هادی طالع خرسند، مدیر انتشارات خرسندی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به دلایل حذف تدریجی کتاب از منابع دانشگاهی گفت: قبل از هرچیز باید بدانیم چه عواملی در به‌وجود آمدن این مسئله نقش داشتند؛ در دهه ۶۰ دانشگاه آزاد ایجاد شد، در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ هم دانشگاههای خصوصی دیگر تشکیل شدند؛ زیرا جامعه‌ای مانند جامعه جوان ایران نیاز به دانشگاههای بیشتر داشت.
وی افزود: به مرور زمان اگرچه جمعیت جوان کم شد، اما افزایش دانشگاه‌ها مانند دو دهه گذشته ادامه داشت و در نهایت به جایی رسید که طی ۱۰ سال اخیر بسیاری از واحدهای دانشگاهی تجمیع شده‌اند.
خرسندی با بیان اینکه در برخی واحدهای دانشگاهی، صندلی‌ها خالی است، ادامه داد: گاهی یک کلاس مقطع کارشناسی با چهار یا پنج دانشجو تشکیل می‌شود، حتی در برخی رشته‌ها متقاضیان کمتر از میزان صندلی آن رشته در دانشگاه هستند.
وی ادامه داد: همه این موارد در کنار هم منجر به برداشتن کنکور از بعضی دانشگاه‌ها شد، در برخی دانشگاههای خارج از مرکز، دانشجویان می‌توانند با پرداخت شهریه حتی از ترم دوم یا از میانه‌های ترم، سر کلاس حاضر شوند.
خرسند با اشاره به نتایج چنین مسائلی در سیستم آموزشی دانشگاهی گفت: همه این مسائل یعنی «پول بده و مدرک بگیر» یا همان ترویج مدرک‌گرایی. همین مسئله موجب شده است، وقتی استاد سر کلاس دانشگاه، قصد معرفی کتاب دارد، دانشجو قبول نکند و به دنبال جزوه باشد.
وی با بیان اینکه حتی گاهی جزوه‌های پُربرگ هم برای دانشجویان پذیرفتنی نیست، افزود: من با جامعه دانشگاهی و دانشجویان ارتباط مستقیم دارم و شاهدم که گاهی دانشجو در میانه یا پایان ترم از استاد جزوه چهار برگی می‌خواهد تا برای امتحان مطالعه کند.
به‌گفته مدیر انتشارات خرسندی، استمرار چنین وضعیتی به ایجاد فرهنگی در میان دانشجویان منجر می‌شود که پول بدهیم و مدرک بگیریم و خروجی آن یک برگه مقوایی به نام مدرک باشد، بدون هیچ آورده و تاثیرگذاری علمی.
خرسند با تاکید بر پذیرش درخواست دانشجو از سوی استاد در حذف کتاب به‌عنوان منبع درسی گفت: بیش از ۹۵ درصد استادان از معرفی کتاب شانه خالی و به جزوه بسنده می‌کنند؛ چون از سوی دانشجویان‌شان تحت فشار هستند. نکته جالب اینکه همین تیپ استادان بیشترین نمره را به دانشجویان می‌دهند و کلاس‌هایشان بیشترین متقاضی را دارد.
ناشران باید به‌روز باشند
وی با بیان اینکه تبعات چنین وضعیتی دامن ناشران دانشگاهی را نیز گرفته است، گفت: بخشی از مشکل به این برمی‌گردد که برخی از ناشران دانشگاهی به‌روز نیستند، گاهی یک ناشر دانشگاهی کتابی که ۱۰ یا ۱۲ سال قبل چاپ کرده را منتشر می‌کند و نیاز نسل جدید را در نظر نمی‌گیرند.
خرسند ادامه داد: نسل جدید به کتاب‌هایی با ادبیات جدید نیاز دارند، برخی کتاب‌ها باید مطابق با ذائقه نسل جدید، ویرایشی با مباحث علمی و ادبیات امروزی داشته باشند، اگر این اتفاق نیفتد به‌طور طبیعی کتاب از منابع دانشگاهی کنار می‌رود.
وی با بیان اینکه نکته مهم دیگر این است که دانشجویان کنونی برای هر درسی به‌دنبال کتاب‌های مختصر و مفید هستند، عنوان کرد: دانشجویان به دنبال کتاب‌هایی در نهایت با ۱۲۰ یا ۱۵۰ صفحه هستند، شاید یک زمانی دانشجو کتاب ۴۰۰ یا ۵۰۰ صفحه‌ای را خریداری می‌کرد و می‌خواند اما دانشجویان جدید دیگر این کتاب‌ها را نمی‌خرند.
خرسند افزود: اگر دانشجویی به‌دنبال ایجاد شغل و حرفه در رشته تحصیلی‌اش باشد، این کتاب‌ها را خریداری می‌کند اما دانشجویان مدرک‌گرا که کم هم نیستند، چنین کتاب‌هایی را نمی‌گیرند.
لزوم فرهنگسازی در دانشگاه‌ها
مدیر انتشارات خرسندی با طرح این موضوع که باید از سال‌ها قبل در دانشگاه‌ها فرهنگسازی می‌کردیم، گفت: هدف دانشجو و استاد از حضور در دانشگاه، تاثیرگذاری استاد و دانشگاه بر دانشجویان و خروجی هر دانشجو هر یک نکات مهمی است که باید به آن‌ها توجه کرد، اما متاسفانه در طول زمان نسبت به آن بی‌توجهی شده است.
وی با بیان اینکه نتیجه این رهایی، شرایط نابسامان و لجام گسیخته در دانشگاه‌ها است، توضیح داد: الان که تبعات این موضوع دامن بخش‌های مختلف را گرفته است، به فکر موضوع افتادیم؛ درحالی که از سال‌ها قبل باید برای استادانی که اهل مطالعه نیستند، به سرفصل‌های آموزشی بی‌توجهند و کتاب معرفی نمی‌کنند فکر می‌کردیم.
خرسند بیان کرد: طرف دیگر قضیه این است که ساز و کارهای حمایتی از نهادهای مرتبط مثل دانشگاه‌ها، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان آموزش پزشکی در حوزه فرهنگ، مطالعه و کتاب نداشتیم؛ درحالی که هر یک از این نهادها می‌توانستند تاثیرگذار باشند.
وی با بیان اینکه ایجاد کرسی‌های کتابخوانی یک سرفصل گم شده در دانشگاه‌ها است، گفت: برپایی مسابقات کتابخوانی، جمع‌خوانی کتاب، جلسات نقد و بررسی کتاب در دانشگاه‌ها و.. می‌توانستند به رونق فرهنگ مطالعه و توجه به کتاب به‌عنوان یک منبع غنی علمی کمک کنند. معتقدم که همه سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی و غیرفرهنگی می‌توانند پای کار بیایند.
رواج سرقت ادبی و نبود ضمانت اجرایی قانون
خرسند همچنین به نیود حمایت نهادهای قضایی اشاره کرد و افزود: در بسیاری از کلاس‌های دانشگاهی، صفحات، بخش‌ها و فصل‌های مختلف کتاب ناشران در قالب پی‌دی‌اف و عکس در کانال‌ها و گروه‌های فضای مجازی منتشر می‌شود و هیچکس هم پیگیر آن نیست.
این فعال حوزه نشر دانشگاهی از چنین عملی به‌عنوان سرقت ادبی نام برد و گفت: طی دو سه سال اخیر، دعاوی متعددی در این زمینه طرح کردیم اما منع تعقیب می‌خورد. دادسرای فرهنگ و رسانه که زیرمجموعه قوه قضاییه و دادگستری است از این موضوع حمایت نمی‌کند؛ درحالی که در قانون، چنین مسئله‌ای جرم‌انگاری شده است.
وی ادامه داد: در قانون نیامده که ۱۰ صفحه یا ۱۰۰ صفحه سرقت ادبی جرم است، بلکه صریح به آن اشاره شده اما متاسفانه قوانین موجود ضمانت اجرایی ندارد.
مدیر انتشارات خرسندی همچنین روزآمد نبودن قوانین را یک مشکل جدی دیگر در این حوزه دانست و عنوان کرد: بیش از نیم قرن از تاریخ قانونگذاری در این حوزه گذشته است و آن‌قدر مسائل مختلفی در دادگاه‌ها مطرح است که هیچ وقعی به این موضوع نمی‌نهند.
وی با بیان اینکه در برخی موارد، گزارش شده که واحد کپی یک دانشگاه کتاب انتشارات را کپی می‌کند، گفت: عملاً هیچ کاری نمی‌توان انجام داد، اگر بخواهیم مستمرا پیگیری کنیم، باید یک نفر را استخدام و کار خود را تعطیل کنیم. اگر دولت ساز و کاری فراهم نکند که در این حوزه فرهنگسازی مناسب شکل گیرد و از ناشران فعال حمایت کند، صنعت نشر دانشگاهی در آینده دچار مشکلات زیادی خواهند شد، بسیاری از همکاران کسب و کار خود را تعطیل کرده‌اند.
نظرات