محسن سعادتی متولد سال 1369 در شهرستان دهلران دارای مدرک دکترای باستانشناسی دوران اسلامی از دانشگاه تربیت مدرس است و به دلیل علاقه‌ای که به ری داشت عنوان رساله او نیز «بررسی و مطالعه معماری و شهرسازی ری در دوره سلجوقی» است او مدتی است که به عنوان مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر ری منصوب شده و به دلیل علاقه به میراث فرهنگی ری مقالات متعددی درخصوص موضوعات میراث فرهنگی و باستانشناسی شهرری به رشته تحریر درآورده که از آن جمله می‌توان به کتاب‌های کاخ ساسانی چالترخان ری (تألیف 1397)، شهرهای باستانی استان ایلام (تألیف 1396)، استقرارهای ایلامی و هخامنشی دشت دهلران (ترجمه 1396) و چهارتاقی‌های پشتکوه ایلام (تألیف 1393) اشاره کرد.
«کتاب ری از آغاز تا حمله مغول» که براساس مطالعات باستان‌شناختی و تاریخ‌نگارانه حاصل کاوش‌های باستانشناسی روکو رنته طی سال‌های 2006 و 2007 در شهرری است، به تازگی از سوی انتشارات آریارمنا در 195 صفحه و به قیمت 80 هزار تومان منتشر شده است. با محسن سعادتی در این باره گفت‌وگویی کرده‌ایم که در پی می‌آید:
قدیمی‌ترین یافته‌ها، قدمت ری را به چه دوره‌ای برمی‌گرداند و مربوط به کدام محوطه باستانی است؟
براساس کاوش‌های باستانشناسی در محدوده شهرری، قدیمی‌ترین استقرار در این منطقه متعلق به تپه باستانی چشمه علی است. مطالعات گاه‌نگاری نسبی، قدمت این محوطه را به حدود 8 هزار سال پیش برمی‌گرداند. شاخصه اصلی این محوطه، سفال موسوم به فرهنگ چشمه علی است. با توجه به اینکه اولین بار این نوع سفال در این منطقه به دست آمد، تحت عنوان فرهنگ چشمه علی در واژه‌نامه باستانشناسی وارد شد.
چرا «روکو رنته»، باستان‌شناس فرانسوی، ری را تا دوره مغول بررسی کرده؟ در این دوره چه اتفاقی برای این شهر می‌افتد؟
با توجه به اینکه استقرار در دژ رشکان به صورت پیوسته از دوره عصر آهن تا حمله مغول وجود داشته و این منطقه به عنوان کهندژ و مقرر حکومتی ری معرفی می‌شود، نویسنده عنوان «ری از آغاز تا حمله مغول» را برای این کتاب انتخاب کرده است. پایه و اساس آن براساس کاوش‌های باستانشناسی سال 2006 و 2007 در محوطه دژ رشکان و ارگ سلجوقی توسط روکو رنته (نویسنده کتاب) نگارش شده است.
از آثار قدیم و باستانی ری چه چیزهایی هنوز باقی مانده است؟
ری به عنوان یکی از مهمترین شهرهای دوران تاریخی و اسلامی همواره مورد توجه قرار گرفته است. این شهر باستانی با توجه به الگوی شهرسازی دوران باستان متشکل از سه بخش کهندژ، شارستان و ربض است. در این میان آثار و شواهد مهمی از دوران‌های مختلف باقی مانده است که از جمله آنها می‌توان به دژ رشکان، برج طغرل، تپه چشمه علی، باروی ری، نقش برجسته فتحعلی شاه قاجار، تپه میل، بنای نقاره خانه و اینانج و ... اشاره کرد.
ساخت و سازها در ری چه آسیب‌هایی به این کهن شهر می‌زند؟ و راهکار شما چیست؟
به واسطه وجود شهرسازی جدید، بیشتر آثار و شواهد شهر کهن ری در زیر شهر جدید مدفون شده است. به گونه‌ای که با گودبرداری‌ها و خاکبرداری‌های سطحی در بخش‌های مختلف شهر، شواهدی از قبیل سفال، معماری و غیره نمایان می‌شود. با توجه به لکه‌گذاری پیرامون مناطقی که در گذشته آثار و شواهدی باستانی در آنجا کشف شده و محدوده در جوار آثار باستانی نمایان، امیدواریم شهرداری منطقه 20 نسبت به صدور مجوز گودبرداری‌های با حجم بالای خاکبرداری تحت نظارت کارشناسان باستان‌شناس اقدام لازم را به‌عمل آورند. با انجام این عمل تا حدودی از تخریب لایه‌های باستانی و تاریخی متعدد در ری در اثر گودبرداری‌ها جلوگیری به‌عمل خواهد آمد. همچنین شهرداری منطقه 20 با ارائه راهکارهایی همچون معرفی پهنه‌های فرهنگی و تاریخی شهرری و دلایل اهمیت آنها، توجه مردم بزرگوار ری را با آثار باستانی و تاریخی این منطقه جلب کند.
وضعیت پژوهش‌ها و کتاب‌های منتشره در حوزه ری شناسی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خوشبختانه در سال‌های اخیر باستانشناسی، تاریخ و فرهنگ ری مورد توجه پژوهشگران مختلف قرار گرفته است. مطالعات ری شناسی در دهه اخیر تنها معطوف به صرف توصیف نشده و بیشتر جنبه‌های تحلیلی را دنبال کرده است. هرچند این مطالعات با توجه به مشکلاتی به صورت آهسته پیش می‌رود. ری توجه پژوهشگران و محققان بزرگی را همچون مرحوم استاد «حسین کریمان» به خود جلب کرده است.
استاد حسین کریمان در زمینه ری چه کارهایی را انجام داده‌اند؟
استاد کریمان به عنوان یکی از مهمترین پژوهشگران و محققان حوزه ری، کتاب‌هایی با عناوین ری باستان در دو جلد و آثار باقی مانده از ری باستان را در دهه‌های 40 و 50 به رشته تحریر در آورده‌اند. این کتاب‌ها به عنوان یکی از الگوهای مهم بهره‌گیری از متون تاریخی و شواهد باستانشناسی همواره مورد تمجید پژوهشگران قرار گرفته است. متاسفانه با توجه به از بین رفتن و تخریب بیشتر آثار در دهه‌های گذشته، این کتاب‌ها به عنوان مهمترین منبع مهم باستانشناسی، تاریخ و شهرسازی ری مورد توجه قرار گرفته است.
دلایل ایجاد و استقرار پایگاه ملی میراث فرهنگی در ری چیست؟
شهر ری به واسطه وجود آثار باستانی متعدد، استقرارهای پیوسته و متعدد تاریخی و وجود بافت تاریخی برجا به عنوان یکی از مهمترین شهرهای جهان باستان و اسلام معرفی می‌شود. در کنار اداره میراث فرهنگی شهرستان ری، استقرار پایگاه میراث فرهنگی در جهت توجه به این آثار باستانی در زمینه انجام طرح‌ها و مطالعات باستانشناسی و مرمت و همچنین کاوش‌های باستانشناسی و ایجاد مرمت و بازسازی بناها و آثار باستانی متعدد این شهر مورد تأکید قرار گرفته است.
چه کاوش‌هایی در حال حاضر در ری در حال اجراست؟
در حال حاضر هیچ کاوشی در شهر ری انجام نمی‌شود.
نظر شما