چنانچه تفکر را اساس فرهنگ و فرهنگ را بنیان تمامی دست‌آوردهای بشری اعم از ادبیات، هنر، علم و تمدن بدانیم، نمی‌توانیم منکر ارتباط مستقیم عناصر مذکور با یکدیگر باشیم. به عبارت بهتر هرگز نمی‌توان تصور کرد که بدون ادبیات غنی، هنری فاخر و جهان‌شمول پا به منصه ظهور بگذارد. از همین‌روی معمولاً اعصار درخشان ادبی با دوره‌های درخشان هنری قرین است و برهه‌های تهی از خلاقیت ادبا، برهوت هنرهای اصیل را در پی داشته است.
به اعتقاد شریف‌زاده: «افزون بر ارتباط مستقیم فرهنگی که میان دواوین ادبی با ابداعات هنری برقرار است، نوعی تعامل مستقیم نیز میان این دو جریان دارد که نوعی هم‌افزایی محسوب می‌شود. مصورکردن نسخ ادبی اعم از منظوم و منثور، کتاب‌آرایان را ناچار کرده بود حتی در حد بضاعت خود تتبع ادبی نموده و از این طریق بر فرهیختگی خود بیفزایند. تعدادی از فحول این عرصه نیز خود صاحب‌نظر و از اعاظم ادبیات محسوب می‌شوند. سخنوران و شعرا نیز به نوبه خود با تورق و تأمل در اوراق مصور و مذهّب نسخ نفیس، بیش از پیش به صیقل روح و طراوت طبع خود می‌پرداختند و از این رهگذر بر توان ادبی خود می‌افزودند.»
نویسنده در این کتاب به بررسی نسخ داستان سمک عیّار باقی مانده از دوران سلجوقی پرداخته است. به اعتقاد او داستان سمک عیار و نسخه‌ای که به منظور روایت آن پدید آمده، نمونه‌ای درخور در خصوص همراهی میان هنر و ادبیات به شمار میرود. کارویژه این کتاب و جذابیت و تمایز آن، بررسی این همراهی در بستر تاریخ است. به عبارتی تاریخ، هنر و ادبیات سه ضلع مثلثی هستند که این کتاب را شکل می‌دهد.
تمرکز نویسنده بر نسخه‌ای ارزشمند از داستان سمک عیار قرار داشته است که در موزه بادلیان آکسفورد نگه‌داری می‌شود. نکته حائز اهمیت درباره این نسخه، قدمت آن است که منبعی بی‌بدیل برای نسخه‌پژوهی محسوب می‌شود و بررسی آن می‌تواند به روشن‌شدن برخی از مسائل مکتوم در این عرصه مدد رساند.
اهمیت این نسخه از آنجا مشخص می‌شود که از نگارگری دوره سلجوقی به دلیل ویرانگری‌های بعدی مغولان فقط معدودی از آن باقی است. نگارگری در دوره سلجوقی نظیر قالب‌های دیگر هنری این دوره، شدیداً آرایشی و دارای ویژگی‌هایی شبیه مشخصه‌های نقاشی روی سفالینه‌هاست. برخی از محققان، مکتب بغداد را در حوزه هنر سلجوقی و برخی هنر سلجوقی را در مکتب بغداد معرفی می‌کنند که از آن جمله می‌توان به احمد کمال‌الدین حلی اشاره کرد که آثار مربوط به مکتب بغداد را مربوط به عصر سلجوقی می‌داند.
سمک عیار از داستان‌های بی‌نظیر عیارانه فارسی است که نسخه‌ای از آن مربوط به مکتب سلجوقی است. داستان‌های فارسی مانند ابومسلم نامه، اسکندر نامه و رموز حمزه که گاه عیاران وجود دارند و گاه پای عیاران به میان نمی‌آید و بیشتر اوقات اهمیت و اعتبار کارشان به اندازه شاهزادگان، شاهان و پهلوانان نیست، همچنین قسمت کمتری از داستان به اعمال ایشان اختصاص یافته که در آنها عیاران فقط برای تفریح خواننده و تنوع وارد داستان می‌شوند؛ اما اهمیت و اعتبار سمک عیار بدان حد است که کتاب به نام او نهاده شده است.
نسخه‌ای که در این کتاب، نگاره‌های آن مورد بررسی قرار گرفته، از سمک عیار است که در کتابخانه بادلیان آکسفورد نگه‌داری می‌شود. آنچنان که در مقدمه کتاب آمده است، درباره نگاره‌های نسخه بادلیان، محمد تجویدی یکی از اساتید نگارگری گفته است: «مینیاتورهای برخی از این کتاب‌ها دارای ارزش بسیار است. از جمله باید از یک نسخه کتاب سمک عیار که به کتابخانه بودلیان تعلق دارد نام بریم. متن کتاب به خط یک خوشنویس ایرانی که از ارجان فارس برخاسته نگاشته شده و نقاشی‌های آن نیز به احتمال زیاد کار یک ایرانی است.»
کتاب نگاره‌های عیّار در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول آن به معرفی دوره سلجوقی و جایگاه آن در تاریخ ایران می‌پردازد. فصل دوم کتاب بر نگارگری سلجوقی و ویژگی‌های منحصر به فرد آن متمرکز است. فصل سوم کتاب به سمک عیّار و جایگاه آن در حوزه‌های مختلف تاریخ، فرهنگ و ادبیات اختصاص دارد و فصل چهارم کتاب به تحلیل نگاره‌های کتاب سمک عیّار باقی مانده از دوره سلجوقی که در موزه بادلیان نگه‌داری می‌شود پرداخته است.
ویژگی جالب توجه کتاب، علاوه بر سوژه نابی که برای پژوهش انتخاب کرده است، شفافیت و سرراستی پژوهشی آن است. شفافیتی که از همین نوع فصل‌بندی کتاب هم مشخص است.
نشر آریارمانا کتاب «نگاره‌های عیّار» نوشته سید عبدالمجید شریف‌زاده را با تیراژ 500 نسخه، قیمت 25 هزار تومان در 156 صفحه منتشر کرده است.
نظر شما