علی پژهان در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) توضیحاتی درباره کتاب «جمعیت‌شناختی مسلمانان جهان» ارائه کرد و گفت: برای گردآوری داده‌های اطلاعاتی با 222 کشور مکاتبه کردیم. پایه‌ بسیاری از این آمارها در گزارش انجمن پیو در سال 2009، در نقشه‌ جمعیت مسلمانان جهان منتشر شده است. این کتاب تا حد امکان، داده‌ها را برای هر دهه 2030 و 2020، 2010، 2000، 1990 فراهم می‌کند. با این حال، در برخی موارد، دوره‌های زمانی متفاوت است، زیرا داده‌ها فقط برای سال خاصی و یا در دوره‌ پنج‌ساله (به عنوان مثال، 2015 ـ 2010 و 2035 ـ 2030) در دسترس است.
 
وی با بیان اینکه تعریف مسلمان در این گزارش بسیار وسیع است، افزود: هدف این کتاب، شمارش تمام گروه‌ها و افرادی است که خود را مسلمان معرفی می‌کنند. در این کتاب هیچ تلاشی برای اندازه‌‌گیری چگونگی مذهب مسلمانان و پیش‌بینی سطح مذهبی آنان در دهه‌ پیش رو نشده است. همچنین در این پژوهش، هر قاره به مناطق مختلف تقسیم و پس از آن کشورهای هر منطقه برحسب حروف الفبا تنظیم شده است. این مناطق از بالا به پایین (شمال و جنوب) و به پیروی از سنت مسلمانان از راست به چپ (از شرق به غرب) است. رشد اسلام در این قاره به عنوان یک درخت در حال رشد شبیه‌سازی شده است.
 
به گفته پژهان، این کتاب مشتمل بر دو فصل است؛ فصل نخست آن به جمعیت‌شناسی تاریخی مسلمانان جهان و ارائه‌ یک برآورد مطمئن از جمعیت مسلمانان و رصد آنها در هر یک از کشورها در سراسر جهان می‌پردازد. این اطلاعات، به عنوان یک مرجع برای مطالعات دیگر و بحث‌های مربوط به جمعیت مسلمان جمع‌آوری شده است.
 
وی با بیان اینکه این کتاب تصویر متفاوتی با تصویر معمول از افزایش مداوم جمعیت در سرزمین‌های اسلامی را نشان می‌دهد اضافه کرد: با استفاده از داده‌های به دست آمده از کشورها، میانگین نرخ باروری در سال‌های 1975 تا 1980 و 2005 چهل و یک درصد کاهش یافته است، حال آنکه کاهش نرخ باروری در جهان 33 درصد بوده است. 22 درصد از کشورهای مسلمان شاهد 50 درصد یا بیشتر کاهش باروری بوده‌اند. بیشترین کاهش در ایران، عمان، امارت متحده عربی، الجزیره، بنگلادش، تونس، لیبی، آلبانی، قطر و کویت که حدود 60 درصد یا بیشتر طی سه دهه‌ گذشته بوده است.
 
این جمعیت‌شناس با اشاره به اینکه فصل دوم کتاب به پیش‌بینی جمعیت مسلمانان جهان می‌پردازد، یادآور شد: انتظار می‌رود که در 20 سال آینده جمعیت مسلمان جهان در حدود 35 درصد افزایش یابد، با توجه به پیش‌بینی‌‌های جدید توسط انجمن مرکز تحقیقاتی پیو در ارتباط با مذهب و جمعیت، تعداد مسلمانان از یک میلیارد و ششصد میلیون نفر در سال 2010 به دو میلیارد و دویست میلیون نفر تا سال 2030 افزایش می‌یابد. اگر روند فعلی ادامه یابد، مسلمانان 26/4 درصد از کل جمعیت هشت میلیارد و سیصد میلیون پیش‌بینی شده‌ جهان در سال 2030 را تشکیل خواهند داد. نکته‌ حائز اهمیت اینکه، براساس بررسی‌های انجام شده جمعیت مسلمانان در دو دهه‌ آینده با سرعت کندتری نسبت به دو دهه‌ گذشته رشد خواهد کرد.
 
پژهان در پاسخ به این پرسش که ادعای کتاب مبنی بر اینکه رد پای اعمال سیاست‌های غربی در کاهش جمعیت مسلمانان در جهان چگونه قابل اثبات است، اظهار کرد: این همان چیزی است که در کتاب با آن از خودکشی جمعیتی یاد کردیم. به هر حال جنگ‌های زیادی در کشورهایی که مسلمانان ساکن هستند وجود دارد و به همین دلیل بخشی از جمعیت کشورهای مسلمان از این طریق در حال کاهش است. از سوی دیگر کاهش باروری نیز در کشورهای مسلمان محسوس است هر چند کاهش باروری فقط محدود به ایران نیست و در همه جهان وجود دارد اما نمودار‌ها حاکی از آن است که سقوط جمعیتی مسلمانان پنجاه درصد از غیرمسلمانان بیشتر است.
 
وی افزود: امروز کشورهای غیر مسلمان نسبت به خطرات کاهش باروری آگاه هستند و به همین دلیل کتاب‌هایی چون «آمریکای تنهای تنها» یا «فرانسه رو به افول» در این کشورها منتشر شده و خطرات کاهش باروری در این کشورها را گوشزد کرده است. این در حالی است که مسلمانان به خواب زمستانی رفتند.
 
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره کاهش خطرات باروری در ایران سخن گفت و افزود: ما در هرم جمعیتی دهه 60 یک انفجار جمعیتی داشتیم و این مساله به تدریج موجب مشکلات و رقابت گسترده‌ای در تحصیل و ورود دانشگاه، ازدواج و یافتن کار و مسکن شد. در دهه‌های بعدی، متولدین دهه 60 به سالخوردگی می‌رسند و در سال‌های آینده این جمعیت در حالی به میانسالی و پیری می‌رسد که ما زیر ساخت‌هایی را برای روبه‌رو شدن با چنین وضعیتی نداریم.
 
پژهان در پاسخ به این پرسش که رویکرد دولت در این زمینه چگونه باید باشد، گفت: دولت نباید در این حوزه مداخله مستقیم داشته باشد. کشور کره نیز در این باره فعالیت‌های غیرمستقیم خوبی داشته است. البته کشورهای آمریکا و اروپا به دلیل مهاجرپذیری سعی در استفاده از نیروهای انسانی جایگزین دارند اما ما باید هوشیار باشیم و در این زمینه روشنگری‌های لازم را اعمال کنیم.