خبرگزاری کتاب ایران ( ایبنا ) _ فرهاد خاکیان دهکردی: فریدون مشیری به گواه آمار و ارقام موجود محبوب‌ترین شاعر معاصر است. نفوذ شعر او در لایه‌های مختلف اجتماعی نشان می‌دهد که بخش زیادی از خوانندگان شعر در ایران با شعر او انس و الفتی دیرینه دارند. اما قبول شعر از سوی عامه مردم همواره نشانه موفقیت شاعرانه نیست. نفوذ شاعر در بین مردم و قبول شعر او از سوی خوانندگان صرفاً به دلیل شعریت شعر نیست. ازاین‌رو منتقدان بر این باورند که رواج شعر در بین مردم یکی از عوامل موفقیت شاعر است.

در باره زندگی و شعر فریدون مشیری چند تن در ایران کتاب‌های مستقلی نوشته‌اند که یکی از آنها کتاب «ترانه آبی زندگی» تألیف محمدرضا محمدی آملی است. این کتاب شامل یک مقدمه و چند بخش است. در مقدمه در چند پرده کتاب به اجمال معرفی می‌شود. در بخش نخست مؤلف از آغاز، میانه و پایان زندگی مشیری سخن می‌گوید. در بخش دوم در چهار فصل مباحثی چون زبان، تفکر و رویکرد اجتماعی و عاشقانه شاعر بررسی‌شده است. در بخش سوم دو دفتر سال‌های آغازین شاعری یعنی «گناه دریا»و «ابر و کوچه» بررسی‌شده‌اند.

در بخش اول بانام « یادگار کوچه‌های تنهایی» زندگی اجتماعی و ادبی فریدون مشیری بررسی‌شده است و مؤلف کوشید با استناد به منابع قابل‌اعتماد تصویری درست از زندگی شاعر به دست دهد. برای کسانی که علاقه‌مند دانستن گوشه‌های پنهان و کمتر گفته‌شده شاعران هستند این بخش می‌تواند بسیار خواندنی باشد. مؤلف علاوه بر این‌که سیر تاریخی زندگی شاعر را ترسیم می‌کند به سیر انتشار مجموعه شعرهای او در سال‌های مختلف می‌پردازد.

در باره ارزش و اهمیت شاعرانگی فریدون مشیری دو دیدگاه در بین منتقدان ایرانی وجود دارد. برخی او را شاعر بزرگی می‌دانند و گروه دیگر بر این باورند که مشیری به درک درستی از شعر نیمایی دست نیافته است. محمدی آملی در کتاب «ترانه آبی زندگی» از گروه دوم است. او بر این باور است که نگاه شاعر به جهان نگاهی تازه و نو نیست و او نوآوری را در تغییر در وزن عروضی می‌داند و تنها اتفاق مهم شعر او شکستن تساوی ارکان عروضی است. به اعتقاد مؤلف نگاه مشیری به هستی کاملاً سنتی و قدمایی است و اگر شعر او در بین طبقه متوسط فرهنگی رواج یافت به دلیل آسان یاب بودن معنای شعر اوست. خواننده متوسط بر آن است تا بدون کمترین کنش در خوانش شعر به معنا دست یابد ازاین‌رو شعر مشیری می‌تواند نیاز او را برطرف کند و به باور مؤلف سادگی زبان مشیری هم ناشی از سطحی بودن نوع نگاه او به هستی است و طبعاً این زبان در تاریخ شعر ماندگار نخواهد بود.

شعری ماندگار است که از ساختاری معنا آفرین شکل‌گرفته باشد از همین رو مؤلف در پایان فصل «شعر و زبان شعر» می‌نویسد: «زبان برای مشیری ابزاری برای بیان انتقال پیام‌های نهفته درون اوست. آنچه در زبان او به شکل‌های مختلف با استفاده از کارکردهای مختلف تجلی می‌کند؛ نشان دهنده تلقی خاص مشیری از نظام هستی است و اگر زبان او به روزانگی و سادگی میل می‌کند، از اندیشه ای نشان دارد که از درک پیچیدگی هستی گریزان است.»

« زبان و تفکر » یکی از فصل های کتاب « ترانه آبی زندگی » است . در این فصل مولف به صراحت می گوید: «هر تجربه هستی شناسی دارای زبان خاص خود است. این زبان نشان دهنده کیفیت حضور شاعر در عالم است» بر همین مبنا شعر عاشقانه با تفکر عاشقانه ارتباط مستقیم دارد یعنی تامل و تماشای انسان به هستی ازسر عشق گره خورده است ولی تجلی این تماشای هستی نزد همه شاعران یکسان نیست .

مولف بر این باور است که مشیری نتوانسته ارتباط عمیقی با جهان عاشقانه برقرار کند از همین رو تنها لایه های سطحی عشق بیشتر در شعر او دیده می‌شود چرا که او دارای تجربه زیست شده عمیقی نبوده است.

او می‌نویسد: « جهان عاشقانه مشیری کشفی کاملا خلاق و فعال نیست و نمی‌توان در همه عرصه ها عاشقانه ها را در مرز کمال دید ، زیرا زبان ادبی شاعر که بهره مند از تفکر اوست فرصت کندوکاو در عمق هستی را ندارد و نمی تواند همه اجزای هستی را به شکلی شاعرانه در زبانی عاشقانه تجلی دهد » بنابراین تفکر عاشقانه در شعر مشیری ناشی از نوعی ادراک شاعر از هستی است و او نمی تواند به درون عناصر وجود و هستی نفوذ کند .

در فصل «شعر ،جامعه،زمان »مولف از دیدگاه جامعه شناسی شعر مشیری را بررسی کرده است . مولف بر این اعتقاد است که چون مشیری شاعری متفکر نیست نگاه او به جامعه سطحی است. او نه عمیق می بیند و نه دقیق .شعر های اجتماعی او متاثر از رویداد های و اتفاقات اجتماعی است .
در این فصل آمده است : «شعر فقط بیان هیجان های فردی نیست برای آن که شعر معنایی جهان شمول یابد باید از هیجان های فردی بگذرد و با تجربه های دیگران در هم بیامیزد ... مشیری در شعر اجتماعی شخصیت نمی آفریند بلکه از شخصیت هایی که مدافع طبقات مختلف اجتماعی بودند ، یاد می کند. این یادآوری نوعی تاثر و هیجان فردی است. » از این رو شاید بتوانیم با مولف همراه باشیم که مشیری مفهوم جدیدی بر مفاهیم جدید اجتماعی در شعر نیفزوده است در صورتی که شاعران عصر مشروطه نگاه مردم را به مفهوم وطن و آزادی کاملا دگرگون کردند .

مشیری شاعر شعرهای عاشقانه است . شعرهای عاشقانه او در بین خوانندگان طبقه متوسط فرهنگی بسیار رواج دارد و هنوز شعر کوچه زبانزد مردم شعر دوست است .
فصل چهارم کتاب « ترانه آبی زندگی » به شعر عاشقانه مشیری اختصاص دارد . مولف در این فصل برآن است نسبت درست شاعر را با نظام عاشقانه بررسی کند . مولف پس از بررسی ساختار شعر عاشقانه در ادبیات ایران و تبیین عینیت ها و ذهنیت های دیروز و امروز در شعر و تحلیل رابطه های عاشقانه ذهنی به شعرهای عاشقانه مشیری می پردازد. مشیری به دلیل عدم ادراک نظام هستی و روابط پیچیده در آن هیچ گاه به عمق مسائل ننگریسته است. شعر کوچه اگرچه شعری روان و ساده است اما ذهنیت حاکم بر این شعر بر اساس نوعی نظام عاشقانه مدرن شکل نگرفته است. به عبارتی همان رویه نفی و اثبات که در ساختار سنتی ما حاکم بوده است در روابط عاشقانه عاشق و معشوق دیده می شود. وقتی نیما می گوید که « گرم یاد آوری یا نه / من از یادت نمی کاهم » کاملا نوعی رابطه عاشقانه مدرن را بر اساس تفکر نسبی گرایانه ترویج می کند او به معشوق نمی گوید چون تواز من یادی نمی کنی من هم تورا نفی و حذف می کنم . در این تفکر مفهوم تناسب و تعادل کاملا جریان دارد اما به اعتقاد مولف این شیوه از تفکر در شعر عاشقانه مشیری هیچ گاه دیده نشده است .

مولف در تبیین این وضعیت نوشته است :
« مشیری در اغلب روابط انسانی منفعل است و غالبا تسلیم می شود ، در رابطه ای که با انسان برقرار می کند می کوشد تا خود واقعی چهره اش را نشان ندهد و در واقع در این رابطه انسان کاملا حذف می شود. در ارتباط با عالم ماورای طبیعت منفعلانه تسلیم می شود و درحوزه رابطه با طبیعت نیز شواهدی دال بر انفعالی بودن او وجود دارد.»

به اعتقاد مولف کتاب « ترانه آبی زندگی » مشیری شاعری نیست که بر اساس سیستم فکری و ذهنی خویش به اثبات نظم موجود در جهان عاشقانه بپردازد البته مشیری در صدد نفی نیز بر نمی آید و این خصوصیت بیش از آن که برخاسته از نظام اندیشگی شاعر باشد برگرفته از مناسبات نظام اخلاقی زندگی شاعر است .

بخش سوم کتاب شامل بررسی دو مجموعه شعر مشیری است .گویا مولف بناگاه از بررسی همه آثار شاعر پشیمان شده است. ای کاش همه مجموعه های شعر مشیری جز به جز بررسی می شد و خواننده بیشتر با دنیای شاعرانه مشیری آشنا می شد . در بخش چهارم گزینه اشعار مشیری آمده است . بخش پنجم کتاب نیز به منابع و مآخذ اختصاص دارد .

کتاب « ترانه آبی زندگی » تصویری اجمالی از زندگی وسیر تحول شعری فریدون مشیری به دست می دهد . این کتاب می تواند خوانندگان را با زوایای مختلف فکری ، زبانی ، اجتماعی و عاشقانه شعر مشیری کاملا آشنا کند .

ترانه آبی زندگی تالیف محمدرضا محمدی آملی را انتشارات نگاه در سال 1382 و در دو هزار و 200 نسخه منتشر کرده است.