به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «تاریخ اردبیل در عهد قاجار 1340 – 1210 ق» با استفاده از 131 ماخذ و دو منبع دست اول دوره قاجار مانند ناسخ التواریخ، تاریخ جهان نو، مراه البلدان، حقایق اخبار ناصری، خاطرات مستشارالدوله و ماثرالسلطانیه به رشته تحریر درآمده است. 

کتاب «تاریخ اردبیل در عهد قاجار» شامل 8 فصل است که از عناوین کلیات، اوضاع اردبیل در زمان آقامحمدخان قاجار، اردبیل در دوره فتحعلی‌شاه، اردبیل در دوره محمدشاه قاجار، اردبیل در دوره ناصرالدین شاه قاجار، اردبیل در دوره مظفرالدین شاه، اردبیل در دوره پادشاهی محمدعلی شاه قاجار و اردبیل در دوره احمدشاه تشکیل شده است. 

در فصل نخست(کلیات) نویسنده مروری بر تاریخ مختصر اردبیل، اردبیل از آغاز تا عهد قاجار، وجه تسمیه اردبیل و موقعیت آن، جغرافیای تاریخی اردبیل، موقعیت شهرستان‌های تابعه، اوضاع سیاسی و اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دوره قاجار دارد. 

درباره وجه تسمیه اردبیل در کتاب آمده است: «این نام در ماخذهای گوناگون به صورت‌های اردویل، اردئل و بیشتر اردبیل آمده است. اردبیل در منابع ارمنی به صورت ارتاول آمده است مینورسکی معتقد است آرته ویت به مرور به اردبیل تغییر شکل یافته است.»

پس از آشنایی با تاریخچه اردبیل و وجه تسمیه آن نویسنده به اوضاع اردبیل در دوره آقامحمدخان قاجار (دوره خانخانی اردبیل) در فصل دوم کتاب پرداخته است، شهری که در زمان پادشاهان بعدی قاجار به دلیل قرار گرفتن در آذربایجان مقر ولیعهد اوضاع و احوال سیاسی اجتماعی آن در شناخت تاریخ قاجار حایز اهمیت است. 

اردبیل در دوره فتحعلی‌شاه عنوان فصل سوم کتاب است که تحولات جهان در ایران در دوره فتحعلی شاه، در دوره اول و دوم جنگ ایران و روسیه را مدنظر قرار می‌دهد و اوضاع اردبیل به هنگام انعقاد قرارداد ترکمنچای و تاثیر جنگ‌های ایران و روس را نخست در ایران و سپس در اردبیل مورد واکاوی قرار می‌دهد. 

فصل چهارم اردبیل در دوره محمدشاه قاجار نامیده شده است و نویسنده در آن به اوضاع اردبیل در دوره این پادشاه، شاهزادگان زندانی در قلعه اردبیل و نارین قلعه (ارک) پرداخته است که در زمان این پادشاه قاجار 15 نفر از اعضای معروف خاندان قاجار مانند خسرو میرزا، امام وردی میرزا، مصطفی قلی میرزا، محمدتقی میرزا و برخی فرزندان عباس میرزا نایب السلطنه که از مدعیان تاج و تخت به شمار می‌رفتند در زندان‌های واقع در دو قلعه اردبیل و ارک در بند بودند. 

اردبیل در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه در فصل پنجم انعکاس داده شده است و تحولات ایران و جهان در زمان سومین پادشاه قاجار، نگاهی به اوضاع و احوال اردبیل و کلیسای مریم مقدس و وضعیت ارامنه در اردبیل در این فصل تشریح شده است. 

اردبیل در آستانه انقلاب مشروطیت، حکومت سپهسالار تنکابنی در اردبیل، تحولات اردبیل در آغاز انقلاب مشروطه، سیر حوادث منتهی به صدور فرمان مشروطیت و تدوین نظامنامه انتخابات در ایالات و ولایت و ورود نمایندگان آذربایجان به مجلس عنوان بخش‌هایی است که در فصل ششم «اردبیل در دوره پادشاهی مظفرالدین شاه» مورد بررسی قرار گرفته است.

فصل هفتم اردبیل در دوره پادشاهی محمدعلی شاه قاجار دربرگیرنده بخش‌های زیر است: اوضاع اردبیل در آستانه آغاز سلطنت وی، تشکیل انجمن ولایتی در تبریز، وضعیت اجتماعی اردبیل، حوادث بیله سوار، تحولات و حوادث منطقه اردبیل در مذاکرات اولین مجلس شورای ملی، اوضاع اردبیل به هنگام زمامداری امیر معزز گروسی، عین الدوله در اردبیل، جنگ رشیدالممالک با مجاهدین مشروطه، مجاهدین قفقازی در اردبیل، بسیج اردوی دولتی برای سرکوبی متمردین شاهسون، اشغال اردبیل توسط روس ها و مقاومت مردم، حکمرانی صمدخان شعاع الدوله بر آذربایجان و تحولات اردبیل و جنگ روس‌ها با شاهسون‌ها. 

اردبیل در دوره احمدشاه عنوان فصل پایانی کتاب است که به ماجرای حاج باباخان اردبیلی، حضور و فعالیت هیات اتحاد اسلام در اردبیل، جنگ حاج باباخان و امیرالسلطنه حکمران اردبیل، حاج باباخان ژنرال قشون آذربایجان، آمدن بلشویک‌ها به اردبیل و اوضاع اردبیل به هنگام ظهور رضاخان می‌پردازد. 

کتاب «تاریخ اردبیل در عهد قاجار1340 – 1210 ق» نوشته صیاد نوری در 475 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه به بهای 25 هزار تومان از سوی انتشارات محقق اردبیلی چاپ شده است.