سرویس میهن و مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - هستی احمدی: نخستین شب خاطرات سیاسی با عنوان پاسداشت یک عمر تکاپو در مسیر آزادی، به محمد توسلی اختصاص یافت. این برنامه روز چهارشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۴، در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. در این جلسه فاطمه راکعی، ابوالفضل بازرگان، حسین بنیاسدی، احمد حکیمیپور، احد رضایی، مهدی غنی، محمد جواد مظفر، مهدی معتمدیمهر و حسن اکبری بیرق حضور داشتند.
در ابتدای برنامه اکبری بیرق، دبیر نشست، بخشهایی از تولد، مراحل تحصیلی گوناگون و عضویت توسلی در انجمنهای مختلف را بیان کرد.
اولین سخنران برنامه، احمد حکیمیپور، مدیر مسئول و صاحبامتیاز فصلنامه خاطرات سیاسی، درباره هدف این فصلنامه گفت: هدف این بود که روی نقاط گرهای و چالشی تاریخ معاصر ایران تمرکز شود تا بستری برای گفتوگو میان نخبگان سیاسی کشور و ایجاد ارتباط بین تجارب پیشینیان و نسل جدید باشد. با توجه به اینکه ما از انقطاع تاریخی خسارتهای زیادی دیدیم و دوره تسلسل هزینه و کارهای تکراری و هزینهبر را در کشور شاهد بودیم؛ به سهم خودمان تلاش میکنیم با این فصلنامه در سه زمینه شخصیتهای تاثیرگذار تاریخ سیاسی معاصر ایران، رویدادها، جریانها و تشکلات تاریخ سیاسی معاصر، فتح بابی داشته باشیم تا تجارب تاریخی و دستاوردهایی که ملت ایران بابت آن هزینه صرف کردهاند، دوباره تکرار نشود.
او ادامه داد: از بدو شکلگیری فصلنامه که هشت سال از آن میگذرد، برگزاری شبهای خاطرات سیاسی مختص سیاستمداران صادق و سالم است. کسانی که میتوانند در عرصه سیاستورزی الگو باشند. به قول مرحوم فیرحی که میگفت ما بعد از مشروطه گرفتار دوره گذار قفل شده هستیم، قصد داریم کاری کنیم تا جامعه ایران با کمترین هزینه از این دوران عبور کند.
مدیر مسئول و صاحبامتیاز فصلنامه خاطرات سیاسی درباره محمد توسلی گفت: به شخصه ایشان را به عنوان کسی که در کنار سیاستورزی مسئولانه، صادقانه و اخلاقمدارانه از صبر و استمرار برخوردار است، میشناسم، صبر در سیاستورزی از نکات بسیار مهمی است. نگاه ما در این فصلنامه این است که نگاه ارزشگذاری و داوریهای ایدئولوژیک نباشد. در تمام جریانات سیاسی چه مذهبی، چه ملی و چه ملی - مذهبی یا حتی چپ به آن معنای مارکسیستی آدمهایی بودهاند که خالصانه سیاستورزی کردهاند و به زعم خود میخواستند باری از دوش این کشور و مردم بردارند و ما باید تجارب مثبت آنها را کسب کنیم.
در بخش بعدی برنامه از چند تن از پیشکسوتان از جمله فائزه هاشمی، لطفالله میثمی، حبیبالله پیمان، طاهره طالقانی و محمدحسین بنی اسدی برای اهدای لوح تقدیر به محمد توسلی دعوت به عمل آمد. همچنین لوحی تهیه شده توسط نهضت آزادی ایران و به امضای بنیاسدی دبیرکل این نهضت، به توسلی اهدا شد.
در ادامه این بخش فائزه هاشمی درباره نهضت آزادی گفت: در طول سالها فعالیت بارها گفتهام صادقترین و اصولیترین گروهی که در تمام فعالیتهای سیاسی دیدهام که منفعت و مصالح شخصی خودشان را مدنظر قرار ندادند، گروههای ملی - مذهبی از جمله نهضت آزادی هستند.
در بخش بعدی برنامه محمد توسلی با بیان دلایل پیوستگی تاریخی در نسل جدید و نسل قبلی مانند دکتر چمران و مهندس سحابی گفت: به نظر من نگاه راهبردی این بزرگان موثر بوده است. آنها فرزندان انقلاب مشروطه بودند و تجربه انقلاب مشروطه را از نزدیک داشتند. همچنین تجربه بیست سال دوران رضاشاه را داشتند. بازرگان هفت سال با جوهره تمدن غرب آشنا شده بود.
او ادامه داد: بعد از شهریور بیست آنها دو عامل توسعهنیافتگی را در ایران تشخیص دادند. یکی استبداد ۲۵۰۰ ساله و دیگری خرافات هزارساله. آنها واقعبین بودند و برنامههایشان متوجه تحولات انسانمحور و فرهنگی بود. تا جامعه متحول نشود امکان ندارد تحولات پایداری در جامعه داشته باشیم.
او با اشاره مدافعات بازرگان در سال ۱۳۴۲ در دادگاه نظامی گفت: مدافعات او دو محور دارد. چرا ما گرفتار استبداد شدیم و چرا با استبداد مخالف هستیم. نهضت آزادی ایران هنگام شکلگیری عنوان حزب نداشت. در شرایط استبدادی حزب اصلاً معنی ندارد. این نهضت جنبشی برای آزادی بود.
سخنران بعدی محمدجواد مظفر بود که در ابتدای سخنانش از برگزاری بزرگداشت برای اساتید و بزرگان در زمان زنده بودن آنها تقدیر کرد و گفت: آنچیزی که من از توسلی و بازرگان آموختم اخلاقمحوری زندگی آنها بود.
مظفر ادامه داد: اگر صاحبان مسئولیت و قدرت در کشور رفتارهای اخلاقی داشتند، در جامعه دهان به دهان میگشت و بر اساس اخلاق مردم ایران حتی به صورت افراطی بیان میشد. اگر اینگونه میشد و تسری پیدا میکرد ما جامعهای اخلاقمحور داشتیم. دیگران را به نیکی دعوت میکنید و خود را فراموش میکنید؟ ای کاش همه ما اول به خودمان میپرداختیم.
وی در پایان درباره شخصیت سیاسی توسلی در زمانی که شهردار تهران بود گفت: او در کارش هم متخصص و متعهد اخلاقی بود و این تعهد اخلاقی امری بسیار مهم است.
عبادت به جز خدمت خلق نیست
سخنران بعدی این برنامه ابوالفضل بازرگان، عضو شورای مرکزی نهضت آزادی بود. او در شروع سخنانش گفت: شخصی مانند توسلی قاعدتاً به خاطر تمام خدماتی که کرده انتظار این را نداشته که مورد تقدیر و تشویق قرار بگیرد بلکه این کار را در راه جلب رضایت خداوند انجام داده است. به قول سعدی بزرگ عبادت به جز خدمت خلق نیست. در کسانی که شاهد این بزرگداشت هستند این انگیزه خدمت به مردم ایجاد شده و بسط پیدا میکند. دستاورد بعدی این جلسات دستیابی علاقهمندان این مسیر و نسل جوان، به عواملی هست که باعث میشود بتوانند به خوبی به خلق خدمت کنند.
بازرگان به عنوان نکته پایانی عنوان کرد: مولفههایی که شخصیت یک فرد را تشکیل میدهد یکی مسئله توارث و تربیت خانوادگی است که امری خارج از اراده و کنترل خود شخص است و آنچیزی که بعداً به اراده فرد اثر میگذارد زمانی است که وارد دانشگاه و جامعه شده، به شغلی مشغول میشود یا به عضویت یک حزب درمیآید، در آنجا اراده شخصی مهم است که فرد از آن زمینههای قبلی استفاده کند یا نه. بنابراین ما میبینیم در یک خانواده که برادران و خواهران که شرایط مساوی داشتند، از بین آنها یکی که قصد رشد و تعالی داشته رفته و برای هدفش زحمت کشیده و تنها به دستاوردهای خانوادگی اکتفا نکرده و یکی از نمونههای این مسئله آقای توسلی است.
فرزند خلف نهضت آزادی
سخنران بعدی حسین بنیاسدی درباره سیاستورزی اخلاقی یا فضیلتگرا و انقطاع نسلی میان نسل جوان با نسل پیشین گفت: آزادی در کشور ما یک درخت بیریشه بوده؛ یعنی فرصتهایی که جامعه ایران بتواند روی آزادی کار کند و این فرهنگ دموکراتیک و آزادمنشانه را بین آحاد جامعه مستقر کند. پس از انقلاب مشروطه که به خاطر مبارزه با استبداد و ایجاد حاکمیت قانون و آزادی بود، تنها پانزده سال فرصت بود و بعد از آن با کودتای ۲۸ مرداد و دیکتاتوری رضاشاه این دوره به پایان رسید و بیست سال مملکت ما شاهد استبداد بود.
بنیاسدی ادامه داد: موضوع انقطاع نسلی نیز بسیار مهم است. این شکاف و گسست نسلی برای ما که نگران آینده ایران هستیم اهمیت دارد. نسلی باید وجود داشته باشد که بتواند برای بحرانهای کنونی روبهافزون جامعه راهکار ارائه دهد و جامعه ایران را به ساحل نجات برساند و برای اینکار نیاز به نسلی صبور و شجاع است.
او درباره توسلی گفت: او الگویی کامل از پیوستگی است. توسلی همان کسی است که میتواند این انقطاع را رفع کند. او فرزند خلف نهضت آزادی و از افرادی است که ما کم داریم و اگر اینگونه افراد باشند مانع انقطاع تاریخی و نسلی میشوند.
سخنران بعدی احمد خرم بود که درباره سرعت متروها در ایران گفت: ما باید سرعت متروهارا بالا ببریم، سرعت ۷۰ سرعتی قابل قبول نیست. من در افتتاح طبقه دوم مترو پاریس در مراسم حضور داشتم، طبقه سوم مترو نیز چندسال پیش افتتاح شد و طبقه چهارم را آغاز کردند. سرعت این متروها ۱۸۰ تا ۲۲۰ کیلومتر در ساعت است که مانند برق از جلوی چشم آدم رد میشود. ما باید بتوانیم متروهارا بازسازی و نوسازی کنیم زیرا این سرعتها نیاز به زیرسازی قویتری دارند.
آخرین سخنران این بخش از برنامه، احد رضایی عضو شورای مرکزی نهضت آزادی بر انتقال دانش و تجربه فرهیختگان سالخورده به نسل بعدی تاکید کرد و گفت: در جامعه ما این امر نیازمند بازنگری است. در جامعهای که صاحبنظران انتقال نسلها را یکی از بحرانهای اجتماعی میدانند و تکرار اشتباهات و تداوم تجربههای پیشینیان توسط نسلهای تازه به عرصه آمده را باعث تلف شدن نیروهای جوان جامعه قلمداد میکنند، باید آسیبشناسی شده و روند انتقال تجربه پیران به جوانان جویای نام میتواند دریچهای به منظره نه چندان خوشایند ارتباط نسل ما با نسل امروز باز کند.
رضایی گفت: برای آنکه نسل جوان ما بدانند راهی را که امروز میروند، افرادی در گذشته بودهاند که روی همین خاک و زیر همین آسمان چشم از افقهای معمول و پارا از راههای معقول فراتر نهاده و نتایج تلاش آنها آثاری متفاوت از روند رایج فرهنگ آن زمان بوده، زیرا شخصیت حقیقی هر فردی را آن چیزی میسازد که فرهنگ آن در تاریخ ساخته است نه شخصیت مجازی. همه ما مجسمههایی هستیم که به دست یک مجسمهساز ساخته شدهایم و درون همه ما خالی است. حال باید بر حسب اینکه این درون خالی است باید آنرا با چه چیزی پر کنیم، دارای یک محتوا شویم و آن محتوای فرهنگی است. یقیناً محتوای فرهنگی توسلی آرمان او است که حاصل تاریخ، تمدن، فرهنگ و نیازهای زمانه خودشان بودند.
رضایی افزود: نسلی که بنا را بر نوپایی گذاشته و نه ایستایی، اگرچه این نوپایی را از فرهنگ، تمدن و آیین خود به ارث برده است، تا انسانها خود را تغییر ندهند و خود علت و معلول تغییر نشوند قطعاً هیچ تغییری صورت نخواهد گرفت. بدین جهت توسلی و یارانش در نهضت آزادی، بر ضرورت آزادی پای میفشارند چرا که این تعبیر با اجبار میسر نیست. تجربه بعد از انقلاب ما و جامعه ما ثابت کرد که اگر بخواهیم جامعهای توانمند و سعادتمند داشته باشیم باید نفوس انسانها تغییر پیدا کند و در سایه این تغییرات بزرگ به فلاح و رستگاری در ابعاد فردی و اجتماعی دست پیدا کنند. در چنین موقعیتی تجلیل از بزرگان موثر در جامعه یک عمل صالح زمانه محسوب میشود. نه مانند تجلیلهای مرسوم در جامعه که برای تراشیدن بتهایی دیگر در مقابل سایر بتها صورت میگیرد. ما اگر تجلیل میکنیم از یک ارزش انسانی تجلیل میکنیم و این کار نه تنها مضموم و ناپسند نیست بلکه تجلیل از ارزشها، آگاهیها، علم، عمل و تقواست.
در پایان اکبری بیرق، بیانیهای از سمت دبیرکل کانون زندانیان سیاسی مسلمان پیش از انقلاب در تجلیل از توسلی را قرائت کرد.
نظر شما