگر عنوان کرد و افزود: خوشبختانه امروزه در ایران ترجمه و اهمیت ترجمه جایگاه خودش را پیدا کرده است و مترجمین جدی و فرهیخته سعی می‌کنند خواننده ایرانی را با ادبیات، فرهنگ، هنر، تاریخ و اندیشه جهان آشناتر کنند.

ورزنده در خصوص ترجمه کتاب‌هایش اینگونه گفت: بنده از آن دسته از مترجمینی هستم که تا کتابی به دلم ننشیند، با آن زندگی نکنم و لزوم ترجمه‌اش را احساس نکنم، دست به کار ترجمه‌اش نمی‌شوم. از این روی هرازگاهی در کنار کار اصلی‌ام که تدریسِ ادبیات انگلیسی و مطالعات ترجمه در دانشگاه است، ترجمه هم می‌کنم.

رئیس مرکز کردستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، در پاسخ به این سوال که پیشنهاد شما برای برون رفت از مشکلاتی همچون کم شدن سرانه مطالعه و کمرنگ شدن کتاب در سبد خرید خانواده‌های ایرانی چیست؟، عنوان کرد: فراموش نکنیم ملتی که بیشتر بخواند، مردمانش کمتر سراغ جرم و جنایت می‌روند. فراموش نکنیم توسعه همه‌جانبه در یک جامعه، زیربنایش توسعه فرهنگی است؛ پس متولیان امور فرهنگی لازم است چاره‌ای بیاندیشند تا نویسنده با خیالی راحت بنویسد و خواننده با خیالی راحت تر بخواند. تنها از راه حمایت از چاپ و نشر و کتاب و کتابخوانی می‌توان سرانه مطالعه را بالا برد. این روزها دوستی با این یارِ مهربان، پُرهزینه است. گاهی غم نام نمی‌گذارد مردم کتاب بخوانند.

وی در خصوص آثارش نیز یادآوری کرد: «شاید جیب‌هایم پر شود از برف» نخستین کتاب چاپ شده‌ام در حوزه ترجمه است. سال 1377 گزیده سه دفتر شعر کردی شاعر و داستان نویس کرد عراق، بَروژ آکره‌­ای، را به فارسی ترجمه کردم. ترجمه شعرِ این دوست نازنینم، شروع کار جدی و حرف‌ه­ای­م در حوزه ترجمه بود. سال 1380 کتابی تحت عنوان «شعر انگلیسی» که ترجمه گزیده شعر قرن بیستم انگلیس و آمریکا بود به طور مشترک منتشر شد. این اثر کتابی دوزبانه بود و در برگیرنده شعرِ شاخص‌ترین شعرای قرن بیستم انگلیس و آمریکا بود. این کتاب درواقع ترجمه شعر انگلیسی به کُردی بود. «شناختنامه ابراهیم یونسی» کتاب دیگری است که در سال 1397 به طور مشترک با آقای شجاع نی­نوا و از سوی انتشارات نگاه، چاپ و منتشر کردیم. دو مجموعه نمایشنامه کردی هم تحت عنوان «روزشمار یک شهر» توسط بنده گردآوری و ویراستاری شده است که در سال 1396 چاپ و منتشر شده است. «شناختنامه شیرکو بی‌کس» مشتمل بر مقالات تحلیلی، نامه‌­های شخصی، ترجمه شعر، بیوگرافی، مصاحبه‌­ها و یادداشت‌­های این شاعر مطرح کُرد، نیز از سوی انتشارات نگاه در نوبت چاپ و انتشار قرار دارد. به‌غیر از این آثار در آنتولوژی‌هایی در خارج از کشور نمونه‌هایی از شعر کردی را به انگلیسی ترجمه کرده‌­ام که چاپ شده است.