به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از روابط عمومی موسسه خانه کتاب، مدیرعامل موسسه خانه کتاب چهارشنبه(۱۲ تیرماه) با ناصر تکمیل همایون تاریخ دان و جامعه شناس و مهشید نونهالی مترجم دیدار و گفت‌و‌گو کرد.
در ابتدای این دیدار نونهالی با بیان اینکه این دیدار را به فال نیک می‌گیرم، گفت: کارگاه‌هایی دارم که در آن جلد اول کتاب مولییر را ترجمه کردیم؛ از دانشجویان رشته ادبیات فرانسه و ترجمه آزمون گرفتیم و طی چند کارگاه این کتاب را ترجمه کردیم و نشر قطره در این راه با ما همراهی و به ما اعتماد کرد. جلد دوم و سوم این کتاب هم باید منتشر شود. مترجمانی که مقداری تجربه دارند می‌توانند این شیوه را اجرا کنند. گاهی ترجمه‌هایی از یک اثر می‌بینیم که بسیار خنده‌دار هستند؛ درست مثل اینکه برای اولین بار جلوی یکی از برنامه‌های مهران مدیری هستم و نمی‌توانستم جلوی خنده‌های خودم را بگیرم و می‌بینیم متاسفانه مترجم این کتاب یک استاد یار دانشگاه است اما معنی و منطق جمله‌ها معلوم نیست.
وی ادامه داد: کشورهای اروپایی را می‌بینم که تیراژ کتاب‌های آنها بالاست اما در کشوری مانند فرانسه با اینکه تیراژ کتاب پایین آمده اما تعداد ناشر آن به شصت عدد هم نمی‌رسد چرا در کشور ما این تعداد ناشر داریم؟ نویسنده، مترجم و ناشر با ترجمه ناقص دچار مشکل می‌شوند. با کپی رایت می‌توان جلوی تکثر آثار را گرفت اما کشور مبدا نمی‌تواند مترجم را ارزیابی کند و فرد مترجم با انتشار کتاب به سرعت آن را ترجمه و کپی رایت را می‌خرد با این کار ترجمه ناقص از کتاب منتشر و راه را برای مترجمان حرفه‌ای می‌بندد.
این مترجم اظهار کرد: وقتی ممیزی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد چرا یک ممیزی کیفی هم کنار آن وجود نداشته باشد تا جلوی ترجمه‌های ضعیف گرفته شود. همچنین می‌توانیم طبقه‌بندی از مترجمان داشته باشیم تا تعدادی از مترجمان اجازه نداشته باشند بعضی از کتاب‌ها را ترجمه کنند. در کارگاه‌ها به دانشجویان می‌گویم که نمی‌توانید اوایل هر کتابی را ترجمه کنید بلکه باید قدم به قدم جلو بروید.
وی افزود: من خودم ترجمه رسمی را با فرهنگ آثار شروع کردم و کارم را با عنوان مترجم دو ارائه کردم و بعد از آن کارهای من ویرایش می‌شد. روزی آقای ابوالحسن نجفی به من گفتند اگر فارسی شما مانند فرانسه باشد مترجم خوبی می‌شوید چرا که معلوم است فارسی کم می‌خوانید. پیشینه ناخوآدگاه ترجمه در ذهن من بود و ابتدا مترجم دو و سپس مترجم یک شدم. من از مترجم دو به مترجم یک و سپس ویرایش و ویراستار تبدیل شدم. این سلسله مراتب را در فرهنگ آثار طی کردم.
در ادامه، حسینی پور با بیان اینکه جلوگیری از انتشار ترجمه‌های ضعیف یکی از دغدغه‌های ما است، گفت: در حوزه ترجمه باید نقد را جدی‌تر بگیریم که البته کار سخت اما لازم است. تا هرکسی به خودش جرات ترجمه ندهد و به خودش جرات ندهد کتاب بنویسد. ما شاهد کتاب‌سازی و ترجمه‌سازی هستیم. علت زیاد شدن این پدیده این است که ما تن به نقد نمی‌دهیم و نقد را بر نمی‌تابیم. جلسات نقد ما خیلی جدی نیست و بیشتر معرفی است درحالی که نقد ملزومات و لوازمی دارد.
وی ادامه داد: در سال ۹۷ صدهزار عنوان کتاب توسط ۵ هزار و ۴۰۰ ناشر چاپ شده است. ۵۶ درصد از این ۱۰۰ هزار عنوان کتاب توسط ۸درصد ناشران تولید شده است. معتقدم زیر سیصد ناشر به صورت حرفه‌ای کار می‌کنند و جریان فکری جامعه را هدایت می کنند و مابقی ناشران فصلی یا ناشر نما هستند.
مدیرعامل خانه کتاب عنوان کرد: بخشی از ناشران ما کپی رایت را میخرند. اما در فضای فرهنگی جامعه ما چه کاری باید انجام دهیم که فضای ترجمه فضای سالم‌تری باشد. الان اکثر قریب به اتفاق مسئولان در حوزه فرهنگ به این نتیجه رسیده‌اند که به سمت کیفی‌سازی بروند. در موسسه خانه کتاب نیز این سیاست در حال پیگری است و مصداق آن را می‌توانیم در اصلاح آیین‌نامه اهل قلم ببینیم که به سمت کیفی سازی سوق پیدا کرده است.
محمدرضا اربابی نیز در این دیدار به خصوصیات اخلاقی نونهالی اشاره کرد و گفت: ویژگی بارز ایشان رک بودن است اما در عین حال همراه هستند. جزو افرادی هستند که در این چند سال حرف‌هایشان به ما در صنف کمک کرد. بسیار کوشا، ساعی و اهل در چشم بودن نیست. ویژگی بارز اکثر مترجمان ما همین ویژگی‌هاست.
وی ادامه داد: در آیین‌نامه قبلی اهل قلم، برای اهل قلم بودن صرف داشتن یک کتاب کافی بود، موضوعی که من همیشه به آن نقد داشتم. سالانه ۴ تا ۵ هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی در رشته ترجمه داریم اما در آینده شغل ندارند. در دانشگاه استادان خودشان اغلب مترجم نیستند و به دانشجویان می‌گویند شما می‌توانید مترجم خوبی شوید در حالی که این دانشجویان باید بیرون از دانشگاه، دوره‌های تکمیلی طی کنند.
وی ادامه داد: یکی از راه‌هایی که می‌تواند جلوی کثرت کار ترجمه را بگیرد کپی رایت است. انجمن مترجمان برای جلوگیری از انتشار ترجمه ناقص، با برگزاری جلسات نقد درباره آن اثر می‌تواند نتیجه آن نقد را در قالب‌های مختلف به نویسنده و ناشری که کپی رایت از سوی آنها خریداری شده منتقل کند تا بداند در ایران چه فضایی حاکم است.
رئیس انجمن مترجمان بیان کرد: بسیاری از دانشجویانی که جذب دوره‌های ترجمه در دانشگاه می‌شوند وقتشان تلف میشود چرا که ۱۰ درصد این افراد هم جذب بازار کار نمی‌شوند. بنابراین نظام آموزشی ما باید اصلاح شود. تعاملی بین ناشران و مترجمان وجود ندارد. ما هرکاری کنیم در بلند مدت اثر می‌گذارد و در کوتاه مدت موثر نیست. ناشر باید خودش فیلترینگ داشته باشد و بداند با چه مترجمی کار کند. از طرف دیگر یک رتبه بندی باید بین مترجمان وجود داشته باشد تا هر مترجمی نتواند وارد بازار کار شود و مترجمان سطحی بندی شوند.
اربابی گفت: آیین نامه اهل قلم که من در گذشته خیلی به آن معترض بودم بازنگری شد و از کمیت به سمت کیفیت رفت و اتفاق خوبی است به شرطی که تا آخر خوب اجرا شود.
در ادامه این دیدار، سعید میرمحمدصادق گفت: انجمن مترجمان می‌تواند از اعضا و محتوا دفاع کند و به کتاب ها هویت و هولوگرام بدهد و مشخص کند چه ترجمه ای خوب و چه ترجمه ای مناسب نیست. با این هلوگرام، ترجمه یک کتاب تضمین می شود. همچنین می توانید در اخبار و رسانه ها اسامی کتاب های مورد تایید انجمن را اعلام کنید. کتابخانه ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه نمی توانند ورود پیدا کنند بلکه این چرخه در انجمن قابل اجراست. به عبارتی انجمن نقش بازوی فکری را اجرا کند.
مدیرعامل خانه کتاب در پایان این دیدار با اهدای لوح از تلاش‌های این مترجم قدردانی کرد و روز قلم را به وی تبریک گفت.
برای کاهش گسست ها باید اهل قلم و فرهنگ تقویت شوند
نیکنام حسینی‌پور در ادامه دیدار و گفت‌و گو با اهالی قلم با ناصر تکمیل همایون دیدار کرد.
تکمیل همایون در این دیدار درباره وضعیت علوم اجتماعی صحبت کرد و با یادی از زنده یاد قانعی راد گفت: علوم اجتماعی به علوم اشتباهی تبدیل شده است. قانعی راد نسبت به مسائل روز جامعه واکنش نشان می داد. اما حرف ها و مدل هایی که امروز ارایه می شود به درد جامعه ما نمی خورد. امام خمینی(ره) می‌گفتند هندسه که علوم اسلامی و غیر اسلامی ندارد به این معنا که علم، علم است. لغت مهندسی فرهنگی لغت درستی نیست.
وی ادامه داد: اگر امروزیها دانشمند باشد و در علوم اجتماعی زحمت بکشند یک پنجم دکتر غلامحسین صدیقی هم نمی شوند. درحالی که باید ده برابر جلوتر از صدیقی باشیم. من در حال حاضر درباره موضوع هویت کار می‌کنم با عنوان "از قدیمی ترین ایام تا قبل شکل گیری ایران باستان". گسست عجیب ایدئولوژی، اقتصادی، اقوام و امپریالیست‌ها ایجاد شده است و برای کاهش این گسست‌ها باید اهل قلم و فرهنگ تقویت شوند.
وی ادامه داد: جوان‌ها اگر خوب مطالعه کنند و تاریخ بخوانند و تاریخ بدانند و اگر ما را صادق بدانند و ما صادق باشیم تجربه خود را در اختیار آنها قرار دهیم تا مسیر را پیدا کنند و به جلو بروند؛ در این مسیر نباید دین از بین برود. صدیقی می‌گفت بنای هستی ایران بر سه پایه اخلاق، قانون و دین برقرار است. ما در تاریخ قانون و اخلاق نداشتیم و آنچه ایران را نگه داشته دین است.
نیکنام حسینی‌پور در پایان این دیدار با اهدای لوح و کتاب دو جلدی «تذکره الاولیاء» عطار نیشابوری با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی و کتاب‌های«جست و نوشت؛ پراکنده‌های کتاب‌کاوی، مجله‌پژوهی، روزنامه‌شناسی» و «اسناد مطبوعات و کتاب؛ مصوبه‌های شورای عالی معارف/فرهنگ» اثر سید فرید قاسمی به ناصر تکمیل همایون روز قلم را به وی تبریک گفت و برای او آرزوی موفقیت و سلامتی کرد.
در ابتدای این دیدار نونهالی با بیان اینکه این دیدار را به فال نیک می‌گیرم، گفت: کارگاه‌هایی دارم که در آن جلد اول کتاب مولییر را ترجمه کردیم؛ از دانشجویان رشته ادبیات فرانسه و ترجمه آزمون گرفتیم و طی چند کارگاه این کتاب را ترجمه کردیم و نشر قطره در این راه با ما همراهی و به ما اعتماد کرد. جلد دوم و سوم این کتاب هم باید منتشر شود. مترجمانی که مقداری تجربه دارند می‌توانند این شیوه را اجرا کنند. گاهی ترجمه‌هایی از یک اثر می‌بینیم که بسیار خنده‌دار هستند؛ درست مثل اینکه برای اولین بار جلوی یکی از برنامه‌های مهران مدیری هستم و نمی‌توانستم جلوی خنده‌های خودم را بگیرم و می‌بینیم متاسفانه مترجم این کتاب یک استاد یار دانشگاه است اما معنی و منطق جمله‌ها معلوم نیست.
وی ادامه داد: کشورهای اروپایی را می‌بینم که تیراژ کتاب‌های آنها بالاست اما در کشوری مانند فرانسه با اینکه تیراژ کتاب پایین آمده اما تعداد ناشر آن به شصت عدد هم نمی‌رسد چرا در کشور ما این تعداد ناشر داریم؟ نویسنده، مترجم و ناشر با ترجمه ناقص دچار مشکل می‌شوند. با کپی رایت می‌توان جلوی تکثر آثار را گرفت اما کشور مبدا نمی‌تواند مترجم را ارزیابی کند و فرد مترجم با انتشار کتاب به سرعت آن را ترجمه و کپی رایت را می‌خرد با این کار ترجمه ناقص از کتاب منتشر و راه را برای مترجمان حرفه‌ای می‌بندد.
این مترجم اظهار کرد: وقتی ممیزی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد چرا یک ممیزی کیفی هم کنار آن وجود نداشته باشد تا جلوی ترجمه‌های ضعیف گرفته شود. همچنین می‌توانیم طبقه‌بندی از مترجمان داشته باشیم تا تعدادی از مترجمان اجازه نداشته باشند بعضی از کتاب‌ها را ترجمه کنند. در کارگاه‌ها به دانشجویان می‌گویم که نمی‌توانید اوایل هر کتابی را ترجمه کنید بلکه باید قدم به قدم جلو بروید.
وی افزود: من خودم ترجمه رسمی را با فرهنگ آثار شروع کردم و کارم را با عنوان مترجم دو ارائه کردم و بعد از آن کارهای من ویرایش می‌شد. روزی آقای ابوالحسن نجفی به من گفتند اگر فارسی شما مانند فرانسه باشد مترجم خوبی می‌شوید چرا که معلوم است فارسی کم می‌خوانید. پیشینه ناخوآدگاه ترجمه در ذهن من بود و ابتدا مترجم دو و سپس مترجم یک شدم. من از مترجم دو به مترجم یک و سپس ویرایش و ویراستار تبدیل شدم. این سلسله مراتب را در فرهنگ آثار طی کردم.
در ادامه، حسینی پور با بیان اینکه جلوگیری از انتشار ترجمه‌های ضعیف یکی از دغدغه‌های ما است، گفت: در حوزه ترجمه باید نقد را جدی‌تر بگیریم که البته کار سخت اما لازم است. تا هرکسی به خودش جرات ترجمه ندهد و به خودش جرات ندهد کتاب بنویسد. ما شاهد کتاب‌سازی و ترجمه‌سازی هستیم. علت زیاد شدن این پدیده این است که ما تن به نقد نمی‌دهیم و نقد را بر نمی‌تابیم. جلسات نقد ما خیلی جدی نیست و بیشتر معرفی است درحالی که نقد ملزومات و لوازمی دارد.
وی ادامه داد: در سال ۹۷ صدهزار عنوان کتاب توسط ۵ هزار و ۴۰۰ ناشر چاپ شده است. ۵۶ درصد از این ۱۰۰ هزار عنوان کتاب توسط ۸درصد ناشران تولید شده است. معتقدم زیر سیصد ناشر به صورت حرفه‌ای کار می‌کنند و جریان فکری جامعه را هدایت می کنند و مابقی ناشران فصلی یا ناشر نما هستند.
مدیرعامل خانه کتاب عنوان کرد: بخشی از ناشران ما کپی رایت را میخرند. اما در فضای فرهنگی جامعه ما چه کاری باید انجام دهیم که فضای ترجمه فضای سالم‌تری باشد. الان اکثر قریب به اتفاق مسئولان در حوزه فرهنگ به این نتیجه رسیده‌اند که به سمت کیفی‌سازی بروند. در موسسه خانه کتاب نیز این سیاست در حال پیگری است و مصداق آن را می‌توانیم در اصلاح آیین‌نامه اهل قلم ببینیم که به سمت کیفی سازی سوق پیدا کرده است.
محمدرضا اربابی نیز در این دیدار به خصوصیات اخلاقی نونهالی اشاره کرد و گفت: ویژگی بارز ایشان رک بودن است اما در عین حال همراه هستند. جزو افرادی هستند که در این چند سال حرف‌هایشان به ما در صنف کمک کرد. بسیار کوشا، ساعی و اهل در چشم بودن نیست. ویژگی بارز اکثر مترجمان ما همین ویژگی‌هاست.
وی ادامه داد: در آیین‌نامه قبلی اهل قلم، برای اهل قلم بودن صرف داشتن یک کتاب کافی بود، موضوعی که من همیشه به آن نقد داشتم. سالانه ۴ تا ۵ هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی در رشته ترجمه داریم اما در آینده شغل ندارند. در دانشگاه استادان خودشان اغلب مترجم نیستند و به دانشجویان می‌گویند شما می‌توانید مترجم خوبی شوید در حالی که این دانشجویان باید بیرون از دانشگاه، دوره‌های تکمیلی طی کنند.
وی ادامه داد: یکی از راه‌هایی که می‌تواند جلوی کثرت کار ترجمه را بگیرد کپی رایت است. انجمن مترجمان برای جلوگیری از انتشار ترجمه ناقص، با برگزاری جلسات نقد درباره آن اثر می‌تواند نتیجه آن نقد را در قالب‌های مختلف به نویسنده و ناشری که کپی رایت از سوی آنها خریداری شده منتقل کند تا بداند در ایران چه فضایی حاکم است.
رئیس انجمن مترجمان بیان کرد: بسیاری از دانشجویانی که جذب دوره‌های ترجمه در دانشگاه می‌شوند وقتشان تلف میشود چرا که ۱۰ درصد این افراد هم جذب بازار کار نمی‌شوند. بنابراین نظام آموزشی ما باید اصلاح شود. تعاملی بین ناشران و مترجمان وجود ندارد. ما هرکاری کنیم در بلند مدت اثر می‌گذارد و در کوتاه مدت موثر نیست. ناشر باید خودش فیلترینگ داشته باشد و بداند با چه مترجمی کار کند. از طرف دیگر یک رتبه بندی باید بین مترجمان وجود داشته باشد تا هر مترجمی نتواند وارد بازار کار شود و مترجمان سطحی بندی شوند.
اربابی گفت: آیین نامه اهل قلم که من در گذشته خیلی به آن معترض بودم بازنگری شد و از کمیت به سمت کیفیت رفت و اتفاق خوبی است به شرطی که تا آخر خوب اجرا شود.
در ادامه این دیدار، سعید میرمحمدصادق گفت: انجمن مترجمان می‌تواند از اعضا و محتوا دفاع کند و به کتاب ها هویت و هولوگرام بدهد و مشخص کند چه ترجمه ای خوب و چه ترجمه ای مناسب نیست. با این هلوگرام، ترجمه یک کتاب تضمین می شود. همچنین می توانید در اخبار و رسانه ها اسامی کتاب های مورد تایید انجمن را اعلام کنید. کتابخانه ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه نمی توانند ورود پیدا کنند بلکه این چرخه در انجمن قابل اجراست. به عبارتی انجمن نقش بازوی فکری را اجرا کند.
مدیرعامل خانه کتاب در پایان این دیدار با اهدای لوح از تلاش‌های این مترجم قدردانی کرد و روز قلم را به وی تبریک گفت.
برای کاهش گسست ها باید اهل قلم و فرهنگ تقویت شوند
نیکنام حسینی‌پور در ادامه دیدار و گفت‌و گو با اهالی قلم با ناصر تکمیل همایون دیدار کرد.
تکمیل همایون در این دیدار درباره وضعیت علوم اجتماعی صحبت کرد و با یادی از زنده یاد قانعی راد گفت: علوم اجتماعی به علوم اشتباهی تبدیل شده است. قانعی راد نسبت به مسائل روز جامعه واکنش نشان می داد. اما حرف ها و مدل هایی که امروز ارایه می شود به درد جامعه ما نمی خورد. امام خمینی(ره) می‌گفتند هندسه که علوم اسلامی و غیر اسلامی ندارد به این معنا که علم، علم است. لغت مهندسی فرهنگی لغت درستی نیست.
وی ادامه داد: اگر امروزیها دانشمند باشد و در علوم اجتماعی زحمت بکشند یک پنجم دکتر غلامحسین صدیقی هم نمی شوند. درحالی که باید ده برابر جلوتر از صدیقی باشیم. من در حال حاضر درباره موضوع هویت کار می‌کنم با عنوان "از قدیمی ترین ایام تا قبل شکل گیری ایران باستان". گسست عجیب ایدئولوژی، اقتصادی، اقوام و امپریالیست‌ها ایجاد شده است و برای کاهش این گسست‌ها باید اهل قلم و فرهنگ تقویت شوند.
وی ادامه داد: جوان‌ها اگر خوب مطالعه کنند و تاریخ بخوانند و تاریخ بدانند و اگر ما را صادق بدانند و ما صادق باشیم تجربه خود را در اختیار آنها قرار دهیم تا مسیر را پیدا کنند و به جلو بروند؛ در این مسیر نباید دین از بین برود. صدیقی می‌گفت بنای هستی ایران بر سه پایه اخلاق، قانون و دین برقرار است. ما در تاریخ قانون و اخلاق نداشتیم و آنچه ایران را نگه داشته دین است.
نیکنام حسینی‌پور در پایان این دیدار با اهدای لوح و کتاب دو جلدی «تذکره الاولیاء» عطار نیشابوری با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی و کتاب‌های«جست و نوشت؛ پراکنده‌های کتاب‌کاوی، مجله‌پژوهی، روزنامه‌شناسی» و «اسناد مطبوعات و کتاب؛ مصوبه‌های شورای عالی معارف/فرهنگ» اثر سید فرید قاسمی به ناصر تکمیل همایون روز قلم را به وی تبریک گفت و برای او آرزوی موفقیت و سلامتی کرد.
نظرات