به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان» اثر عباس جوادی به بخش‌هایی از تاریخ کهن ایران می‌پردازد. این کتاب مخاطبان را در سفری تاریخی به ایران باستان با خود همراه می‌کند و با مرور و واکاوی دگرگونی‌های جغرافیایی، سیاسی، قومی و زبانیِ سرزمین‌های آذربایجان و کردستان، سرگذشت این منطقه را به طور کامل شرح می‌دهد.

کتاب پس از پیشگفتار به ابتدای سرگذشت به پیشاتاریخ منطقه، گسترش زبان‌های هند و اروپایی، زبان و سرزمین مادها، ایرانی شدن آذربایجان و کردستان، ماد کوچک یا آتروپاتن، تاریخ مختصر آتروپاتن، زبان در آتروپاتن، آتروپاتن و ارمنستان، جایگاه زبان مادی و مشتقات آن، ریشه‌یابی نام آذربایجان و ریشه‌یابی کردها و زبان آن‌ها پرداخته است و پایان‌بخش کتاب نیز جای‌نام‌های آذربایجان، منابع اصلی و نمایه آمده است.

از نظر تاریخ باستان، آنچه که ما امروزه به عنوان آذربایجان و کردستان می‌شناسیم، ابتدا بخش مهمی از نخستین دولت ایرانی ماد بود که از اواخر هخامنشیان یعنی از ۲۳۰۰ سال پیش به بعد با عطف به «ساتراپ» یا فرمانده کل آن، آتروپات نام «آتورپاتکان» را گرفت. نام کنونی «آذربایجان» آخرین شکل تغییر یافته آن نام تاریخی است.

«آتروپاتن» ریشه نام آذربایجان است و ۲۲۰۰ سال پیش در سلسله ماد به نام منطقه‌ای شامل ناحیه‌های آذربایجان و کردستان اطلاق می‌شد که پس از استقرار سلسله هخامنشی همچنان به‌عنوان یک ساتراپ مهم به همین نام باقی ماند. این منطقه در استمرار خود تا زمان ساسانیان مانند دیگ درهم‌جوشی از طایفه‌ها، زبان‌ها و آیین‌های پیشاایرانی و سپس ایرانی، و نیز برخی اقوام همسایه به‌نظر می‌رسید و ایرانیان آذری و ایرانیان کرد، از مهم‌ترین ساکنان آن محسوب می‌شدند.

در این کتاب، مولف پس از سال‌ها پژوهش در تاریخ این منطقه و با بهره‌یابی از مهم‌ترین منابع علمی به زبان‌های مختلف نشان می‌دهد که نیاکان منطقه آذربایجان و کردستان در طی قرن‌های متوالی در کنار هم زیسته‌اند و ترکیب به‌اصطلاح «قومی» آن‌ها در هر دوره تاریخی مختلط‌تر از پیش شده، و با وجود برخی تغییرات، اصل و گوهرشان یکی بوده است.

به گفته عباس جوادی، در دنیا دانشمندان انگشت‌شماری بودند و تعداد کمتری هنوز هم هستند که در این حوزه و دوره تاریخ به‌راستی متخصص هستند زیرا تسلط بر تاریخ، زبان و فرهنگ این دوره، دانشی چند لایه‌ای مشتمل بر زبان، خط، مردم‌شناسی، تاریخ باستان و مطالعه ده‌ها فرهنگ و تمدن مختلف منطقه را ایجاب می‌کند که هیچکس نمی‌تواند حتی اگر دانش، عزم و امکانش را هم داشته باشد، این کار را به تنهایی انجام دهد. از سوی دیگر منابع قابل استفاده در این حوزه‌ها بسیار کم هستند و برخی از آن‌ها حتی رمزگشایی هم نشده‌اند.

بدون شک پیش از آمدن پارسی‌ها و مادها به سرزمین‌های ایران نیز بودند اقوامی که در این جغرافیا می‌زیستند. اطلاعات ما درباره آنان بسیار کم است. در پنجاه سال پیش دانشمندان و گروه‌های بین‌المللی ژنتیک باستان‌شناسی به کندوکاو تاریخ تحولات ژنتیک اق.ام مختلف جهان پرداخته و نتایج فوق‌العاده جالبی به دست آورده‌اند که به مراحل مختلف باستان‌شناسی (پیشاتاریخ) مربوط می‌شود.

مرور تاریخ باستان نشان می‌دهد سرزمین‌هایی که امروزه تحت عنوان آذربایجان و کردستان می‌شناسیم در طی سال‌های ۶۷۸ تا ۵۴۹ پیش از میلاد، بخش مهمی از اولین دولت ایرانی ماد محسوب می‌شدند؛ مناطقی که از دوران متأخر هخامنشی «آتورپاتکان» نام گرفت که وجه تسمیه آن به ساتراپ یا فرمانده کل آن منطقه برمی‌گردد.

بر طبق پژوهش‌های حوزه ایران باستان، تمدن‌های اولیه و نخستین تجربه یکجانشینی، کشاورزی و اولین نوشتار در حدود ۷۵۰۰ سال پیش و در بین‌النهرین آغاز شد. در میان این تمدن‌ها، تمدن عیلام در ایران کنونی جای داشت که خوزستان، فارس، لرستان و جنوب عراق امروزی را شامل می‌شود.

تقریباً ۲۷۰۰ سال پیش، زمانی که اقوام ماد به شمال، غرب و مرکز ایران کوچیدند، دومین تمدن در ایران کنونی شکل گرفت. در اسناد مربوط به دوران تاریخ باستان، یک سنگ‌نوشته متعلق به سال ۸۵۰ پیش از میلاد اولین اشاره به تاریخ اقوام ماد محسوب می‌شود. دوره‌ای که در آن دولت ماد شامل مناطقی می‌شد که امروز به عنوان آذربایجان، کردستان و بخشی از کرمانشاه می‌شناسیم.

کتاب «از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان» اثر عباس جوادی در ۱۷۰ صفحه و قیمت ۱۷۵ هزار تومان از سوی انتشارات مروارید منتشر شده است.