سیدحسن قریشی کرین، استادیار گروه تاریخ اسلامی دانشگاه پیام نور مرکز قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بیان کرد: حضرت معصومه (س) در سال ۱۷۳ قمری در خانواده‌ای که خانواده امامت و ولایت بود، به دنیا آمد. حدود ۱۰ سال داشت که پدرشان در زندان هارون‌الرشید به شهادت رسیدند و ایشان تحت سرپرستی برادرشان قرار گرفتند. نجمه خاتون نیز مادر امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) بودند.
وی ادامه داد: در سال ۲۰۱ هجری، در دهم یا دوازده ربیع‌الثانی حضرت معصومه (س) به شهادت رسیدند. برخی از مورخین از جمله علامه مجلسی در بحارالانوار معتقدند که ایشان در دهم ربیع‌الثانی به شهادت رسیدند و برخی از مورخین در مستدرک سفینة البحار معتقدند در دوازدهم ربیع‌الثانی ایشان به شهادت رسیده‌اند و در باغ بابلان امروزی که جزو حرم حضرت است مدفون گشتند.
قریشی اشاره کرد: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حضرت معصومه (س) این بود که ایشان منتقل‌کننده احادیث امام موسی کاظم (ع) به اصحابش در دوران حیات ایشان بود. با اینکه حضرت معصومه (س) صغر سن داشتند اما برخی از احادیث و روایت‌هایی را از پدرشان نقل می‌کردند. یکی از القاب ایشان «محدثه» است که دلیل این لقب همین انتقال احادیث بوده است. به این احادیث، احادیث فاطمیات نیز می‌گویند.
وی ادامه داد: وقتی امام رضا (ع) بالاجبار به خراسان فراخوانده می‌شود حضرت معصومه (س) در غیاب برادرشان سوالات شیعیان را پاسخ می‌دهد و به نحوی رهبری غیرمستقیم شیعیان را عهده‌دار بوده‌اند. جایگاه حضرت معصومه (س) در زمان حیاتشان جایگاه برجسته‌ای در میان شیعیان است. ایشان در غیاب برادرشان توانستند در حدی این خلاء وجود امام معصوم را پر کند. یک سال بعد از هجرت امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) به قصد زیارت برادر از مدینه به سمت ایران راه می‌افتند و تا نزدیکی ساوه می‌آیند و در ساوه بیمار می‌شوند و از آنجا به قم می‌روند.
قریشی عنوان کرد: عده‌ای از مورخین معتقدند در ساوه نبردی میان ماموران مأمون و کاروان حضرت معصومه (س) درمی‌گیرد و عده‌ای از برادران و برادرزادگانشان به شهادت می‌رسند. ایشان هم مسموم می‌شوند و مجبور می‌شوند به نزدیک‌ترین شهر بروند که قم بوده است. در قم نیز خاندان اشعریون به استقبال حضرت معصومه (س) می‌آیند و ایشان بعد از ۱۵ روز بیماری بر اثر مسمومیت به شهادت می‌رسند. برخی نیز می‌گویند ایشان در اثر غمی که در از دست دادن یارانشان داشته‌اند وفات کردند.
استادیار گروه تاریخ اسلامی پیام نور مرکز قم ادامه داد: در مورد انگیزه‌های حرکت حضرت معصومه (س) از مدینه به سمت ایران چند نقل وجود دارد. یک عده می‌گویند برای زیارت برادرشان حضرت به راه افتاده‌اند و عده‌ای می‌گویند امام رضا (ع) از ایشان دعوت کرده بودند تا به مشهد بیایند. برخی هم می‌گویند ایشان در اعتراض به عملکرد مأمون عباسی در انتقال اجباری امام رضا (ع) عازم این سفر شده‌اند. در مورد ورود ایشان به ساوه نیز چند نقل وجود دارد.
وی اضافه کرد: برخی می‌گویند ما آثاری نداریم از قبر کسانی که همراه حضرت معصومه (س) بودند و شهید شدند. می‌گویند ۲۳ نفر در آن محل شهید می‌شوند. برخی می‌گویند چون حاکمیت، عباسی بود و نمی‌خواست آثاری به جا بگذارد، این‌ها را به مناطق مختلفی منتقل کردند. البته چند مقبره نیز داریم از جمله امامزاده عبدالله و امامزاده هارون. برخی از منابع به آثار مسمومیت نیز اشاره کرده‌اند. اما برخی نیز می‌گویند وفات حضرت بر اثر مسمومیت نبوده است. با این حال چون حدیث داریم که هرکس در راه خدا هجرت کند و بمیرد، شهید محسوب می‌شود باید حضرت معصومه (س) را نیز شهیده به حساب آورد.
قریشی عنوان کرد: یک روایت از امام صادق (ع) هست که می‌گویند درقم کسی از خاندان ما از دنیا می‌رود که هرکس او را زیارت کند بهشت بر او واجب می‌شود. امام رضا (ع) نیز بعد از شهادت حضرت معصومه (س) می‌گویند هرکه او را زیارت کند انگار به زیارت ما آمده است.
قریشی اضافه کرد: بعد از شهادت پدر، حضرت معصومه (س) و امام رضا (ع) ۱۷ سال با یکدیگر بودند و به شدت به هم علاقه داشتند تا جایی که ارتباط این خواهر و برادر را با ارتباط حضرت زینب (س) و امام حسین (ع) مقایسه می‌کنند. بعد از رفتن امام رضا (ع)، این ارتباط گسسته می‌شود و جدایی اتفاق می‌افتد و حضرت معصومه (س) این موضوع را برنمی‌تابد و یک سال بعد راهی ایران می‌شود.
او به برکات هجرت حضرت معصومه (س) به ایران اشاره کرد و گفت: یکی از این برکات این بود که ورود ایشان به ایران و قم باعث گسترش تشیع و باعث هجرت سریع‌تر دیگر اقوام شیعی به قم شد. در قم، دولت شیعه اشعری به وجود آمد که حدود ۲۸۰ سال برقرار بود. به نحوی که اشعریون تا نزدیک مازندران و عراق امروزی و ملایر، پیش رفتند. یکی دیگر از برکات حضرت معصومه (س) هجرت عالمان دینی و تاسیس مدارس بود. دیگر اینکه یک مکتب حدیثی شیعه به وجود آمد و مکتب حدیثی نیز از کوفه به قم منتقل شد.
نظر شما