به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «سیاست و حکومت در خاورمیانه و شمال آفریقا» تالیف حمید احمدی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است به مناسبت تولد استاد حمید احمدی مروری بر این کتاب با تمرکز با مساله فلسطین و اسرائیل در خاورمیانه کردیم. این اثر به بررسی ساختارهای سیاسی، نظام‌های حکومتی، و چالش‌های منطقه‌ای این بخش مهم جهان می‌پردازد. این کتاب با نگاهی جامع به پیچیدگی‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، تلاش می‌کند تا تحولات سیاسی منطقه‌ای را درک کند. یکی از مهم‌ترین مباحث این کتاب، مسئله فلسطین و اسرائیل است که سال‌هاست محور تنش‌های سیاسی، نظامی و اجتماعی در خاورمیانه بوده و تأثیرات آن به کل منطقه و حتی جهان کشیده شده است.

چارچوب کلی سیاست و حکومت در خاورمیانه و شمال آفریقا

خاورمیانه و شمال آفریقا، منطقه‌ای است که تنوع زیادی در ساختارهای حکومتی دارد؛ از دولت‌های پادشاهی، جمهوری‌های نظامی گرفته تا حکومت‌های دینی و شبه‌دموکراتیک. منابع غنی نفت و گاز، اهمیت ژئوپولیتیکی، و موقعیت راهبردی منطقه باعث شده که قدرت‌های جهانی همواره علاقه‌مند به دخالت و تأثیرگذاری در سیاست‌های منطقه باشند. ضمن این‌که تضادهای مذهبی، قومی، و ایدئولوژیک نیز به پیچیدگی‌های اوضاع افزوده است.

در این کتاب، هر کشور از منظر نظام سیاسی، نقش گروه‌های مختلف اجتماعی، و تعامل با بازیگران منطقه‌ای و جهانی تحلیل شده است. به‌خصوص، مسئله فلسطین و اسرائیل یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین موضوعات منطقه است که ماهیت بحران، تاریخ شکل‌گیری، و پیامدهای آن به دقت بررسی شده‌اند.

موضوع فلسطین و اسرائیل: تاریخی کوتاه

مسئله فلسطین و اسرائیل ریشه در قرن بیستم دارد، زمانی که جنبش صهیونیستی برای ایجاد دولت یهودی در فلسطین تاریخی آغاز شد. این منطقه که سال‌ها تحت سلطه امپراتوری عثمانی و سپس تحت قیمومیت بریتانیا بود، به تدریج محل تقابل میان یهودیان مهاجر و جمعیت عرب فلسطینی شد.

پس از جنگ جهانی دوم و به‌ویژه تراژدی هولوکاست، حمایت بین‌المللی از ایجاد اسرائیل افزایش یافت و در سال ۱۹۴۸ دولت اسرائیل تأسیس شد. این مسئله منجر به جنگ‌های متعدد با کشورهای عربی و به خصوص به آوارگی میلیون‌ها فلسطینی شد. مسئله فلسطین تا امروز حل نشده باقی مانده و محور اصلی بسیاری از تنش‌های منطقه‌ای است.

تحلیل مسئله فلسطین و اسرائیل در کتاب

کتاب «سیاست و حکومت در خاورمیانه و شمال آفریقا» با نگاهی جامع، تلاش می‌کند که ابعاد مختلف این بحران را از دیدگاه سیاسی، اجتماعی و حقوق بین‌الملل بررسی کند.

1. ریشه‌های تاریخی و ملی‌گرایی:
   کتاب به بررسی تأثیر ملی‌گرایی عربی و صهیونیسم می‌پردازد که دو جریان متضاد در شکل‌گیری بحران فلسطین-اسرائیل بودند. این دو ایدئولوژی، بر پایه هویت‌های قومی، دینی و تاریخی شکل گرفتند و هر کدام خواهان کنترل بر سرزمین فلسطین بودند.

2. نقش قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی:
   دخالت قدرت‌های جهانی مانند آمریکا، شوروی سابق، و اتحادیه اروپا، و همچنین بازیگران منطقه‌ای مثل عربستان سعودی، مصر، و ایران، یکی از موضوعات مهم کتاب است. این قدرت‌ها نه تنها بر روند صلح یا تشدید بحران تأثیرگذار بودند بلکه از طریق حمایت‌های نظامی، مالی و سیاسی نقش کلیدی داشتند.

3. فرایندهای سیاسی و صلح:
   کتاب مراحل مختلف تلاش‌ها برای صلح، از جمله قراردادهای کمپ دیوید، توافق اسلو، و مذاکرات مختلف را بررسی می‌کند. این مذاکرات علیرغم دستاوردهای محدود، نتوانستند به راه حل نهایی برسند و هر بار با شکست و ناکامی مواجه شدند.

4. مسائل حقوق بشری و آوارگان فلسطینی:
   در کتاب به وضعیت حقوق بشری فلسطینیان، به خصوص آوارگان، مهاجران، و کسانی که در مناطق تحت کنترل اسرائیل زندگی می‌کنند، پرداخته شده است. نقض حقوق انسانی، محدودیت‌های تردد، ساخت دیوارهای حائل و شهرک‌سازی‌های اسرائیلی از محورهای مهم تحلیل است.

5. نقش جنبش‌ها و گروه‌های فلسطینی:
   تحلیل دقیق گروه‌هایی مانند سازمان آزادی‌بخش فلسطین (PLO)، حماس، جهاد اسلامی و دیگر گروه‌های مقاومت، و جایگاه آنها در تحولات سیاسی و نظامی فلسطین، یکی از بخش‌های کلیدی کتاب است. کتاب نشان می‌دهد که این گروه‌ها نه تنها در عرصه نظامی بلکه در عرصه سیاست داخلی فلسطین و روابط با کشورهای عربی نیز نقش مهمی دارند.

چالش‌ها و پیامدهای بحران فلسطین و اسرائیل

کتاب ضمن بررسی تاریخ بحران، به پیامدهای گسترده آن برای منطقه و جهان می‌پردازد:

• تشدید تنش‌های مذهبی و قومی: بحران فلسطین و اسرائیل موجب افزایش اختلافات بین مسلمانان و یهودیان و همچنین تأثیرگذاری بر روابط میان جوامع مختلف شده است.

• بی‌ثباتی سیاسی در خاورمیانه: جنگ‌ها و درگیری‌های متعددی که از این بحران ناشی شده، باعث فروپاشی برخی دولت‌ها، ایجاد جنبش‌های افراطی و شکل‌گیری گروه‌های تروریستی شده است.

• مسئله آوارگان و بحران انسانی: میلیون‌ها فلسطینی هنوز در اردوگاه‌های پناهندگان در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و وضعیت انسانی آنها یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های منطقه است.

• تأثیر بر سیاست جهانی: مسئله فلسطین یکی از موضوعات مهم در سیاست بین‌الملل بوده و به عنوان یکی از نقاط بحرانی، همواره مورد توجه سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی بوده است

کتاب «سیاست و حکومت در خاورمیانه و شمال آفریقا» منبعی جامع و تحلیلی برای درک پیچیدگی‌های سیاسی این منطقه است. با تمرکز ویژه بر مسئله فلسطین و اسرائیل، خواننده با تاریخچه‌ای دقیق، روندهای سیاسی و دیپلماسی منطقه‌ای، و همچنین چالش‌های اجتماعی و انسانی روبرو می‌شود. این کتاب کمک می‌کند تا فراتر از نگاه‌های ساده و یک‌بعدی، به عمق و ابعاد مختلف بحران نگاه کنیم و نقش بازیگران مختلف را بهتر بشناسیم.

به طور کلی، بحران فلسطین و اسرائیل یکی از نمونه‌های بارز نحوه تلاقی هویت‌های ملی، منافع ژئوپولیتیکی، و تعارضات تاریخی است که بدون شناخت عمیق و همه‌جانبه نمی‌توان راه حل پایدار و عادلانه‌ای برای آن یافت. این کتاب یکی از منابع کلیدی برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مسائل خاورمیانه است که می‌خواهند نگاه واقع‌بینانه و علمی به یکی از پیچیده‌ترین موضوعات سیاست جهانی داشته باشند.