برای آگاهی از وضعیت این مرکز، اطلاع از شیوه پذیرش فارسی‌آموزان و شیوه آموزش آن‌ها و مسائل و چالش‌های پیش روی این مرکز، با محمد تقوی، رئیس مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم و درباره اهداف و برنامه‌های این گروه صحبت کردیم، که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم.
مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان دانشگاه فردوسی مشهد از چه سالی و با چه هدفی شروع به کار کرده است؟
مرکز آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان دانشگاه فردوسی فعالیت خود را از سال 92 شروع کرده است و هدف آن هم آموزش زبان فارسی است به هر متقاضی که مراجعه می‌کند و همچنین آماده کردن غیرفارسی‌زبانان متقاضی تحصیل در دانشگاه فردوسی یا دیگر دانشگاه‌های استان؛ که قصد تحصیل در رشته‌ها و مقاطع مختلف را دارند.
قبل از پذیرش مسئولیت ریاست، چقدر با اهداف و فعالیت‌های مرکز آشنایی داشتید؟
ریاست این مرکز ابتدا برعهده احسان قبول بود و من از سال 97 ریاست مرکز را پذیرفتم. البته قبل از پذیرش مدیریت هم در مرکز فعالیت می‌کردم. یعنی هم تدریس می‌کردم و هم عضو شورای علمی مرکز بودم. ما یک شورای علمی متشکل از 5 یا 6 نفر از استادان ادبیات و زبان‌شناسی در مرکز داریم، که در آنجا راجع به برنامه‌های آموزشی و مسائل مختلف مربوط به زبان‌آموزی بحث می‌کنیم و بعد برنامه‌های گروه را مصوب می‌کنیم.
از بررسی اخبار و فعالیت‌های مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه فردوسی از طریق سایت مرکز و فضای مجازی، این طور به نظر می‌رسد که بیشتر فارسی‌آموزان این مرکز از کشورهای عربی لبنان، سوریه و عراق هستند. آیا پذیرش مرکز شما محدود به کشورهای خاصی است؟ مرکز هدف شما چه کشورهایی است؟
ما در مرکز آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان دانشگاه فردوسی بر اساس تقاضا فعالیت می‌کنیم. اینکه بیشتر فارسی‌آموزهای مرکز ما عراقی یا لبنانی هستند، به این دلیل است که عراقی‌ها و لبنانی‌ها تمایل بیشتری به تحصیل در دانشگاه فردوسی یا دانشگاه‌های شهر مشهد دارند. در عین حال ما از کشورهای مختلف فارسی‌آموز می‌گیریم. مثلا از چین و کره مراجع زیاد داشتیم. از کشورهای اروپایی تعداد زیادی در مقطع‌های سه ماهه، شش ماهه و حتی یک ساله به مرکز ما آمدند. مثلا از 6 نفر از دانشگاه آکسفورد به مرکز ما آمدند و تا یک سال اینجا بودند. ولی فراوانی دانشجویان عرب در مرکز ما به خاطر این است که فارسی‌آموزان این کشورها بیشتر به قصد تحصیل به ایران می‌آیند و جزو زبان‌آموزهای ثابت ما محسوب می‌شوند.
طول دوره آموزش زبان فارسی در مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه فردوسی چه مدت است و اینکه آیا در پایان دوره، به فارسی‌آموزان مدرکی مبنی بر گذراندن دوره ارائه می‌شود یا خیر؟
طول دوره‌های ما متفاوت است. مثلا برنامه دوره‌های آمادگی برای تحصیل در ایران را 6 ماهه بستیم. در کنار آن دوره‌های سه ماهه هم برای بعضی رشته‌های خاص مثل زبان‌ها داریم که تدریس سر کلاس بیشتر به زبان غیر فارسی انجام می‌شود. در کنار این دوره‌های دو هفته‌ای تا سه ماهه هم داریم، که به تناسب سطح کسی که مراجعه می‌کند و اینکه به کدام بخش از مهارت‌های زبانی نیاز دارد، آن دوره‌ها را برای آن‌ها پیش‌بینی کردیم.
مثلا بعضی از مراجعه‌کنندگان فقط در مکالمه مشکل دارند، که بیشتر کلاس‌های هفته‌شان به بحث، گفت‌وگو و مکالمه اختصاص پیدا می‌کند. بعضی ها هم در نگارش مشکل دارند که برنامه خاص خود را می‌طلبد. بنابراین برای افرادی که به صورت فردی به مرکز ما می‌آیند، برای آن‌ها به تناسب نیاز برنامه‌ریزی می‌کنیم. به همین دلیل طول دوره‌های متفاوتی داریم.
در مورد مدرک هم، به غیر از فارسی‌آموزان دوره 6 ماهه، به دیگر فارسی‌آموزان مدرک نمی‌دهیم. فقط یک گواهی به آن‌ها می‌دهیم که مشخص می‌کند چه تعداد ساعت در کلاس‌های ما شرکت کرده است. اما در دوره 6 ماهه به این دلیل که در پایان دوره یک امتحان استاندارد از فارسی‌آموزان گرفته می‌شود، گواهی یا مدرکی به آن‌ها می‌دهیم که می‌تواند به تناسب رشته و شاخه‌ای که قصد دارد تحصیل کند؛ از آن مدرک استفاده کند. یعنی فارسی‌آموز می‌تواند آن را به دپارتمان‌های مختلف ارائه کند و به تناسب نمره‌اش در یک رشته ثبت‌نام کند.
استقبال از مرکز چگونه است و هر ترم چند فارسی‌آموز می‌پذیرید؟
تعداد فارسی‌آموزان ما در هر ترم ثابت نیست و به تناسب مراجعه‌کنندگان متفاوت است. معمولا در دوره تابستانی که ما مدرسه تابستانی داریم، تعداد فارسی‌آموزان بیشتر است. در این دوره سه هفته تا یک ماه، یک دوره کامل را با هفته‌ای 70 تا 80 ساعت کلاس و برنامه‌های جنبی برگزار می‌کنیم. بنابراین آمار فارسی‌آموزان ما در تابستان‌ها معمولا بیشتر است؛ البته در فصل پاییز هم تعداد بچه‌ها زیاد است، چون یک تعداد از فارسی‌آموزان می‌خواهند برای ورود به دانشگاه در ترم بهمن آماده شوند.
فارسی‌آموزان از چه طریق با مرکز شما آشنا می‌شوند؟ آیا شیوه خاصی در جذب مراجعان خود دارید؟
بعضی ارتباطات از طریق همان تفاهم‌نامه‌هایی است، که ما با دانشگاه‌های کشورهای مختلف امضا کرده‌ایم. مثلا ما با برخی دانشگاه‌های ایتالیا، دانشگاه آکسفورد در انگلیس و کشورهایی مثل ترکیه، لبنان و عراق و... تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم. البته افغانستان و پاکستان هم با ما در ارتباط هستند، منتهی تبادل یا ارسال زبان‌آموز از طرف این کشورها کمتر است. در هر حال تفاهم‌نامه‌های بین دانشگاهی یک مقدار جذب فارسی‌آموز را برای ما تسهیل می‌کند و اطلاع‌رسانی هم از طریق خود آن مراکز انجام می‌شود. البته آمار بالای فارسی‌آموزان عرب در مرکز ما، به همان ارتباطات بین فردی که دانشجوهای عرب دارند، برمی‌گردد. یعنی دانشجویانی که در دانشگاه فردوسی تحصیل کرده‌اند، وقتی به کشورهای خودشان برمی‌گردند، به نوعی مبلغ و اطلاع‌رسان ما می‌شوند و دوستان و آشنایان خود را با این مرکز آشنا می‌کنند.
شیوه یا محدودیت یا آزمون خاصی در پذیرش فارسی‌آموزان در مرکز آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان دانشگاه فردوسی دارید؟
مرکز ما پذیرشی نیست. ما در اینجا از همه کسانی که اعلام می‌کنند فارسی بلدند و قصد یادگیری بیشتر دارند، یک آزمون تعیین سطح می‌گیریم و زمانی که سطحش معین شد، او را ثبت‌نام می‌کنیم. خیلی از فارسی‌آموزانی که دوره شش‌ماهه ما را می‌گذرانند، جزو کسانی هستند که فارسی را از صفر شروع می‌کنند. یعنی آموزش فارسی‌آموزانی که خودشان اعلام می‌کنند هیچ چیز از فارسی نمی‌دانند را، بدون تعیین سطح از همان دوره مبتدی شروع می‌کنیم. از آن‌هایی آزمون تعیین سطح می‌گیریم که خودشان اعلام می‌کنند که فارسی بلدند یا مثلا به گونه‌ای خود ما تشخیص می‌دهیم که مثلا فلان فارسی‌آموز نباید از مبتدی شروع کند.
اقامت فارسی‌آموزان در مشهد چگونه است؟ هزینه اقامت فارسی‌آموزان مرکز شما از کجا و چگونه تامین می‌شود؟
برای اقامت فارسی‌آموزها هم چند سطح داریم. بعضی‌ها خوابگاه معمولی می‌روند و مثل دانشجوی ایرانی‌های ایرانی هستند که هزینه اقامت آن‌ها، ماهیانه در حد دو سه دلار می‌شود. آن‌هایی هم که می‌خواهند جاهای بهتر بروند، ما تا هتل پنج‌ستاره با یک تخفیف ویژه 50 درصدی، هم برای آن‌ها در نظر داریم. در هر صورت هزینه اقامت فارسی‌آموزها، غیر از بورسیه‌ها با خود آن‌ها است. بورسیه‌ها هم یا وزارت علوم ما معرفی می‌کند، یا از طرف کشور خودشان بورس تحصیلی می‌گیرند که در این صورت خیلی به ما مربوط نمی‌شود؛ فقط به ما نامه می‌دهند که فلانی بورسیه است و از او هزینه‌ای دریافت نکنید.
برای آموزش زبان فارسی از کتاب خاصی استفاده می‌کنید؟ منابع مورد استفاده شما تالیفی خود مرکز است یا از کتاب‌های عمومی استفاده می‌کنید؟
برای تدریس و آموزش، منابع ما بیشتر کتاب‌های تالیفی احسان قبول است. بعضی مواقع هم به تناسب نیاز و مهارت‌هایی که لازم است، از کتاب‌های مختلف استفاده می‌کنیم که الان به همه آن‌ها صورت کامل نمی‌توانم اشاره کنم و باید تعداد و اسامی منابع را از مسئول مربوط به همان بخش سوال کرد.
در کل برخی از کلاس‌ها منحصرا با کتاب پیش می‌رود، که در اینگونه کلاس‌ها موضوع در همان حدی که در کتاب هست، مطرح می‌شود. بخش دیگر کلاس‌ها که بر اساس منابع جنبی پیش می‌رود و مثلا فرد قبلا کتاب را خوانده و از نگاه شخص آماده می‌کند. منتهی برخی از فارسی‌آموزها هم متقاضی‌اند که یک دوره خاص مثلا ایرانشناسی یا آشنایی با فرهنگ ایران برای آن‌ها بگذاریم که یک بحث جداگانه است، ما با یکی از استادهای ادبیات یا تاریخ صحبت می‌کنیم و خودش یک طرح می‌دهد و بر اساس همان طرح منبع تعیین می‌کند و کلاس را پش می‌برد. ما فعلا در این مقطع بیشتر تاکیدمان بر بحث زبان‌آموزی است، منتهی موادی که ما بر اساس آن‌ها زبان را آموزش می‌دهیم، مختلف است.
آیا با مراکز دیگر آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان کشور هم ارتباط یا تعامل دارید؟
با مراکز دیگر آموزش زبان فارسی که دانشگاهی هستند، تقریبا ارتباط دائمی داریم. یعنی با دانشگاه‌هایی که چنین مراکزی دارند، دائما در ارتباطیم و بیشتر هم آن‌ها از ما استفاده می‌کنند، تا ما از آن‌ها. به دلیل اینکه سابقه مرکز ما، حجم کلاس و کارش گسترده‌تر است.
در پایان اگر نکته یا سخنی نگفته و قابل ذکر می‌دانید، بفرمایید.
نکته‌ای که قابل توجه هست، این است که باید یک وحدت کلمه بین برنامه‌های اینچنینی در کشور باشد. مثلا بخشی که مربوط به آزمون سازی می‌شود، با سامفا تقریبا محقق شده، ولی فکر می‌کنم همین اتفاقی که الان در بین مراکز دانشگاهی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان هست، ادامه پیدا کند و این‌ها به استانداردهایی برای برنامه‌ها و منابع و این قبیل موارد و مسائل برسند، آن وقت کار راحت‌تر پیش می‌رود. هرچند که در مسئله زبان‌آموزی وقتی ما با یک گروه خاص سروکار داریم، این مسئله وجود دارد که به دلیل ملیت یا فرهنگی که فارسی‌آموزها دارند، باید روی بعضی مسائل بیشتر تاکید کنیم یا بعضی از متن‌ها را به شکل خاصی طراحی کنیم. ولی حداقل در سطح دانشگاهی و وزارت علوم باید یک وحدت رویه و برنامه‌ریزی صورت بگیرد که آن موارد استثنائی آن جزئی باشد و تفاوت‌ها خیلی نباشد؛ که در امتحان نهایی یا سامفا هم که به صورت سراسری برگزار می‌شود، مراکز از لحاظ درصد قبولی و این قبیل مسائل، اختلاف زیادی نداشته باشند.
نظر شما