سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «بدون مرز» قصه‌ای خیالی از سرگذشت بالیدن شهید مصطفی چمران و یاران اوست. از روزهای بلوغ علمی و عملی اش در آمریکا تا روزهای شلوغ بتیم نوازی و نبردهای پارتیزانی در لبنان . بدون مرز همزمان از زاویه دور و نزدیک از چمران علم و عمل قصه می‌گوید. به مناسبت سالگرد شهادت این شهید بزرگوار به سراغ هاشم نصیری؛نویسنده کتاب «بدون مرز» رفته‌ایم و با او درباره اولین رمان تالیفی درباره مصطفی چمران صحبت کردیم.

این کتاب چه دوره‌ای از زندگی شهید چمران را روایت می‌کند؟
این رمان بر پایه واقعیت نگاشته شده البته از قوه تخیل هم در این کتاب استفاده کردم. این کتاب دوران زندگی شهید چمران را در سه فصل آمریکا، مصر و لبنان مورد بررسی قرار می‌دهد. یعنی از سال ۴۲ تا ۵۷ را روایت می‌کند.
این کتاب از زاویه دید یک راوی تخیلی که ساخته ذهن نویسنده  به نام مهندس است روایت می‌شود. این مهندس همیشه و همه جا از لبنان و مصر گرفته تا آمریکا هم‌پا و همراه دکتر چمران است. دلیل اینکه راوی داستان را خود دکتر چمران قرار ندادم این بود که مخاطب امروزی به فضای گذشته سفر کند. وقتی از زبان خود دکتر صحبت کنیم مخاطب متن را می‌خواند و فاصله می‌گیرد. اما شخصیت راوی را یک فرد علمی معمولی که اکثریت قشر تحصیل‌کرده با او ارتباط برقرار می‌کنند قرار دادیم تا مخاطب با او همراه شود و خود را در تمامی حوادث جای او قرار دهد. این نوع روایتگری باعث می‌شود که مخاطب اتفاقاتی که برای دکتر چمران رخ می‌دهد را تجربه کند.
 
چرا راجع به کودکی و خانواده شهید چمران به جز برادر ایشان اطلاعاتی در دست نیست؟
بله در کتاب من هم اطلاعاتی در خصوص خانواده و کودکی شهید چمران وجود ندارد. یکی از این دلایل هم این است که اطلاعات محدودی که ارزش تاریخی چندانی ندارند در دسترس است. البته شاید در کتاب «بدون مرز۲» که در حال نگارش آن هستم، به این موضوع بپردازم. اما می‌توانم ادعا کنم که تا به حال کسی به آن نپرداخته است. در مجموع اثر داستانی در مورد شهید چمران خیلی زیاد نیست. آقای شجاعی هم یک فیلم‌نامه به نام «مرد رویاها» نوشتند که در قالب کتاب منتشر شده و درباره زندگی شهید چمران است. می‌شود گفت رمان «بدون مرز۱» و دومین جلد آن که در حال تدوین است دومین رمانی است که در مورد شهید چمران نوشته شده است.
 
اطلاعات کلی در مورد زندگی شهید را از کجا کسب کردید؟
اطلاعات کلی را از مرکز اسناد انقلاب اسلامی به دست آوردم. نامه، اسناد مربوط به گزارشات ساواک، گزارشات ساواک از زندگی دکتر چمران در آمریکا، دست‌نوشته‌ها، کتاب‌ها و مصاحبه‌های خود دکتر را از مرکز اسناد گرفتم و با کسی مصاحبه‌ای انجام ندادم. در مرکز اسناد یک سی‌دی در اختیار من قرار دادند. البته فکر می‌کنم اطلاعات دیگری هم داشته باشند که در درجه‌بندی اطلاعات قرار گرفته و در اختیار من قرار ندادند. البته اطلاعات عمومی را راحت در اختیارم قرار دادند.
 
خیلی وقت‌ها دیده شده به علت اینکه شهید چمران در آمریکا تحصیل می‌کردند، همسر آمریکایی داشتند و امام خمینی را آقای خمینی خطاب می‌کردند، ایشان را روشنفکر خطاب می‌کردند. نظر شما در مورد شخصیت ایشان چیست؟
با توجه به اینکه ایشان عضو جبهه ملی بودند و بعد از تاسیس نهضت آزادی نماینده این نهضت در خارج از کشور می‌شوند، با یک شخصیت ملی‌گرا روبه‌رو هستیم. در ملی‌گرایی شهید چمران شکی نیست. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که شهید چمران تنها رجل سیاسی آن زمان بودند که ملی‌گرایی و انقلابیگری را توأمان با هم داشت. به همین دلیل است که ایشان هم مورد اقبال ملی‌گرایان است هم حزب‌اللهی‌ها. و نکته مهم اینکه با توجه به مطالعاتی که داشتم به نظم ایشان مرجعیت امام خمینی و رهبری جامعه توسط امام را کاملا قبول داشتند و در رفتار و گفتار و احوالات ایشان هیچ زاویه‌ای با امام نداشتند. نمایندگی امام در شورای عالی دفاع، نماینده امام در غائله کردستان و همراهی ایشان را رهبر انقلاب در زمینه تشکیل ستاد جنگ‌های نامنظم موید این نکته است.
 
به نظرم افرادی که بعد ملی‌گرایی  و هم‌چنین بعد انقلابی‌گری شهید چمران را قبول نداشتند اظهاراتی در خصوص وی داشتند. «دکتر آمریکایی» عبارتی بود که توسط برخی از حزب‌اللهی‌ها به ایشان خطاب می‌شد و در مقابل هم ملی‌گرایان بعد اسلامیت شخصیت وی را قبول نداشتند و معتقد بودند که دکتر چمران وقت خود را در ایران تلف می‌کند چون این‌ها قدرش را نمی‌دانند!
 
همسر آمریکایی دکتر چمران هم قبل یا بعد از ازدواج با ایشان مسلمان می‌شوند. به هرحال می‌توان گفت شهید چمران با یک آمریکایی مسلمان زندگی می‌کرد.

شما حضور شهید چمران در جنگ را از وجهه وطن‌پرستی او می بینید یا وجهه اسلامی‌گرایی ؟
ایشان از سال ۵۰ تا ۵۷ در لبنان تحت شدیدترین درگیری‌های نظامی قرار‌داشتند. آن زمان حتی انقلاب اسلامی پیروز نشده بود و امید چندانی هم به پیروزی انقلاب نمی‌رفت. اما  او در لبنان فعالیت داشت. قطعا این فعالیت را نمی‌توان از بعد ملی‌گرایی تحلیل کرد بلکه از سر مسلمانی  و اسلامیت وارد این معرکه شده بود. در دفاع مقدس هم همانطور که در رمان «بدون مرز» نوشته‌ام، اگر در حریم امت اسلامی جنگی صورت می‌گرفت این شهید چمران بود که بدون توجه به ملیت آن منطقه برای حمایت و کمک پیشقدم می‌شد. همانطور که دیدیم حضور ایشان در لبنان زمان کوتاهی نبود و هفت سال به طول انجامید.

اینکه بین تمام شهدای شاخص سراغ شهید چمران رفتید دلیل خاصی داشت؟
تمام این مواردی که تا به اینجا گفتم دخیل بود. شهید چمران یک شخصیت چندوجهی دارد. او شخصیتی است که در لبنان فعالیت دارد و آن جا را به اوج می‌رساند.در آمریکا فعالیت علمی داشته و به مدارج بالایی رسیده است. در ایران نماینده مجلس و نماینده امام خمینی بوده، با گروه‌های مختلف مردمی به‌خصوص با گروه موتورسواران که به نوعی جزو لات‌های تهران بودند کار کرده، از ارتش حمایت کرده، ستاد جنگ‌های نامنظم را هدایت کرده و ... .
 
شهید چمران کسی است که از اولین روز حضور او در جنگ صحبت‌ می‌کنند. من دوست داشتم با نگارش این رمان گفتمانی درباره ایشان آغاز کنیم که فکر می‌کنم این مصاحبه هم در راستای تکمیل این گفتمان می‌تواند باشد. هدف من از این کتاب معرفی شهید چمران نبوده، که البته نیازی هم به معرفی نداشتند. بلکه قصد داشتم باب گفت‌وگوی جدیدی در خصوص او باز کنم.
 
نگارش جلد دوم این رمان تا کجا پیش رفته است؟
من در حال حاضر رمان دیگری در گیری به نام «۳۳» نوشتم که در آستانه چاپ قرار دارد. این رمان جنگ ۳۳ روزه لبنان را پوشش می‌دهد و حالتی داستان گونه دارد که شهید عماد مغنیه و سردار سلیمانی در داستان حضور دارند. این کتاب امسال منتشر می‌شود و رمان «بدون مرز۲» بعد از این رمان یا در سال ۱۴۰۳ منتشر خواهد شد.