سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): با وجود اینکه چند سالی می‌شود آمار مطالعه کتاب در کشور کاهش پیدا کرده، اما در همین سال‌ها تعداد پاتوق‌های کتاب و کافه‌کتاب‌ها در سطح شهرها زیاد شده و مشهد نیز این قاعده مستثنی نبوده است و شاید همین پاتوق‌های کتاب فضایی را برای افراد فراهم کرده باشد که بتوانند با حضور در این فضاهای فرهنگی و نشست‌هایی که در این فضاها برگزار می‌شود با کتاب انس بیشتری پیدا کنند.
 
در میان تمامی پاتوق‌های کتاب و کافه کتاب‌هایی که در مشهد فعالیت دارند می‌توان به مجموعه پاتوق کتاب شعبه زیرگذر پارک ملت اشاره کرد که به دلیل نزدیکی با دانشگاه فردوسی و یک بوستان بزرگ شهر در یک موقعیت جغرافیایی خوبی قرار گرفته و فرصتی مناسبی برای دانشجویان و شهروندان فراهم کرده تا از این فضا، محصولات و کتاب‌های آن استفاده کنند و این محل نیز سعی کرده است که بتواند به نیازهای مخاطبان خود که اکثرا هم دانشجویان هستند توجه داشته باشد و برای رفع نیازهای آن‌ها نیز گام بردارد.
 
البته که هر یک از پاتوق‌های کتاب فضاهای متفاوتی دارند و طبیعتا در پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت هم سعی شده است که فضای منحصر به فردی طراحی شود و در طراحی فضای خود نیز سلیقه اقشار جامعه را مورد توجه قرار داده است. فضای این فروشگاه به گونه‌ای طراحی شده که بیشتر جبهه انقلاب فرهنگی را مورد توجه قرار داده است و به نوعی حال و هوای دفاع مقدس در این فروشگاه شبیه‌سازی کند و کتب حوزه جبهه انقلاب فرهنگی و دفاع مقدس نیز بخش عمده‌ای از قفسه‌های این فروشگاه را به خود اختصاص داده است. برای معرفی بهتر و برای اطلاع از جزئیات این مجموعه بزرگ با مدیر داخلی فروشگاه پاتوق کتاب شعبه زیرگذر پارک ملت گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
 
از ایده تا تأسیس 10 ساله پاتوق کتاب مشهد
 
سید محمد مرتضوی، مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا اظهار کرد: به نظر من عموما کتاب‌فروشی‌ها به دو دسته فوق مذهبی و کودک و روانشناسی تقسیم می‌شوند که دسته اول اغلب نزدیک مراکز مذهبی تاسیس می‌شوند و یا متعلق به سازمان‌ها و ارگان‌ها هستند و دسته دوم هم اغلب در سطح شهر تاسیس می‎شوند و به نوعی می‌توان گفت که کمتر کتاب‌فروشی را می‌توان پیدا کرد که به طور اختصاصی کتاب‌های شهید مطهری، شهید طاهرزاده، اهل بیت(ع) را داشته باشند.
 
وی بیان کرد: سال 92 بود که یک سری خیرین کتاب‌شناس و دغدغه‌مند حوزه کتاب با این ایده که این نوع کتاب‌ها را در دسترس مردم قرار دهند با انجام نظرسنجی‌های متعدد و تحقیقات میدانی به این نتیجه رسیدند که دلیل اینکه عده‌ای از مردم کتاب نمی‌خوانند این است که کتاب در دسترس آن‌ها نیست و نمی‌توانند کتاب مورد نظر خود را به راحتی تهیه کنند.
 


مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت مشهد اظهار کرد: از این‌رو بود که شعبه اول مجموعه پاتوق کتاب در سال 92 در مشهد با این ایده که چون کتاب‌های حوزه جبهه انقلاب فرهنگی، اعتقادی و اخلاقی در سطح شهر کمتر در دسترس عموم بود؛ راه‌اندازی شد. با این هدف که بتواند تمامی کتاب‌های حوزه دفاع مقدس، رمان ایرانی و خارجی، روانشناسی، کودک و نوجوان قوی و شخصیت‌های اخلاقی، عرفانی، اعتقادی و سیاسی را در کنار یکدیگر تجمیع کند و آن‌ها را به راحتی در دسترس عموم قرار دهد تا در این صورت مردم بتوانند به راحتی این عنوان کتاب‌ها را تهیه کنند.
 
مرتضوی عنوان کرد: وقتی با چنین ایده‌ای پیش رفتیم و اولین مجموعه را دایر کردیم، تصور عموم اینگونه بود که این نوع کار و طراحی نمی‌تواند نتیجه مثبتی داشته باشد و  نیاز مخاطب را القا کند، اما زمانی‌که شعبه اول این مجموعه که در چهارراه شهدا واقع است راه‌اندازی شد، در همان سال اول شاهد اتفاقات خوب و نتیجه مثبتی بودیم.
 
وی افزود: اما همان اتفاقی که با انتقادات زیادی مبنی بر اینکه نمی‌تواند مورد استقبال قرار گیرد و با وجود اینکه تمامی شعب باید هزینه‌های خود را خودشان تامین کنند و فروشندگان نیز کارمند نیستند و صرفا باید به تعهدات پاتوق کتابی خود عمل کنند، اما خوشبختانه امروز شاهد تاسیس 38 شعبه این مجموعه با چنین ایده و طراحی در سراسر کشور هستیم.
 
مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت عنوان کرد: ما به این نتیجه قطعی رسیدیم که این نوع فروشگاه نیاز مخاطب بود و برخلاف برخی از ذهنیت‌ها، مردم سطح شهر اینگونه نبودند که همگی صرفا به دنبال کتاب‌های روانشناسی و رمان باشند بلکه بسیاری از آن‌ها به کتاب‌های دیگری هم نیاز داشتند، اما در دسترسشان نبود که از آن‌ها استفاده کنند.
 
مرتضوی اظهار کرد: اینگونه بود که با چنین ایده، تفکر و هدفی در جهت راه‌اندازی چنین مجموعه‌ای گام برداشتیم و به لطف خداوند پس از اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای پاتوق کتاب راه‌اندازی شد شاهد بودیم افرادی که در این حوزه دغدغه‌مند بودند آن‌ها هم سبک ما را در پیش گرفتند و با چنین مدلی فعالیت خود را شروع کردند، به گونه‌ای که چندین مجموعه دیگری در سطح شهر و کشور هستند که مدل ما را پیاده می‌کنند و بر اساس آن فعالیت دارند.
 
چیدمان در جذب مخاطب تاثیرگذار است
 
وی مجموعه پاتوق کتاب را یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های مشهد دانست و گفت: یکی از مزیت‌های این فروشگاه را می‌توان آینه‌ای چیده شدن کتاب‌ها بشمار آورد، در حالی‌که در عموم کتابفروشی‌ها کتاب‌ها به صورت قفسه‌ای چیده شده‌اند و این نوع چیده شدن به نوعی مخاطب را به خود جذب نمی‌کند، او را راضی نمی‌کند که تک تک کتاب‌ها را از لابه‌لای قفسه‌ها بردارد و کمی از آن را مطالعه کند.
 
مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت اظهار کرد: اما چیده شدن کتاب‌ها به سبک آینه‌ای یک نوع جذابیتی را برای مخاطب ایجاد کرده و باعث شده زمانی‌که مخاطب از مقابل هر قفسه‌ای که عبور می‌کند ناخودآگاه چند ثانیه‌ای صبر کند و نگاهی به جلد، طرح و محتوای کتاب داشته باشد که همین موضوع نیز می‌تواند در فروش کتاب‌ها تاثیرگذار باشد.
 
مرتضوی بیان کرد: این در حالی است که ما وقتی وارد کتاب‌فروشی‌های بزرگ می‌شویم شاهد این هستیم که کتاب‌ها به شکل قفسه‌ای چیده شده‌اند که خب به نظر من مخاطب آنگونه که باید نمی‌تواند با کتاب‌های موجود ارتباط برقرار کند مگر اینکه کتابی را در نظر نظر داشته باشد و به سراغ همان کتاب برود و آن را خریداری کند و از فروشگاه خارج شود و دیگر نگاهی به سایر کتاب‌ها نیندازد.
 
10 هزار عنوان کتاب در شعبه دوم پاتوق کتاب
 
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر حدود 10 هزار عنوان کتاب در این شعبه وجود دارد که بخشی از این کتاب‌ها را کتب دانشگاهی به خود اختصاص داده‌اند که تعدادشان به 1500 عنوان می‌رسد و حدود 9 هزار عنوان هم مربوط به کتب عمومی اعم از روانشناسی و....است. البته این تعداد متغیر است، به گونه‌ای که در بازه‌های زمانی مختلفی، عناوین کتاب‌ها به 15 هزار عنوان هم رسیده است.
 
مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت با اشاره به پر مخاطب‌ترین عناوین کتاب‌ها که چه کتبی هستند، بیان کرد: موضوعی که در طی این10 ساله شاهد بوده‌ایم این است که تمامی کتاب‌های کودک و نوجوان، خانواده و ازدواج، رمان، روانشناسی، دفاع مقدس، اهل بیت(ع) اخلاقی و عرفانی مخاطبان خود را دارند.
 
مرتضوی اظهار کرد: شاید این قسمت از بافت شهر به گونه‌ای باشد باعث شود که برخی از افراد تصور کنند افراد مذهبی کمتری در این مسیر در تردد باشند، اما تجربه این چند ساله ثابت کرده که اینگونه نیست و خوشبختانه افراد زیادی بوده‌اند که دغدغه چنین موضوعات و عناوینی داشته‌ند و توانسته بودند از این فروشگاه خرید خود را انجام دهند.
 


وی اضافه کرد: البته زمانی‌ هم که این شعبه افتتاح شد در ابتدا تصورمان بر این بود که این فروشگاه با چنین ادبیات و محتوایی در این منطقه از بافت شهر کمتر مخاطب داشته باشد، در حالی‌که امروز شاهد هستیم که یکی از قسمت‌ها و عناوین پرفروش فروشگاه قفسه قرآن، مفاتیح و ادعیه است.
 
مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت بیان کرد: خوشبختانه تقریبا تمامی افرادی که اهل کتاب هستند اعم از دانشجویان و عموم مردم، ما را دیدند، شناختند و به فروشگاه ما پای‌بند شدند و از این فضا استقبال و استفاده می‌کنند، چرا که ما بخش‌های زیادی را به مجموعه اضافه کردیم تا این بخش‌ها بتواند در جهت جذب مخاطب به سمت کتاب کننده باشد.
 
مرتضوی ادامه داد: به همین دلیل کتب دانشجویی را هم در بین کتب دیگر گنجاندیم تا دانشجو به این بهانه ما را پیدا و برای خرید کتاب مورد نظر خود به فروشگاه مراجعه کند و زمانی‌که وارد می‌شود با مجموعه کاملی از عناوین کتاب مواجه می‌شود و در نهایت ترغیب می‌شود که نگاهی به سایر کتاب‌ها هم داشته باشد و در پایان نیز در کنار کتاب دانشگاهی خود کتاب دیگری هم را خریداری نماید.
 
کافه کتاب به شدت بر روی جذب مخاطبان تاثیرگذار است

وی تاکید کرد: البته در کنار این موارد نیز طرح‌هایی چون طرح برگشت کتاب، مطالعه رایگان کتاب‌ها در فضای فروشگاه، ارائه تخفیفاتی که از سوی وزارت ارشاد تعیین می‌شود و حتی بخش کافه کتابی که در قسمتی از این فروشگاه راه‌اندازی شده است نیز یکی از مزیت‌های دیگر این مجموعه تلقی می‌شود.
 
مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت بیان کرد: بخش کافه کتاب فروشگاه به شدت بر روی جذب مخاطبان و به ویژه دانشجویان تاثیرگذار است و دانشجویان زیادی از این بخش استقبال کرده‌اند، چرا که می‌توانند در کنار مطالعه خود ساعتی را در کافه بنشیند و یا اینکه دورهمی‌هایی را با دوستان خود داشته باشند.
 
مرتضوی افزود: در واقع ما به این نتیجه رسیدیم که راه‌اندازی کافه می‌تواند به زمان کتاب خواندن اضافه کند و افراد در کنار اینکه می‌خواهند از فضای کافه استفاده کنند، می‌توانند کتابی را هم خریداری و یا حتی از طرح رایگان مطالعه کتاب استفاده کنند که این هم می‌تواند بسیار موثر باشد و یا حتی افراد جلسات خود را هم می‌توانند در اینجا برگزار کنند و در کنار جلسات نیز برخی ترغیب می‌شوند کتابی را خریداری کنند و همین چرخه ادامه پیدا کند.
 
وی عنوان کرد: ما بارها شاهد بوده‌ایم که شاید نیمی از افرادی که وارد فروشگاه می‌شوند اهل مطالعه نباشند، اما بودن این کافه در این فروشگاه می‌تواند نیم دیگری که اهل مطالعه هستند را به کتاب پای‌بندتر کند.
 
مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت عنوان کرد: با توجه به بخش‌های این فروشگاه می‌توان گفت که هر خانواده‌ای می‌تواند عصرانه علمی در این فضا داشته باشد، به گونه‌ای که کودک خانواده می‌تواند از فضای بازی استفاده کند، بزرگسالان مطالعه خود را در حوزه‌های مختلف داشته باشند، در وقت نماز از فضای نمازخانه استفاده کنند و به راحتی چند ساعتی را در این این فضای فرهنگی حضور داشته باشند و به نوعی یک روز تفریحی را همراه با خانواده در این محیط بگذرانند.
 
از سرگیری برگزاری برنامه‌های فرهنگی پاتوق کتاب
 
مرتضوی خاطرنشان کرد: یکی از مواردی که مخاطبان به ما پیشنهاد می‌دادند و استقبال می‌کردند؛ برگزاری دورهمی کتاب بود و بسیاری از آن‌ها علاقه زیادی برای شرکت در این نشست‌ها را داشتند و ما هم با این هدف که بتوانیم از طریق این نشست‌ها افرادی بیشتری را به فروشگاه جذب کنیم، معرفی کتاب داشته باشیم و آن‌ها را به کتاب خواندن ترغیب کنیم، نسبت به برگزاری این نشست‌ها اقدام کردیم.
 
وی تصریح کرد: البته پیش از کرونا نشست‌های فرهنگی متعددی از قبیل جشن امضا، دعوت از نویسنده‌ها و سایر برنامه‌های فرهنگی را در فروشگاه برگزار می‌کردیم، اما با توجه به رغبتی که از سوی مخاطبان شاهد هستیم تلاش داریم که مجددا این نشست‌ها را و نشست‌های دیگری مانند روانشناسی و مسابقات کتابخوانی را آغاز کنیم و بتوانیم همانند گذشته در این راستا فعالیت خوبی داشته باشیم و بتوانیم بر اساس نیازهای مخاطبان پیش رویم.
 
مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت اظهار کرد: همچنین در کنار این فعالیت‌ها نیز کتابگردی مدارس و مجموعه‌های فرهنگی که مخاطب دارند را داریم که از آن‌ها دعوت می‌کنیم تا یک تور یک روزه کتابگردی را در این مجموعه داشته باشند و در اینجا ابتدا از اهمیت مطالعه کتاب برایشان می‌گوییم، سپس از قفسه‌ها بازدید می‌کنیم و کتاب‌های شاخص، مضامین کتاب‌ها، نویسنده‌های مطرح و... را برایشان معرفی می‌کنیم که این کار را برای دوره دبستان و راهنمایی انجام داده‌ایم که خوشبختانه استقبال خوبی به ویژه توسط دختران از این طرح داشتند.
 
یکی از موارد کاهش میزان مطالعه، قیمت کتاب نیست
 
مرتضوی بیان کرد: طی نظرسنجی‌هایی که با مخاطبان داشتیم به این نتیجه رسیدیم که یکی از مواردی که در بحث کتابخوانی موثر است، قیمت کتاب نیست، زیرا همان دسته از افرادی که ادعا می‌کنند پول کافی برای خرید کتاب دارند اما به دلیل مشغله زیادی که دارند وقتی برای مطالعه کتاب ندارد، در حالی‌که کلاس زبان می‌روند و هزینه و وقت زیادی را هم در این راه صرف می‌کنند چون می‌دانند که این کار می‌تواند در آینده برایشان آورده‌ای داشته باشد، اما غافل از اینکه کتاب هم می‌تواند برایشان در آینده آورده داشته باشد و به زندگی شخصی و حتی اجتماعی آن‌ها کمک کند.
 
وی بیان کرد: ما در طی این مدت شاهد بوده‌ایم که اگر مردم کتابخوان بودند و راجع به روایت‌ها و تجربه‌های افراد مختلف و .... مطالعه می‌کردند، بسیاری از ضعف‌های خانوادگی، ارتباطات و حتی کاستی‌ها و معضلات اجتماعی و ... در جامعه کمتر می‌شد.


 
مدیر داخلی پاتوق کتاب زیرگذر پارک ملت اظهار کرد: با توجه به استقبالی که از این دو مجموعه‌ای که در سطح شهر وجود دارد؛ شده است بر این شدیم که شعبه سوم را هم در منطقه میرزا کوچک‌خان واقع در محله طلاب افتتاح کنیم و با این هدف این شعبه افتتاح شد که بتوانیم به سایر مناطق شهر هم توجه داشته باشیم و به نوعی تمرکز زدایی خود را بازتر کنیم.

مرتضوی عنوان کرد: دغدغه مهم ما این است که می‌خواهیم افرادی که دستی بر رسانه دارند و افرادی که می‌توانند گامی در راستای فرهنگ کتاب و کتابخوانی بردارند از تبلیغات تکراری و عمومی دوری کنند. به عنوان مثال وقتی فردی برای تبلیغ کتاب تنها قسمتی از آن را می‌خواند و آن را نشر می‌دهد و از این طریق آن کتاب را تبلیغ می‌کند، اما در حالی‌که این روش نمی‌تواند مخاطب را برای خرید یک کتاب مجاب کند.