محمدصادق رحمانیان، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره جایگاه کتاب در فرهنگ عامه، بیان کرد: فرهنگ مردم، برگرفته از آداب، رسوم، زندگی و زیست مردم، و تبدیل شدن این زیست، به یک امر مکتوب، بسیار ارزشمند است؛ چون در طول تاریخ ایران، علوم نظری در شاخههای مختلف و ادبیات، شفاهی منتقل شدهاند. بهعنوان مثال سنت تدریس در مدارس قدیم، انتقال شفاهی دانش است.
وی با بیان اینکه انتقال شفاهی دانش، در سنت تاریخی ایران هم ریشه دارد، افزود: ایرانیها اعتقاد داشتند، جز کتابهای مقدس؛ یعنی منابع دین زرتشت و قرآن کریم؛ کتاب مقدس مسلمانان و تورات و انجیل، کتاب دیگری نباید وجود داشته باشد؛ با تاکید بر این نکته که منابع دینی نباید به واسطه انتشار کتابهای دیگر تضعیف شوند.
رحمانیان، درباره جمعآوری و انتشار نخستین کتاب درباره فرهنگ عامه در ایران گفت: بعد از اینکه فرهنگ مردم، بیرون از ایران با اهمیت جلوه داده شد و گفتند که پایه و اساس علوم نظری برپایه علوم شفاهی یا همان حکمت عامیانه است؛ بنابراین نخستینبار فرهنگ عامیانه در ایران به همت سیدابوالقاسم انجوی شیرازی، گردآوری شد.
این کارشناس فرهنگ عامه، ادامه داد: سید ابوالقاس انجوی شیرازی، در رادیو شاغل بود و از مردم میخواست، ضربالمثلها و رفتارهایی در شرایط خاص از خودشان بروز میدهند را مکتوب و ارسال کنند. مجموع این مطالب در قالب کتاب «فرهنگ مردم ایران» از سوی انتشارات سروش منتشر شد. این کتاب از سوی شاگردان انجوی شیرازی، توسعه پیدا کرد.
وی درباره وضعیت کتابخوانی و راههای توسعه فرهنگ مطالعه بیان کرد: در تاریخ ایران، کتاب یک دوره طلایی داشت که به پایان رسیده است؛ و بهنظر میرسد در دوره طلائی فضای مجازی زندگی میکنیم. این دو رسانه درعین حال که به یکدیگر کمک میکنند، در عین حال رقیب هم هستند.
به گفته این کارشناس فرهنگ عامه، نباید فکر کرد با انتشار، تصویر یک کتاب در فضای مجازی، زمینه توسعه کتابخوانی را ایجاد کردهایم؛ این رسانهها یعنی کتاب و فضای مجازی، رقیب هم هستند. باید تلاش کنیم در فضای مجازی، فهم عمیق را ترویج کنیم.
رحمانیان، با تاکید بر نقش بیبدیل کتاب در ایجاد فهم عمیق در مخاطب، بیان کرد: با توجه به اینکه مردم کل جهان از درون دچار شتاب هستند، فراغت کافی برای خواندن عمیق کتاب ندارند؛ بنابراین بهنظر میرسد از عمق مفاهیم کتابها کاسته شده و به سمت سطح، حرکت کرده است.
وی با با بیان اینکه باید مشوق فهم عمیق مفاهیم باشیم، ادامه داد: فهم عمیقتر با سرعت انتشار محتوا در فضای مجازی، حاصل نمیشود؛ درحالی که دانش و آگاهی، از طریق تامل در کتاب محقق میشود. ذهن انسان در جریان خواندن، زایندگی پیدا میکند اما امروزه گویی فناوریهای نوین ازجمله هوش مصنوعی برای انسان تصمیم میگیرد.
کارشناس فرهنگ عامه، درباره برخی راهکارها به خانوادهها برای تربیت فرزندان برای داشتن تفکر عمیق، بیان کرد: بهنظر میرسد، برخی تغییرات فرهنگی در اختیار افراد نیست؛ همانطور که خودمان هم تجربه کردهایم از زمانی که در مقاطع ابتدایی تحصیل میکردیم تا بزرگسالی، تغییرات فرهنگی زیادی حاصل شده است. بهعنوان مثال تا دو دهه گذشته فضای مجازی وجود نداشت درحالی که امروزه با رسانههای محتلف در حال رقابت است.
رحمانیان، با بیان این مطلب که مجبور به همراهی با جریان فرهنگی روز هستیم، افزود: بهنظر میرسد، هرچه به پیش میرویم دشواریها در مواجه با فضای مجازی، بیشتر خواهد شد. همانطور که اشاره شد، فناوریها بهمثابه یک اراده و چرخدنده، بزرگتر فرمان میدهد و خلاقیت و تفکرعمیق را هدف گرفته است.
به گفته وی، برخی از افردی که تجربه حضور در مدارس قدیم را داشتند، معتقدند باید دانش قدیم را سادهسازی کنیم؛ هرچند این دیدگاه صحیح است، اما بهنظر میرسد، عمق را از دست میدهیم.
رحمانیان، با اشاره به راههای تقویت جایگاه هفته کتاب، بهعنوان یک رویداد ملی بیان کرد: ایده پایتخت جهانی کتاب که با مصوبه یونسکو، اجرایی شد، نخستینبار با میزبانی آتن در جهان معرفی شد. این ایده در ایران و انتخاب ۱۰ شهر بهعنوان پایتخت کتاب ایران، اجرایی شد. هدف از برگزاری رویداد انتخاب پایتخت کتاب ایران، جریانسازی برای توسعه کتابخوانی است که در شهرهای مختلف، هر دوره متفاوت و متنوع بود.
به گفته وی، با وجود تلاشهای فراوان در مسیر جریانسازی موضوع کتاب بهمناسبت انتخاب یک شهر بهعنوان پایتخت کتاب ایران و برگزاری هفته کتاب، موانعی بر سر راه تحقق اهداف قرار دارد. در مجموع فکر میکنم چارهای جز توجه به سیاستگذاری فرهنگی و کتابمحور از سنین دبستان نداریم.
نظر شما