به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پس از شروع قیام انقلابی مردم ایران به زعامت امام خمینی (ره)، بحث تعیین دخالت کردن در تعیین سرنوشت به «مسئله» اصلی مردم تبدیل شد. تا پیش از قیام و تا پیش از آغاز سلسله دروس ولایت فقیه امام در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف، حاکمیت در جامعه بر مبنای وراثت تعیین می‌شد و پادشاهی و حاکمی از پدر به فرزند یا یکی از نزدیکان به ارث می‌رسید. به همین سبب هم بود که احمد شاه قاجار در خردسالی به پادشاهی انتخاب شد. چنین روندی مورد پذیرش بسیاری بود.
اما قیام امام خمینی باعث شد تا حضور مردم در تعیین سرنوشت خودشان به عنوان مسئله محوری تعیین شده و به شدت به کل ایران سرایت کند. به همین دلیل هم شهرهای مختلف ایران حتی مناطق دورافتاده در سال‌های منتهی به انقلاب به پا خواسته و تمام تلاش خود را برای قطع ید از حکومت پهلوی به کار بردند. بنابراین همه این شهرها در رویدادهای انقلاب تاریخ مهمی دارند که باید به آنها پرداخته شود.
متاسفانه جریان تاریخنگاری انقلاب علیرغم تمام تلاش‌ها و دستاوردهایش هنوز کار خاصی در زمینه تاریخ شهرهای مختلف در انقلاب نکرده است. هنوز هم بسیاری از اشخاص حضور دارند که ناظر و یا عضو فعال آن رویدادها در موطن خود بوده و نکات بسیاری برای گفتن دارند که تا دیر نشده باید به ثبت و ضبط این تاریخ شفاهی اقدام کرد.
تاریخ هر شهری مکمل تاریخ آن کشور است. بنابراین اگر پازل‌های مختلف تاریخ شهرها در انقلاب کنار هم گذاشته شود، روایتی بهتر و دقیق‌تر خواهیم داشت از روزهای آتش و خونی که به ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ ختم شد. بنابراین برای روشن‌تر شدن وجوه مختلف قیام به پژوهش‌های تاریخی درباره هر شهر نیاز داریم. بدون شک فهم انقلاب اسلامی و تلاش برای حفظ آرمان‌ها و تحقق اهداف آن نیازمند فهم چرایی و چگونگی تحقق آن است و این مهم نیز جز با پژوهش پیرامون شهرها به دست نمی‌آید.
یکی از شهرهای مهم ایران که به تاریخ مبارزات انقلابی مردمش توجه چندانی نشده اردبیل است. اردبیل یکی از شهرهای باستانی و تاریخی ایران است که در دوره‌هایی نقش موثر در سرنوشت کشور را بازی کرد. جد صفویان یعنی شیخ صفی الدین اردبیلی از این شهر برخاست و مقبره‌اش در این شهر، یکی از مراکز فرهنگی ایران است. اعقاب او بعدها توانستند با تشکیل سلسله صفویان برای چند قرن در ایران حکومتی شیعی راه اندازی کرده و شیعه را مذهب رسمی کشور کنند.
اردبیل به دلیل قرار گرفتن در جاده ابریشم نقش مهمی در اقتصاد نیز داشت. در دوران قاجار نیز به دلیل موقعیت استراتژیک در زمینه بازرگانی ایران نقش مهمی را ایفا کرد. اردبیل به دلیل اهمیتی که در منطقه آذربایجان داشت در رخدادهای انقلاب مشروطه نیز (چه له و چه علیه انقلاب) نقش داشت، ایل شاهسون نیز در برخی رخدادهای سیاسی حضور پیدا کرد، در اردبیل حضور داشتند. به دلیل نزدیکی به روسیه یا شوروی نیز بسیاری از مظاهر تمدن جدید در این شهر رشد یافتند. پیشترها نیز اردبیل از نظر فرهنگی از جمله داشتن کتابخانه، مدارس و... یکی از مراکز فرهنگی نخبه‌پرور در ایران بود.
اردبیل و انقلاب اسلامی
اردبیل در جریان مبارزه علیه حکومت پهلوی نیز نقش مهمی ایفا کرد. از شروع نهضت مردم مسلمان و متعهد اردبیل نیز همراه با مردم شهرهایی چون قم، تبریز و تهران، فعالیت‌های موثری در مبارزه علیه رژیم مرتجع پهلوی انجام دادند. با این اوصاف اما این نقش تا سال‌ها نادیده گرفته شده و ثبت در تاریخ نشد. تعداد پژوهش‌ها و یا منابع مکتوب درباره تاریخ انقلاب در اردبیل به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسد. یکی از این منابع مهم و قابل مطالعه «تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل» است که با تحقیق و نگارش علی درازی به سال ۱۳۹۱ توسط انتشارات سوره مهر منتشر شد. این کتاب از تولیدات مرکز مطالعات و تحقیقات مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری است.
اما تابستان امسال (۱۳۹۹) نیز کتاب «انقلاب اسلامی در اردبیل» نوشته رجب ایزدی و رحیم نیک بخت نیز با شمارگان هزار نسخه، ۶۳۶ صفحه و بهای ۸۶ هزار تومان توسط موسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی روانه کتابفروشی‌ها شد.
این پژوهش درخور تامل در هشت فصل به روایت تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل پرداخته است.
کتاب هشت فصل دارد. چهار فصل ابتدایی کتاب در اصل مباحث مقدماتی پیرامون پیشینه نهضت‌ها و حرکت‌های اسلامی در این شهر مذهبی که به دارالعرفان شهره بوده، است و مباحث مربوط به تاریخ انقلاب از فصل پنجم آغاز می‌شود. چهار فصل ابتدایی کتاب برای فهم این نکته که چرا اردبیل به سرعت نهضت و قیام امام خمینی (ره) پیوست اهمیت بسیاری دارد.
در فصل نخست کتاب به پیشینه نام و تاریخ مختصر اردبیل از ادوار کهن تا جنبش مشروطه پرداخته شده است. در این فصل نقش خاندان شیخ صفی در رسمیت یافتن تشیع مورد اشاره قرار گرفته است. فصل دوم، روایت تاریخی اردبیل از انقلاب مشروطه تا سقوط رضاشاه را دربرمی‌گیرد. در فصل سوم، حوادث تاریخی اردبیل از شهریورماه سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ بررسی شده است. در فصل بعدی، تحولات روی‌داده در اردبیل از سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۹ مورد توجه قرار گرفته است.
نویسندگان در فصل پنجم به بررسی فعالیت‌های صورت‌گرفته در اردبیل از شروع نهضت اسلامی تا تبعید امام خمینی (ره) پرداخته و در فصل ششم مقطع مهم نهضت اسلامی در اردبیل در ایام تبعید امام خمینی (ره) را مورد توجه و تحلیل و بررسی قرار داده‌اند. در این دوره نسبتا طولانی علمای مجاهد و مبارزان انقلابی با فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی جریان نهضت را به‌رغم سرکوب و اختناق زنده نگاه داشتند. مسئله تبعید امام (ره) یکی از مهم‌ترین بزنگاه‌ها در تاریخ قیام مردم اردبیل است. این رخداد شور انقلابی مردم را بیش از پیش کرده بود.
در فصل هفتم کتاب، فراز مهم تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل، از اوج‌گیری نهضت اسلامی با شهادت حاج‌آقا مصطفی خمینی تا رمضان سال ۱۳۵۷ مورد بررسی قرار گرفته است. موضوع فصل هشتم، دوران انقلاب اسلامی در اردبیل است که از مهرماه تا تثبیت انقلاب را شامل می‌شود. در ادامه اسناد، تصاویر و گاه‌شمار هم ضمیمه شده است.
نویسندگان و پژوهشگران این کتاب به خوبی توانسته‌اند روایت متقنی را از شروع نهضت در اردبیل به دست دهند.
آنها اسناد بسیاری را دیده و توانسته‌اند با برخی از مردم و حاضران در برخی رخدادها و حوادث گفت‌وگو کنند. کتاب تصویر روشنی از وضعیت اردبیل در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب را به مخاطبان ارائه می‌دهد. با تمام این اوصاف اما ضرورت دارد که منابع و پژوهش‌های دیگری نیز در این موضوع منتشر شود.
اما قیام امام خمینی باعث شد تا حضور مردم در تعیین سرنوشت خودشان به عنوان مسئله محوری تعیین شده و به شدت به کل ایران سرایت کند. به همین دلیل هم شهرهای مختلف ایران حتی مناطق دورافتاده در سال‌های منتهی به انقلاب به پا خواسته و تمام تلاش خود را برای قطع ید از حکومت پهلوی به کار بردند. بنابراین همه این شهرها در رویدادهای انقلاب تاریخ مهمی دارند که باید به آنها پرداخته شود.
متاسفانه جریان تاریخنگاری انقلاب علیرغم تمام تلاش‌ها و دستاوردهایش هنوز کار خاصی در زمینه تاریخ شهرهای مختلف در انقلاب نکرده است. هنوز هم بسیاری از اشخاص حضور دارند که ناظر و یا عضو فعال آن رویدادها در موطن خود بوده و نکات بسیاری برای گفتن دارند که تا دیر نشده باید به ثبت و ضبط این تاریخ شفاهی اقدام کرد.
تاریخ هر شهری مکمل تاریخ آن کشور است. بنابراین اگر پازل‌های مختلف تاریخ شهرها در انقلاب کنار هم گذاشته شود، روایتی بهتر و دقیق‌تر خواهیم داشت از روزهای آتش و خونی که به ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ ختم شد. بنابراین برای روشن‌تر شدن وجوه مختلف قیام به پژوهش‌های تاریخی درباره هر شهر نیاز داریم. بدون شک فهم انقلاب اسلامی و تلاش برای حفظ آرمان‌ها و تحقق اهداف آن نیازمند فهم چرایی و چگونگی تحقق آن است و این مهم نیز جز با پژوهش پیرامون شهرها به دست نمی‌آید.
یکی از شهرهای مهم ایران که به تاریخ مبارزات انقلابی مردمش توجه چندانی نشده اردبیل است. اردبیل یکی از شهرهای باستانی و تاریخی ایران است که در دوره‌هایی نقش موثر در سرنوشت کشور را بازی کرد. جد صفویان یعنی شیخ صفی الدین اردبیلی از این شهر برخاست و مقبره‌اش در این شهر، یکی از مراکز فرهنگی ایران است. اعقاب او بعدها توانستند با تشکیل سلسله صفویان برای چند قرن در ایران حکومتی شیعی راه اندازی کرده و شیعه را مذهب رسمی کشور کنند.
اردبیل به دلیل قرار گرفتن در جاده ابریشم نقش مهمی در اقتصاد نیز داشت. در دوران قاجار نیز به دلیل موقعیت استراتژیک در زمینه بازرگانی ایران نقش مهمی را ایفا کرد. اردبیل به دلیل اهمیتی که در منطقه آذربایجان داشت در رخدادهای انقلاب مشروطه نیز (چه له و چه علیه انقلاب) نقش داشت، ایل شاهسون نیز در برخی رخدادهای سیاسی حضور پیدا کرد، در اردبیل حضور داشتند. به دلیل نزدیکی به روسیه یا شوروی نیز بسیاری از مظاهر تمدن جدید در این شهر رشد یافتند. پیشترها نیز اردبیل از نظر فرهنگی از جمله داشتن کتابخانه، مدارس و... یکی از مراکز فرهنگی نخبه‌پرور در ایران بود.
اردبیل و انقلاب اسلامی
اردبیل در جریان مبارزه علیه حکومت پهلوی نیز نقش مهمی ایفا کرد. از شروع نهضت مردم مسلمان و متعهد اردبیل نیز همراه با مردم شهرهایی چون قم، تبریز و تهران، فعالیت‌های موثری در مبارزه علیه رژیم مرتجع پهلوی انجام دادند. با این اوصاف اما این نقش تا سال‌ها نادیده گرفته شده و ثبت در تاریخ نشد. تعداد پژوهش‌ها و یا منابع مکتوب درباره تاریخ انقلاب در اردبیل به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسد. یکی از این منابع مهم و قابل مطالعه «تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل» است که با تحقیق و نگارش علی درازی به سال ۱۳۹۱ توسط انتشارات سوره مهر منتشر شد. این کتاب از تولیدات مرکز مطالعات و تحقیقات مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری است.
اما تابستان امسال (۱۳۹۹) نیز کتاب «انقلاب اسلامی در اردبیل» نوشته رجب ایزدی و رحیم نیک بخت نیز با شمارگان هزار نسخه، ۶۳۶ صفحه و بهای ۸۶ هزار تومان توسط موسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی روانه کتابفروشی‌ها شد.
این پژوهش درخور تامل در هشت فصل به روایت تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل پرداخته است.
کتاب هشت فصل دارد. چهار فصل ابتدایی کتاب در اصل مباحث مقدماتی پیرامون پیشینه نهضت‌ها و حرکت‌های اسلامی در این شهر مذهبی که به دارالعرفان شهره بوده، است و مباحث مربوط به تاریخ انقلاب از فصل پنجم آغاز می‌شود. چهار فصل ابتدایی کتاب برای فهم این نکته که چرا اردبیل به سرعت نهضت و قیام امام خمینی (ره) پیوست اهمیت بسیاری دارد.
در فصل نخست کتاب به پیشینه نام و تاریخ مختصر اردبیل از ادوار کهن تا جنبش مشروطه پرداخته شده است. در این فصل نقش خاندان شیخ صفی در رسمیت یافتن تشیع مورد اشاره قرار گرفته است. فصل دوم، روایت تاریخی اردبیل از انقلاب مشروطه تا سقوط رضاشاه را دربرمی‌گیرد. در فصل سوم، حوادث تاریخی اردبیل از شهریورماه سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ بررسی شده است. در فصل بعدی، تحولات روی‌داده در اردبیل از سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۹ مورد توجه قرار گرفته است.
نویسندگان در فصل پنجم به بررسی فعالیت‌های صورت‌گرفته در اردبیل از شروع نهضت اسلامی تا تبعید امام خمینی (ره) پرداخته و در فصل ششم مقطع مهم نهضت اسلامی در اردبیل در ایام تبعید امام خمینی (ره) را مورد توجه و تحلیل و بررسی قرار داده‌اند. در این دوره نسبتا طولانی علمای مجاهد و مبارزان انقلابی با فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی جریان نهضت را به‌رغم سرکوب و اختناق زنده نگاه داشتند. مسئله تبعید امام (ره) یکی از مهم‌ترین بزنگاه‌ها در تاریخ قیام مردم اردبیل است. این رخداد شور انقلابی مردم را بیش از پیش کرده بود.
در فصل هفتم کتاب، فراز مهم تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل، از اوج‌گیری نهضت اسلامی با شهادت حاج‌آقا مصطفی خمینی تا رمضان سال ۱۳۵۷ مورد بررسی قرار گرفته است. موضوع فصل هشتم، دوران انقلاب اسلامی در اردبیل است که از مهرماه تا تثبیت انقلاب را شامل می‌شود. در ادامه اسناد، تصاویر و گاه‌شمار هم ضمیمه شده است.
نویسندگان و پژوهشگران این کتاب به خوبی توانسته‌اند روایت متقنی را از شروع نهضت در اردبیل به دست دهند.
آنها اسناد بسیاری را دیده و توانسته‌اند با برخی از مردم و حاضران در برخی رخدادها و حوادث گفت‌وگو کنند. کتاب تصویر روشنی از وضعیت اردبیل در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب را به مخاطبان ارائه می‌دهد. با تمام این اوصاف اما ضرورت دارد که منابع و پژوهش‌های دیگری نیز در این موضوع منتشر شود.
نظر شما