به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، موضوع محوری این کتاب خیزش های مردمی منطقه خاورمیانه و کاوش دلایل آن با نگاهی عمیق و علمی است. آنچه در این کتاب به آن تاکید می شود مردمی بودن و ضد استبداد بودن این‌گونه جنبش‌هاست که به عنوان مهمترین مشخصه جنبش‌های جدید جهان عرب معرفی می شود و سایر ویژگی‌های این جنبش‌ها و تحولات نیز به نوعی از این مشخصه کانونی ناشی می‌شود.

نویسنده این کتاب، جنبش‌های اجتماعی را عاملی مهم در دگرگونی جوامع و بروز بحران‌ها می داند و عامل هویت را در جنبشهای اجتماعی اخیر بسیار پررنگ میداند. چنانچه می نویسد: «آنچه در این میان به کمک جنبش‌های اجتماعی جدید آمده است، بسترهای جدید ارتباطاتی و شبکه‌های اجتماعی مجازی است که این عوامل سبب شده‌اند تا جنبش‌های اجتماعی از ماهیت طبقاتی به ماهیتی هویتی روی بیاورند و ویژگی‌های جدیدی پیدا کنند که مهمترین آنها، تمرکززدایی، نداشتن رهبری مشخص، نمادین بودن و الگوی جدید بسیج است.»

در این کتاب پس از بررسی دیدگاه‌های نظری پیرامون بحران و جنبش‌های اجتماعی، در بخش دوم، به دلایل بروز خیزش‌های مردمی در منطقه خاورمیانه می‌پردازد و آنها را مورد تبیین قرار می‌دهد و برای درک عمیق‌تر موضوع، بررسی جامعه‌شناختی دولت ملی در خاورمیانه را هدف قرار می دهد. نویسنده وجود دولت‌های نفتی و رانتیر در این بخش از جهان و نیز الگوهای حاکم بر جوامع آنها از جمله نئوپاتریمونیالیسم و سلطانیسم در کنار معضل هویت را زمینه شکل‌گیری اعتراضات مردمی در این منطقه می داند.

به اعتقاد نویسنده با توجه به بعد اسلامی قضایا می‌توان چنین اظهارنظر کرد که در این کشورها به صورت همزمان تقاضا برای دموکراسی بیشتر از یک سو و توجه بیشتر به دین در اداره امور کشور وجود دارد که در قالب گفتمان اسلام‌گرایی میانه‌رو تجلی یافته است و با نگرش عمیق‌تر به تحولات منطقه به آسانی می‌توان متوجه شد که بازگشت به مبانی دینی در زمره یکی از اولویت‌های مهم مردم قرار دارد. 

نگارنده در کتاب خود چنین نتیجه‌گیری می‌کند که در جنبش‌های اخیر، عامل هویت نقش بسیار برجسته‌ای دارد و آنچه در این جنبش‌های مردمی بیش از مولفه‌های دیگر خودنمایی می‌کند، ساخت و احیای هویت اسلامی است. رژیم‌های اقتدارگرا و به ویژه آن دسته از رژیم‌ها که از گرایش‌های سلطانی برخوردار بودند، در پی نفی این هویت بر آمدند؛ هویتی که مبتنی بر جایگاه اجتماعی و باورهای اسلامی مردم بود. نبود آزادی‌های سیاسی، انواع تبعیض‌ها، فقدان عدالت اجتماعی و ناکارآمدی دولت‌ها سبب فساد مالی، فقر و شکاف طبقاتی گسترده‌ای در جوامع عرب شد و هویت مقاومت را در میان اقشار مختلف مردم اشاعه داد. از سوی دیگر، حمایت‌های غرب و به ویژه آمریکا از رژیم‌های اقتدارگرای منطقه به شکل‌گیری این هویت مقاومت کمک کرد.

کتاب حاضر در 10 فصل تنظیم شده است. عناوین فصل اول تا دهم این کتاب به شرح زیر می باشند: «بحران‌های اجتماعی »،«رویکرد‌های نظری به بحران در فرایند گذار به دولت مدرن»،«نظریه‌های سه نسل جنبش‌های اجتماعی جدید»،«جنبش‌های اجتماعی در عصر انقلاب اطلاعات»،«جامعه‌شناسی دولت ملی در خاورمیانه»، «جامعه‌شناسی جامعه مدنی و جنبش‌های اجتماعی در خاورمیانه»، «جنبش‌های جدید در کشورهای عربی: ابعاد، ویژگی‌ها و بازیگران داخلی»،«بیداری اسلامی و جریان‌های اسلام‌گرای مؤثر در جهان عرب»،«تحولات جهان عرب و تحول در اندیشه سیاسی جریان‌های اسلام‌گرا» و «چشم‌انداز نظام‌های سیاسی و نظام منطقه‌ای در خاورمیانه». 

در این کتاب موضوعاتی چون بحران، انواع آن، مفاهیم مرتبط با آن، رابطه بحران با پدیده دولت و فرایند ملت ـ دولت‌سازی، نظریه‌های مطرح شده درباره بحران در نظام‌های سیاسی و بررسی آن‌ها، تاثیرات عصر انقلاب اطلاعاتی بر پارادایم هویت، تمایز جنبش‌های اجتماعی جدید با جنبش‌های پیشین، بررسی جامعه شناختی پدیده دولت در خاورمیانه و ارتباط آن با معضل هویت در این دولت‌ها، جامعه مدنی و نحوه تأثیرگذاری آن بر جنبش‌های اجتماعی، رابطه اسلام و جامعه مدنی، جامعه مدنی در کشورهای عربی، مفهوم شهروندی در جوامع عربی، تاثیر جریان‌های بنیادگرا بر شکل‌گیری جامعه مدنی، نقش روشنفکران و زنان در جوامع عربی، مساله بازخیزی اسلام معاصر و تاثیر آن بر تحولات کشورهای عربی و چشم‌انداز آینده تحولات در طی فصل هاي مختلف به بحث گذاشته می شود.

نخستین چاپ کتاب «بحران‌های سیاسی و جنبش‌های اجتماعی در خاورمیانه » با شمارگان هزار نسخه در 505 صفحه، به بهای 10 هزار تومان از سوی دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه منتشر شده است.