سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مقاله‌ای پژوهشی با عنوان «تحلیل نگاره‌های هفت‌خان رستم در شاهنامه طهماسبی بر مبنای الگوی نشانه‌شناسی فرهنگی» به قلم مریم صالحی و مهناز شایسته‌فر، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و بازنشر شده است.
این مقاله تخصصی نخستین‌بار در شماره ۴۹ فصلنامه «کیمیای هنر» در زمستان ۱۴۰۲ منتشر شده بود و اکنون به واسطه اهمیت موضوع و رویکرد نوین آن، در برخی پایگاه‌های پژوهشی و رسانه‌های هنری بازنشر یافته است.
در این مقاله، نگاره‌های مربوط به هفت‌خان رستم در شاهنامه طهماسبی، با نگاهی تازه و بر پایه‌ی الگوی نشانه‌شناسی فرهنگی تحلیل شده‌اند؛ الگویی که می‌کوشد معناهای پنهان، ساختارهای فرهنگی، و عناصر تصویری را در زمینه‌های تاریخی و اسطوره‌ای بازخوانی کند. شاهنامه طهماسبی یکی از نسخه‌های نفیس و مصور شاهنامه فردوسی است که در دوره صفوی و به سفارش شاه طهماسب اول تولید شده و نگارگران برجسته‌ای چون سلطان محمد و میر مصور در ساخت آن نقش داشته‌اند.
صالحی و شایسته‌فر در این پژوهش، ضمن بررسی دقیق صحنه‌های تصویرگری شده از هفت‌خان رستم، تلاش کرده‌اند نشان دهند چگونه مفاهیم قهرمانی، قدرت، هویت ایرانی، و ساختارهای ارزشی دوران صفوی از طریق رمزگان‌های بصری در این نگاره‌ها بازتاب یافته‌اند. از نگاه آن‌ها، هر خان نه‌تنها یک روایت حماسی است، بلکه بستری است برای بازنمایی باورهای فرهنگی و آرمان‌های سلطنتی.
رویکرد نشانه‌شناسی فرهنگی در این تحلیل، امکان درک چندلایه‌ای از تصویر را فراهم می‌سازد؛ تصاویری که در سطحی آشکار، داستانی حماسی را روایت می‌کنند، اما در لایه‌های عمیق‌تر، حامل پیام‌هایی فرهنگی، سیاسی و اسطوره‌ای‌اند.
انتشار دوباره این مقاله، گامی در جهت بازشناسی گنجینه‌های بصری شاهنامه طهماسبی است؛ گنجینه‌ای که نه‌فقط از نظر هنری، بلکه به‌عنوان متنی فرهنگی و نشانه‌شناسانه نیز شایسته تحلیل و بازنگری است. پژوهش یادشده، سهم مهمی در پیوند میان هنر تصویری ایران و مفاهیم نظری روزآمد در حوزه فرهنگ و نشانه‌شناسی دارد.
نظر شما