به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در رشت، کتاب «کاشیکاری و کاشینگاری در گیلان، سده هفتم تا چهاردهم هجری»، نوشته میلاد جهانیسیاهرودی است که انتشارات دوبون در رشت، آن را در ۲۰۱ صفحه و قطع وزیری منتشر و با قیمت ۴۸۰ هزار تومان وارد بازار نشر کرده است.
نویسنده پس از مقدمه و دیباچه که ۲۰ صفحه نخست کتاب را در بر میگیرد؛ طی فصولی جداگانه «کاشی در بستر ایدئولوژی؛ از تزئین تا تهییج»، «کاشی در دوره تحول؛ از وابستگی تا استقلال»، «کاشی به مثابه درآمد؛ از اوج تا افول» را توضیح داده و سپس در فصل های دیگر شامل «دوره انحطاط»، «جمع بندی از سه پیشفرض»، «معرفی و بررسی سبکها»، «کاشی به مثابه معرف مکان»، «مشاهدات پراکنده» و «سخن آخر» به تشریح تاریخچه کاشیکاری و کاشی نگاری در گیلان پرداخته است.
نویسنده در مقدمهای که در کتاب منتشر شده، نوشته است: بسیار سخت است که بگوییم کاشیکاری و کاشینگاری در گیلان از چه زمانی آغاز شد، سخت به آن خاطر که هیچ سندی مبنی بر تاریخ دقیق کاشینگاری و کاشیسازی در گیلان به جا نمانده حتی به سختی میتوان از کاشی نگارانی یاد کرد که امروزه آثار فاخری به جای گذاشته اند. شاید یکی از مهمترین دلایل، اهمیت ندادن به این هنرمندان در دوره زیستشان بوده باشد به طور مثال امروزه از هنرمندان کاشی نگار گیلان نام میبریم اما از زندگی هنری آنان اطلاع دقیقی در دست نداریم، در این کتاب بیشترین اطلاعات از مقایسه و تحلیل آثار به دست آمده است. کتاب در وهله نخست به دنبال ارائه تاریخ خطی از کاشیکاری و کاشینگاری در گیلان نخواهد بود بلکه مهمترین رسالت خود را در تحلیل و تأویل همه جانبه از این ابژههای هنری (کاشی) و نیز علت به کارگیری آنها می داند.
معیار بحث بنا به ضرورت پژوهش، دوران نو شدگی ایران یعنی زمان قاجار است. از آنجا که این دوره، مقارن با رشد و پیشرفت در حوزههای مختلف ازجمله اجتماعی و فرهنگی به نسبت دوران پیش از خود بوده، ضرورت مییابد تا توجه بیشتری به آن شود. خاصه گیلان به دلیل موقعیت جغرافیایی در شمال ایران و دارا بودن سرمایه طبیعی از قبیل کوه، جنگل و دریا کانال ارتباطی مهمی را در زمان قاجار فراهم کرد. علاوه بر موقعیتهای ذکر شده گیلان، کشورهایی چون روسیه و انگلیس، ایران را در مستعمره خود داشتند؛ روسیه شمال ایران را در اختیار داشت و انگلیس جنوب ایران را در تصرف خود درآورده بود. کشمکشهایی که از یک سمت در داخل گیلان و ایران وجود داشت و از طرفی تا خارج از مرزهای جغرافیایی کشور ادامه می یافت؛ بنابراین می توان گفت تولیدات، مراودات و فرهنگ تشکیل شده در گیلان عصر قاجار هم متأثر و هم موثر از شرایط پیش آمده بود و از اهمیت بسزایی برخوردار بود.
کتاب حاضر با توجه به یافتههای میدانی و کتابخانهای سعی در اثبات سه فرضیه مشخص دارد به عبارتی با اهمیت دانستن محیط جغرافیایی، کشمکشهای سیاسی، نقش اقتصادی و تأثیر آنها بر روند اثر هنری سعی در ارائه نتیجه ای متفاوت از رسالت کاشی دارد.
جهانیسیاهرودی در دیباچه کتاب نیز سفرنامهها، خاطرات، تصاویر مستند مانند عکس و نقاشی و منابع معتبر فارسی را مرجع خود در نگارش کتاب عنوان کرده و نوشته است: بیشترین و البته مهمترین منابعی که با آن مواجه بودهایم، سفرنامههای به نگارش درآمده مختص به گیلان در زمان قاجار است اگر با پیش فرضی، دوران سلطنت قاجارها را بنا به رشد مدرنیزاسیون به دو دوره پیشاناصری و پساناصری تقسیم کنیم، خواهیم یافت که بیشترین متون به دوره پساناصری برمی گردد ازجمله سفرنامه های مهمی که به طور انحصاری به گیلان پرداخته، سفرنامه سانسنت لویی رابینو است که با حسن نظر، جایجای گیلان تا مازندران را سفر کرده و آنچه را که دیده، به نگارش درآورده است. یکی از جالب ترین نکاتی که رابینو به آن پرداخته، توصیف دیگر سیاحان و سفرای خارجی از گیلان تا پیش از زمان خود بوده و این توصیفات را در کتاب ولایت دارالمرز گیلان آورده است … دیگر سفرنامه مربوط به اولین سفیر انگلیس در گیلان یعنی چالز فرانسیس مکنزی می شود که در زمان ناصرالدین شاه به نگارش درآمده و توصیفات مکنزی راجع به گیلان شامل موقعیت کوهها، رودخانهها، راهها، مالیات، جمعیت، تعداد دکان ها، ابنیه تاریخی و امامزادهها میشود. دیگر سفرنامهای که برای اهالی هنر مهم است سفرنامه ایران و ایرانیان نوشته س، ج و بنجامین سفیر ایالات متحده آمریکا در زمان ناصرالدین شاه است که از هنر ایران به طور مفصل و به طور اختصار از گیلان مطالبی آورده است به طوری که مسیر حرکتی خود را از انزلی به رشت و سپس به تهران توضیح داده و آنچه را که دیده در سفرنامه خود مکتوب کرده است. اما یکی از قدیمیترین و مهمترین منابع مکتوب از زبان یک شرقشناس به نام الکساندر خودزکو روسی راجع به سرزمین گیلان است؛ او بین سال های ۱۲۴۶ ه.ق تا ۱۲۶۰ ه.ق مقارن با سلطنت محمدشاه قاجار در گیلان بوده، به توصیف تاریخ و جغرافیای گیلان در آن زمان پرداخته است. کتاب تاریخ ایران در دوره قاجار اثر کلمنت مارکام دیگر منبع مکتوب است که در زمان محمدشاه قاجار تدوین شده است. کتاب حاضر از دو منبع مهم یعنی کتاب ولایت دارالمرز ایران نوشته رابینو و کتاب از آستارا تا استرآباد نوشته منوچهر ستوده به عنوان منبعی قابل اتکا برای پژوهش پیش رو بهره برده است.
نظر شما