کتاب «آب کالای استراتژیک» تألیف سید غفار وهابی که در سال جاری از سوی انتشارات نوآوران دانش روانه بازار نشر شده است، ضمن پرداختن به ضرورت و اهمیت آب در وجوه مختلف حیات بشری و همه موجودات، بحران آب و درگیری‌های مرتبط با آن را در منطقه و جهان مورد بررسی قرار داده و در ادامه نیز به موضوعاتی همچون عوامل تهدیدکننده منابع آبی، ضرورت ایجاد نظام جامع مدیریت منابع آب و بهبود الگوی مصرف، می‌پردازد.
محدودیت منابع آب و افزایش روزافزون تقاضا
«در نگرش جدید جهانی، آب به‌عنوان مایه حیات، کالایی اقتصادی - اجتماعی است که کمبود روزافزون آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان، کاهش اعتماد سیستم‌های تأمین آب، تشدید رقابت و تضاد بین بخش‌های مختلف مصرف و بروز خسارت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی و تنش‌های اجتماعی - سیاسی را باعث شده است. در میان کاربردهای مختلف آب، آب شرب شهری به خاطر مسائل بهداشتی و تأمین نیازهای اولیه و اساسی انسان و نیز به جهت احتمال بروز تنش‌های اجتماعی در زمان کمبود آن، از حساسیت و اولویت بالاتری برخوردار است. از این‌رو با توجه به محدودیت منابع آب قابل‌دسترس در کشور و افزایش روزافزون تقاضا برای مصارف مختلف آب در کلیه جنبه‌های آن و در نتیجه رسیدن به مرز بحرانی استفاده از منابع تجدیدپذیر، ایجاب می‌کند که مدیریت تقاضا، مبنای کنترل مصرف و مدیریت منابع آب قرار گیرد، تا ضمن تأمین امنیت آبی، قوانین مدون بر این مبنا جهت ایجاد تعادل بین مصرف و تأمین آب ایجاد گردد.»
.jpg)
37 مورد خشونت بین کشورها بر سر آب در 50 سال گذشته
«عواملی همچون افزیش چشمگیر جمعیت کره زمین و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع محیط زیست برای تأمین نیازهای اقتصادی، تأثیر خود را بر محیط زیست و ازجمله منابع آب برجای گذاشته است. منابع آب به‌عنوان یک موضوع بااهمیت در صحنه سیاست داخلی کشورها به‌ویژه در مناطق خشک و کم‌آب جهان نظیر خاورمیانه از دیرباز مطرح بوده و همچنان اهمیت خود را حفظ کرده است. کارشناسان امور آب پیش‌بینی می‌کنند در آینده‌‌های نه چندان دور، تنش‌ها و درگیری‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی بر سر مسأله آب بیشتر خواهد شد و از آنجا که همگان به آب شیرین و پاک نیاز دارند، دور از ذهن نخواهد بود که جنگ‌های آینده جهان بر سر منابع آب صورت گیرد.
در 50 سال گذشته، 37 مورد خشونت بین کشورها بر سر آب گزارش شده است که همه آن‌ها به‌جز 7 مورد، مربوط به منطقه خاورمیانه می‌باشد؛ بحرانی که تنها از طریق اعمال برنامه‌ریزی‌های کلان و واقع‌بینانه و مبتنی بر تعاملات بین‌المللی و با استفاده از تمامی امکانات و ظرفیت‌ها، قابل کنترل خواهد بود. در سراسر تاریخ بشر، دسترسی به آب، یک شرط اولیه و اساسی برای توسعه اجتماعی، اقتصادی و پایداری فرهنگ و تمدن بوده است. به گفته آب‌شناسان، آب دیگر یک کالای فراوان و فاقد ارزش اقتصادی نیست، بلکه یک کالای بدون جایگزین و باارزش اقتصادی زیاد در همه زمینه‌های مصرف می‌باشد. موضوع آب به‌عنوان یک موضوع بااهمیت در صحنه سیاست داخلی کشورها به‌ویژه در مناطق خشک و کم‌آب جهان از دیرباز همواره مطرح بوده و هم‌اکنون نیز اهمیت خود را حفظ کرده است.»
.jpg)
وضعیت منابع آب در ایران
«نزدیک به 85 درصد از مساحت ایران دارای اقلیم خشک بیابانی، نیمه‌خشک و فراخشک می‌باشد. میزان بارش در ایران به‌طور متوسط حدود 400 میلیارد مترمکعب در سال است که نزدیک به 270 میلیارد مترمکعب آن تبخیر و تعرق و 130 میلیارد مترمکعب آن در سال به‌عنوان آب‌های تجدیدپذیر از طریق آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی، بهره‌برداری می‌شود. از این مقدار نزدیک به 92 میلیارد مترمکعب به‌صورت جریان‌های سطحی در کشور جاری شده و سالانه به میزان حدود 38 میلیارد مترمکعب سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه می‌نماید. برآوردها حاکی است که سرانه منابع آب تجدیدشونده در ایران حدودا 25 درصد متوسط جهانی می‌باشد.
یک عامل اساسی تأثیرگذار بر مسأله موجودیت آب در کشور، تغییرپذیری زیاد فصلی و سالی آن است. بارندگی سالیانه از مقادیر بسیار کم قابل چشم‌پوشی در نواحی کویری تا بیشتر از 1500 میلی‌متر در نواحی ساحلی خزر تغییر می‌کند. موجودیت آب در کشور در طول سال نوسان قابل‌توجهی دارد و این تغییرپذیری، سه مورد مهم را برای مدریت آب یادآور می‌شود: اول اینکه، عدم اطمینان موجودیت آب از نتایج بلافصل این امر بوده و لذا ارزش‌گذاری آب برای بهره‌برداران مشکل خواهد بود. دوم اینکه، ظرفیت ذخیره پرهزینه‌ای برای بهره‌برداری از جریان آب در طول سال مورد نیاز است. سوم اینکه، مدیریت ریسک برای کمینه کردن اثرات نامطلوب رویدادهای هیدرولوژیکی شدید لازم است.»
نخستین چاپ کتاب «آب کالای استراتژیک» در 131 صفحه با شمارگان یک‌هزار نسخه به بهای 25 هزار تومان از سوی انتشارات نوآوران دانش راهی بازار نشر شده است.
نظر شما