خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) -مجید جعفری اقدم: در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب برای جذب مخاطب خارجی اعم از ناشر و آژانس ادبی و دیگر عوامل نشر در بازار کتاب پروژه‌ها و فعالیت‌های مختلفی توسط متولیان نمایشگاه انجام می‌پذیرد. عمده این فعالیت‌ها توسط نهادها و تشکل‌های خصوصی نشر و با حمایت حداکثری دولت صورت می گیرد. یکی از این پروژه ها برگزاری فلوشیپ ناشران است که به صورت یک رویداد مستقل و یا به عنوان بخشی از فعالیت‌های جانبی نمایشگاه در بخش بین‌الملل برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود. متولیان این نوع برنامه‌ها اغلب اتحادیه‌ها یا تشکل‌های نشر هستند که سعی می‌کنند حمایت های دولتی را جذب کنند و همچنین از حمایت اسپانسرهای مختلف برخوردار شوند. برای نمونه فلوشیپ ناشران استانبول توسط اتحادیه ناشران ترکیه برگزار می‌شود، که البته چندسالی است که مدیریت آن به یکی از آژانس های ادبی شبه دولتی واسپاری می شود. وزارت فرهنگ ترکیه محل اجرای فلوشیپ را تامین می کند. مابقی هزینه ها از طریق اسپانسرها و فروش خدمات پروژه تامین می شود.
در برنامه‌های فلوشیپ که با هدف ایجاد فرصت و امکان برای ارتباط‌گیری و تعامل ناشران و آژانس‌های ادبی کشور برگزارکننده با ناشران و آژانس‌های ادبی کشورهای خارجی برگزار می‌گردند برخی از شرکت‌کنندگان خارجی از حمایت‌های مالی پروژه برخوردار می‌شوند.
در کشور ما امسال برای نخستین بار این اتفاق مبارک در نمایشگاه کتاب تهران روی می دهد که جا دارد آن را به همه نویسندگان، تصویرگران ناشران و آژانس‌های ادبی کشور تبریک گفت و از دست‌اندرکاران آن در بخش خصوصی و دولتی تشکر کرد. اما از آنجایی که امسال اجرای این رویداد مهم به نوعی نهادسازی آن نیز می‌باشد و ان‌شاءالله قرار است در سال‌های آتی ادامه پیدا کند، لذا بهتر است از ابتدا در شکل‌گیری و پایه‌ریزی آن توجه بیشتری شود تا خدای‌نکرده با ندانم کاری و کج فهمی برخی عوامل اجرایی دیوار آن تا ثریا کج نرود.
نکته اول اینکه این رویداد نباید به عنوان یک پروژه دولتی در نظر گرفته شود و مدیریت ظاهری آن به تشکل خصوصی واسپاری گردد، تا به فرموده مقامات دولتی و در چهارچوب اعلامی و دستوری دولت اجرا شود. ذات این رویدادها این است که پروژه از جانب یک تشکل خصوصی نشر، مثل اتحادیه ناشران یا انجمن‌های فرهنگی نشر و یا انجمن‌های نویسندگان طراحی و برنامه‌ریزی شود و بابت اجرای آن از نهادهای دولتی کمک و حمایت خواسته شود. متأسفانه در اولین فلوشیپ ناشران ایران این اتفاق برعکس روی داده است. یعنی طرح و برنامه در معاونت امور فرهنگی ارشاد تصمیم سازی شده و بدون اعلام و اطلاع آن در رسانه های عمومی مدیریت اجرای آن به یکی از انجمن های فرهنگی نشر واگذار شده است (نه واسپار).
نکته دوم اینکه تشکلی که اجرای این پروژه مهم توسط معاونت محترم امور فرهنگی ارشاد عهده‌دار اجرای آن شده است سابقه و یا ماحصل قابل توجهی در توسعه نشر بین الملل کشوریا در اجرای برنامه های بین المللی در حوزه نشر نداشته است، الا اینکه با حمایت های دولتی در چند نمایشگاه بین المللی مثل فرانکفورت شرکت کرده، که البته از نتایج آنها نیز تاکنون گزارشی ارائه نگردیده است. بدتر آنکه اکثر اعضای این تشکل که توفیق حضور در این رویداد را دارند سابقه مشخصی در خرید و فروش رایت و یا حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب ندارند.
نکته سوم ماهیت حضور اسپانسر خارجی (آژانس ادبی اینتروتما ترکیه) در این رویداد محل ابهام است. دوستان دولتی که از معاونت فرهنگی ارشاد در اسفندماه گذشته در استانبول با مدیران این آژانس قرار ملاقات گذاشتند و از آنها دعوت کردند که ۲۰ تا ۳۰ ناشر و آژانس ادبی خارجی را برای شرکت در فلوشیپ تهران با هزینه معاونت امور فرهنگی دعوت کنند. حتماً دوستان در ارشاد دلیل موجهی برای این اقدام شایان توجه خود داشتند!! اینکه منافع طرف ترکیه‌ای چه بوده و چه خواهد بود هنوز جای ابهام است. اما ظاهر قضیه این است که دوستان ارشاد برای تبری از عواقب این کار انعقاد قرارداد همکاری با طرف ترکیه‌ای را به دوستانشان در تشکل مجری فلوشیپ در ایران هول دادند!
اما آنچه اتفاق افتاده است این است که پس از اعتراض به حق برخی ناشران و آژانس‌های ادبی ایرانی نقش فعال دوستان ترکیه‌ای در همکاری با دوستان ایرانی دچار خدشه و نگرانی شده و آنها فقط توانسته‌اند اطلاعیه دعوت به حضور ناشران خارجی در فلوشیپ تهران را به چند ایمیل خارجی ارسال کنند. تا اینجا حداقل نفعی که دوستان ترکیه‌ای برده‌اند اسم و آرمشان به عنوان اسپانسر این رویداد در همه جا ثبت شده است. آیا مجری محترم این رویداد این توانایی را نداشت که خودش اتفاق این رویداد را به ناشران و آژانس‌های ادبی خارجی اطلاع رسانی کند. اگر اینگونه است که وای بر آنها. اما اگر قرار است نقش آژانس ادبی ترکیه‌ای بیش از آن باشد، و فروش و خرید رایت کتاب‌های ایرانی را نمایندگی و مدیریت کند و از بابت دریافت حق کمیسیون منتفع شود و یا دنبال دیگر اهداف سیاسی و فرهنگی باشد که در آن صورت وای بر ما!!
نکته دیگر اینکه با این همه هزینهٔ کلانی که معاونت امور فرهنگی بابت حمایت از اجرای این رویداد کرده است (که بنا به شنیده‌ها از ردیف بودجه طرح گرنت معاونت برداشت شده) و هزینهٔ پرواز و اسکان ده‌ها مهمان خارجی کرده است، با چه معیار و ضوابطی انتخاب شده اند. چند درصد از این افراد تا حالا سابقه خرید رایت کتاب ایرانی داشته‌اند یا کتاب ایرانی به زبان کشور مبدأ خود ترجمه و منتشر کرده‌اند. یا اینکه چقدر نشر و ناشران ایرانی و کتاب کودک ایرانی را می‌شناسند. عجیب است که در لیست مهمان‌های خارجی ان‌جی‌او هایی دیده می‌شوند که نه تنها به کتاب کودک ایران که اصلاً به کتاب کودک کاری ندارند!
نکته قابل توجه اینکه کتاب های مشخصی از ناشران کودک ایرانی برای عرضه در این رویداد توسط کمیته ای مشخص شده است که در صورت خرید کپی رایت آنها توسط ناشران خارجی شرکت کننده در فلوشیپ در هزینه ترجمه و نشر آنها به زبان های دیگر گرنت ایران به طرف های خارجی هزینه پرداخت کنند. این نوع اتفاق در فلوشیپ هم نوبری که دوستان مجری آورده اند و در فلوشیپ های دیگر دنیا چنین محدودیتی تا حالا نبوده است.
و نکته آخر اینکه چرا مدیران دولتی و مجری محترم از عدم استقبال و شرکت آژانس‌های ادبی ایرانی شناسنامه‌دار و ناشران فعال ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی نشر ککشان نگزید و نگران نشدند و سراغ آژانس‌های ادبی خلق‌الساعه و برخی ناشران ایرانی نه چندان آشنا در عرصه‌های بین‌المللی نشر رفتند. الخیر فی ما وقع.
نظر شما