به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، هفتمین نشست علمی مرکز تحقیقات امام علی(ع)‌ با عنوان «تعاملات تصرفی امیرالمومین علی(ع) با دستگاه سیاسی وقت» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد رهدار درباره نگرش سیاسی امام علی(ع) با خلافای پیشین سخنرانی کرد.

این پژوهشگر حوزه دین با بیان این‌که اسلام دین عقلانیت است و روش‌های برون گفتمانی، بخشی از این دین ماست، اظهار کرد: روی‌کار آمدن خلیفه اول پس از رحلت رسول خدا(ص) قطعا مورد تایید حضرت علی(ع) نبود. در این میان، علی(ع) می‌توانست یکی از چهار گزینه قیام مصالحانه، سازش مطلق، سکوت و تعامل تصرفی را انتخاب کند که امام نخست شیعیان با نگاهی تیزبین و درایتی خاص، تعامل تصرفی را برگزید.

مولف کتاب «غرب‌شناسي علماي شيعه در تجربه ايران معاصر» با اشاره به این‌که حضرت علی(ع) مرد حق بود و بنابراین، روحیه‌ای عدالت طلب داشت و به دنبال رقابت‌های دنیوی نبود، ادامه داد: پیشوای شیعیان در تعامل تصرفی، مبانی قابل دفاعی دارد که شامل تدریجی بودن امر تربیت در جامعه است. جامعه، تبار و محیط در پی نقش‌آفرینی‌اند و فرد و جامعه در حال رشدند. پس باید به تدریج آنان را تربیت کرد.

وی گفت: علی(ع) می‌دانست نمی‌تواند یکباره در جامعه به حق چنگ بزند. در حقیقت، این شرایط حتی در دوران حیات رسول خدا(ص) نیز برقرار نبود. البته این موضوع خیلی استبعاد ندارد زیرا ناشی از فرهنگ رسوب شده جامعه جاهلی آن دوران است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار ادامه داد: جامعه جریانی دارد و چنگ زدن به جریان امامت، ‌آدم‌هایی را می‌خواست که از جنس کربلایی‌ها باشند که پای عهدشان بمانند. این در حالی است که با وجود همه تلاش‌های رسول خدا(ص) چنین کسانی گرد علی(ع) نیامدند. از سوی دیگر، فرهنگ دیر پاست. رسول خاتم(ص) تلاش‌هایی کرد و در این امر موفق بود و توانست به مناسبات عشیره‌ای، کدهای عقیدتی و ایمانی دهد. پیغمبر(ص) خون دل خورد تا پرچمی به پا کند که افرادی مانند ابوذر، سلمان فارسی و بلال حبشی را در جامعه عرب بیاورد. نخ تسبیح همه این‌ افراد ایمان بود که به محض رحلت حضرت محمد(ص) رگه‌های قومی، قبیله‌ای و عشیرهای دوباره نمایان شدند.

این نویسنده حوزه دین با بیان این‌که تصمیم علی(ع) واقع‌بینانه بود و نه ایده‌آل، زیرا جامعه‌ای که در آن می‌زیست، همه یک دست نبودند، گفت: حضور امام علی(ع) در دوره خلیفه اول بسیار کمرنگ است، زیرا این زمان، فرصت آغاز اختلاف جریان خلیفه‌گری و امامت است و این امام بزرگوار(ع) شش ماه از شروع خلیفه‌گری ابوبکر با وی بیعت کرد، به طوری که در نامه 38 نهج‌البلاغه امام علی(ع) در پاسخ به نامه معاویه که گفته بود «علی عاقبت کار را به کجا رساندی که مانند شتری که در بینی‌اش مهار زده‌اند، تو را برای بیعت آورده‌اند» امام(ع)بیان کردند که «معاویه چه خوب گفتی که مرا چه‌جوری آورده‌اند تا آیندگان احوال این روزهای من را بدانند، بر مسلمان چه عیب که مظلوم باشد؟!»

وی با بیان این‌که امام (ع) ابتدای حکومت این خلیفه نمی‌توانست بیعت کند و باید خط خود را نسبت به خلیفه‌گری جا می‌انداخت و سایر مسلمانان را آگاه می‌ساخت، اظهار کرد: در زمان خلیفه دوم وضعیت تغییر کرد و حضرت علی(ع) در آشتی با خلافت به سر می‌برد. در این مدت، در دستگاه عمر به طور مکرر قضاوت می کند و مشاوره‌های نظامی می‌دهد اما در زمان خلیفه سوم امام علی(ع) در چند مرتبه با دستگاه حکومتی او همکاری می‌کند و در محاصره اول و دوم خانه عثمان به دست مسلمان مصر برای استمداد مسلمانان مدینه میانجی‌گری می‌کند و ضمانت کارهای عثمان را بر عهده می‌گیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار بیان کرد: بر اساس مدارک تاریخی، امام علی(ع) با ضمانت کارهای عثمان می‌خواست دست مسلمان به خلیفه‌کشی آلوده نشود تا این امر برای‌شان عادت نشود که متاسفانه این اتفاق رخ‌ داد. در این زمان، چهره امام(ع) به قدری محبوب و چهره عثمانی به قدری منفور است که مسلمانان پس از کشته شدن عثمان با هجوم به خانه علی(ع) آمدند و از ایشان خواستند که خلیفه مسلمانان شود. این در حالی است که مردم از دفن کردن جسد خلیفه سوم در قبرستان مسلمانان جلوگیری کردند و علی(ع) و فرزندانش مجبور شدند او را در قبرستان یهودیان دفن کنند. البته سال‌های بسیار دور سنی‌ها دیوار‌های قبرستان بقیع را خراب کردند و آن را گسترش دادند تا مدفن عثمان هم در این قبرستان قرار گیرد.

نویسنده کتاب «غرب‌شناسي علماي شيعه در تجربه ايران معاصر» یادآور شد: تعامل علی(ع) با دربار خلفای پیشین بر اساس تصرف است و هر تصرفی در حکومت و سیاست ضروری است. اگر از این نکته درس بگیریم، اهل بیت‌(ع) منشور حرکت ما در حال و آینده‌اند و اگر تنها به آن‌ها نگاهی تاریخی داشته باشیم، حرکتی رخ نمی‌دهد.

این نشست امروز(4 شهریورماه) از ساعت 15 و 30 دقیقه تا 17 و 30 دقیقه‌ در سالن غدیر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین رهدار برگزار شد. بخش پایانی این نشست به پرسش و پاسخ علاقه‌مندان و مولفان این حوزه اختصاص یافت.