سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جعفر گلشن روغنی، پژوهشگر تاریخ معاصر در نقد کتاب «مسئله و ناخودآگاه متن در گفتمان پژوهشی ادبیات پایداری» گفت: اگر بخواهم درباره کتاب صحبت کنم باید بگویم در نگاهی که دو پژوهشگران به پایان نامه‌های دانشگاهی داشتند ازمسئله‌مندی نبودن آنها گله داشتند که تاملاتی به مسائل نظری ندارند. از آنجا که دغدغه مسائل نظری را دارم از مطالعه این کتاب لذت بردم. به نظرم ما برای اینکه روایت بومی از تاریخ خودمان داشته باشیم، باید به لحاظ نظری قوی شویم تا آن موقع بتوانیم روایت بومی دقیق و معتبر عالمانه داشته باشیم. بنابراین توجه به مسائل نظری بیش از بیش اهمیت پیدا می‌کند.

او افزود: به نظرم مسئله یعنی دغدغه. آنچه که توجه به آن در زندگی ما بنیان دارد. چنانچه در تک بیتی که از شاعر در ذهنم است: «از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود» زندگی و آمدن به آن برایش مسئله است و به آن توجه می‌کند. در واقع علت بنیادی زیستنش در این دنیا را مسئله می‌بیند و آن را به پرسش می‌گذارد.

پژوهشگر تاریخ اظهار کرد: همان‌طور که می‌دانید امروز هم جامعه پر از پرسش است و بالاتر که برویم پر از مسئله است و جامعه باید مسائلش را مطرح کند. اگر نتواند این مسائل را در فضای رسمی طرح کند، آنها را در فضای غیررسمی (فضای مجازی) به اشتراک می‌گذارد، اما متاسفانه در آنجا پاسخی برای این مسائل پیدا نمی‌کند. در تاریخ و ادب معاصر ما هم مسائل زیادی وجود دارد. به نظرم پژوهش‌های زیادی درباره تاریخ، ادب و فرهنگ ایران می‌توان انجام داد که ما به اندازه بندانگشتی از آن را باز کردیم و اقیانوسی از آن ناکاویده مانده استر و ما د همین بندانگشت هم به صورت سطحی مسائل را کاویدیم.

جعفر گلشن روغنی گفت: در صفحه ۱۹ کتاب آمده که «مسئله مقدم براندیشیدن است» من چند روز است با خودم فکر می‌کنم که مسئله است که انسان را به اندیشیدن برمی‌انگیزد یا اندیشیدن ما را به مسئله می‌رساند؟ این وسط پرسش کجاست؟ آیا پرسش مسئله را ایجاد می‌کند یا مسئله است که باعث ایجاد پرسش می‌شود؟ چون این بخشی از بحثی است که در کتاب «مسئله‌شناسی در ادبیات دفاع مقدس» مطرح شده است.

او ادامه داد: به باور من، ابتدا ریزپرسش داریم بعد مسئله و دوباره پرسش‌های اصلی. بنابراین به نظرم قبل از مسئله، پرسش وجود دارد. همه پژوهشگران معمولاً این‌طور در پژوهش رفتار می‌کنند که ابتدا حد عظیمی از داده‌ها را جمع‌بندی می‌کنیم و در ذهن می‌آوریم. بعد به آن داده‌ها می‌اندیشیم و پس از آن پرسش‌های ریز، مانند دانه‌های تسبیح به وسیله نخ تسبیح چون مسائل اندیشه و نظری و آنچه مجموعه فکری ماست که به هم متصل می‌شوند و یک مسئله را پرورش می‌دهند.

پژوهشگر تاریخ جنگ بیان کرد: این مسئله روزها در ذهن پژوهشگر می‌ماند و با آن درگیر است تا به پرسش‌های اساسی برسد. بنابراین من نمی‌توانم تقدم و تاخر مسئله و پرسش را خیلی سریع روشن کنم. به نظرم درهم تنیده است. برای همین ماجرای مسئله و پرسش خیلی درهم تنیده است و تقدم و تاخر ندارد. بعد از آن شیوه و روش است و مسئله اندیشیدن. چون درباره روش هم اشاره‌ای در کتاب شده است؛ چگونه می‌اندیشیم بعد به مسئله می‌رسیم وقتی می‌خواهیم مسئله را حل کنیم از روش بهره می‌گیریم.

گلشن روغنی گفت: نکته دیگر که باید طرح کنم آیا مسئله همیشه همراه علامت سوال است؟ آیا در بررسی که در پایان‌نامه‌ها و مقالات انجام دادید آیا دانشجویی مسئله‌اش را با علامت سوال طرح کرده بود. علامت سوالی که ظاهری است هم تصور می‌کنیم مفهوم کامل را رساند.

او افزود: درباره نقاط قوت کتاب باید اشاره کنم، روایت یا قصه‌گویی مولفان درباره مسئله از صفحه ۹ تا ۱۴ به نظرم بدیع، ابتکاری و بسیار ارزشمند است و من که با دغدغه‌ای که دارم سالی ۵۰ تا ۱۰۰ کتاب می‌خوانم تا حالا ندیده بودم این‌گونه پیشینه و مسئله‌مندی موضوع را طرح کنند.

این پژوهشگر عنوان کرد: بدون تعارف هر دو مولف کتاب بر زبان فارسی مسلط بودند و به خوبی از واژگان استفاده کردند و در برخی سطور احساس کردم که قلم فرانک جمشیدی است و از واژگان عامیانه و ساده و دم دستی و کوچه بازاری هم استفاده کردند تا حرف‌شان را بزنند. با هر زبان و تعبیری که می‌توانستند سخن‌شان را زدند.

همچنین داود ضامنی، پژوهشگر مدیریت فرهنگی گفت: آنچه که از خواندن این کتاب دریافتم، نویسندگان بنا نداشته‌اند تا شواهد و قرائنی جمع کنند تا اعلام کنند کتاب «دا» موفق‌ترین کتاب در این حوزه بوده است، بلکه آن‌ها تلاش کردند منطق، دلایل و شیوه استدلال نویسندگان دیگر را در ترازوی نقد بگذارند و نشان دهند این دلایل تا چه حد احساسی و عاطفی، تا چه حد علمی و برخاسته از پژوهش متقن است. از این لحاظ می‌توان گفت کتاب «مسئله و ناخودآگاه متن در گفتمان پژوهشی ادبیات پایداری»، یک فرامطالعه است؛ فرامطالعه تجزیه و تحلیل عمیق از پژوهش‌های انجام‌شده در یک حوزه خاص است. تا جایی که بررسی کردم، تاکنون هیچ پژوهشی در باب فرامسئله در زمینه پژوهش‌های حوزه ادبیات پایداری انجام نشده است. لذا از این حیث می‌توان گفت این کتاب، اولین اثر در زمینه فرامسئله در حوزه پژوهش‌های ادبیات پایداری است.