به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «سفال زرین فام ایرانی» نوشته آلیور واتسون و ترجمه شکوه ذاکری در نوبت چهارم ۱۴۰۴ به همت انتشارات سروش، بار دیگر نگاهها به سمت یکی از مهمترین جلوههای هنری تاریخ ایران معطوف شده است.
این کتاب در ۳۱۶ صفحه، با نثری علمی اما در عین حال قابلفهم، به بررسی عمیق نقش سفال و کاشی زرینفام در زندگی، فرهنگ و معماری ایرانی از دوره ایلخانی تا دوران صفوی میپردازد؛ دورههایی که در آن، بناهای مذهبی و تاریخی با تزئینات درخشان و گرانسنگی از لعاب و نور آذین میشدند.
آلیور واتسون، پژوهشگر برجسته هنر اسلامی، در این کتاب با تکیه بر شواهد تاریخی، تصویری، و نمونههای برجایمانده از ظرفها، پیکرکها و کاشیهای کهن، روایتگر سیر تحول یک سنت هنری است که از دل خاک برمیخیزد اما با درخشش نور طلا و نقره جان میگیرد.
زرینفام، صرفاً یک تکنیک لعابکاری نیست؛ بلکه تجلی نوعی جهانبینی است که در آن حتی ظروف غذا خوردن نیز میبایست واجد زیبایی، هنر و معنا باشند. در این کتاب، سبکهای متنوعی از سفالگری معرفی شدهاند؛ از سبک درشتنقش و ریزنقش گرفته تا آثار شاخص سبک کاشان که مهد هنر زرینفام در ایران محسوب میشود.
یکی از ویژگیهای بارز کتاب، مستندسازی بصری آن است. تصاویر فراوانی از آثار زرینفام دوره ایلخانی، مغولی و صفوی، به همراه تحلیلهایی درباره نقشها، کتیبهها و تکنیکهای ساخت در اختیار خواننده قرار گرفته است. این تصاویر، هم چشمیاند و هم سندی برای فهم بهتر مطالب کتاب. خواننده با تورقی دقیق در صفحات، میتواند تحولات زیباییشناسی، تکنیکی و کاربردی این سفالینهها را در طول تاریخ ردیابی کند.
واتسون در بخشی از پژوهش خود به دوران وقفه در تولید سفال زرینفام نیز اشاره میکند؛ وقفهای چند قرنی که از میانههای عصر تیموری آغاز شد، اما در دوره متأخر صفوی دوباره شاهد احیای این هنر بودیم. سفال و کاشی زرینفام از نو به معماری مذهبی ایران بازگشت و جایگاه خود را در ساخت امامزادهها، مساجد، خانقاهها و حتی قصرها بازیافت.
نمونههای زندهی این بازگشت درخشان را میتوان در کاشیکاریهای حرم امام رضا (ع) در مشهد، بقاع متبرکهی قم، مساجد کاشان، و بناهای تاریخی مناطق کویری ایران مشاهده کرد.
اما آنچه این کتاب را از یک تحقیق صرفاً دانشگاهی متمایز میکند، زبان روایتگر آن است. واتسون با دقتی مثالزدنی و ترجمهی روان شکوه ذاکری، موفق شده سفری میانفرهنگی را رقم بزند؛ سفری که در آن هم مستندسازی هست، هم لذت دیداری، و هم نگاه تحلیلی. مترجم نیز با تسلطی قابلتحسین، این متنی تخصصی را به زبانی درآورده که برای خوانندهی فارسیزبان در عین حفظ دقت علمی، جذاب و خوشخوان است.
در روزگاری که توجه به ریشههای هنری، تاریخی و بومی گاه به حاشیه میرود، انتشار چاپ چهارم این کتاب، یادآوری ارزشمندی از لزوم بازگشت به سنتهای درخشان هنری است.
«سفال زرینفام ایرانی» نه تنها کتابی مرجع برای پژوهشگران هنر اسلامی و معماری است، بلکه الهامبخش معماران، طراحان و هنرمندانی است که در پی احیای اصالت در آثار خود هستند.
این کتاب را باید نه فقط خواند، بلکه دید، لمس کرد و در آن تأمل کرد. زیرا هر کاشی زرینفام، داستانی است از شکوه، خلاقیت، و اتصال میان زمین و آسمان. کتاب «سفال زرین فام ایرانی» نوشته آلیور واتسون و ترجمه شکوه ذاکری در نوبت چهارم ۱۴۰۴ با ۳۱۶ صفحه به قیمت ۴۰۰ تومان به همت انتشارات سروش منتشر شده است.
نظر شما