نویسنده در بخش مقدمه کتاب نخست به این پرسش که ماهی چیست؟ پاسخ میدهد. شناسایی ماهیان، روشهای اندازهگیری فاکتورها، ماهیان آب شیرین، جغرافیای جانوری ماهیان آب شیرین ایران، زیستشناسی ماهیان، ماهیت محیط زیست، چگونگی جمعآوری ماهیان، چگونگی بررسی ماهیان و انتقال به آزمایشگاه، حوضههای آبریز، عوامل تهدیدکننده ماهیان داخلی ایران و وضعیت حفاظتی موضوعات اساسی است که در این بخش به آن پرداخته میشود.
در قسمتی از این بخش کتاب درباره عوامل تهدید کننده ماهیان آبهای داخلی ایران آمده است: «با افزایش دو برابری جمعیت ایران در سالهای اخیر، نیاز به مسکن، غذا، آب و سایر امکانات بهرهبرداری هرچه بیشتر از منابع طبیعی را به دنبال داشته است. در کنار آن، تغییرات اقلیمی، کاهش و یا تغییر رژیم بارندگی در بسیاری از نقاط ایران، تغییرات گستردهای را در اکوسیستمهای آبهای داخلی اران (رودخانهها و تالابها) ایجاد نموده است. نسل بسیاری از ماهیان آبهای داخلی ایران در اثر این تغییرات در معرض تهدید است، متاسفانه بهغیر از مطالعات پراکندهای که در برخی سالها و در برخی رودخانهها و تالابها صورت گرفته است، هیچگونه پایش منظمی در مورد وضعیت ماهیان و یا حتی اکوسیستمهای آبی ایران صورت نگرفته و نمیگیرد. در نتیجه نمیتوان قضاوت دقیقی از کاهش و یا حتی انقراض برخی از گونهها در سالهای اخیر داشت.»
بخش بعدی کتاب به معرفی گونههای متنوع ماهیان آبهای داخلی ایران اختصاص دارد. براساس مندرجات این بخش کتاب «ماهیان آبهای داخلی ایران بسیار متنوع بوده و حدود 174 گونه، 85 جنس و 25 خانواده در 19 حوضه آبریز ایران پراکندهاند.»
خانواده مارماهیان دهانگرد، خانواده کوسه ماهیان، خانواده ماهیان خاویاری-تاس ماهیان، خانواده مارماهیان حقیقی، خانواده شگ ماهیان، خانواده کپور ماهیان، خانواده سگ ماهیان جویباری خاردار، خانواده سگ ماهیان جویباری، خانواده سگ ماهیان یا گربه ماهیان، خانواده اسبله ماهیان، خانواده گربه ماهیان، خانواده اشلمبو ماهیان، خانواده آزاد ماهیان، خانواده اردک ماهیان، خانواده کفال ماهیان، خانواده شیشه ماهیان، خانواده کپور دندانداران، خانواده گامبوزیا ماهیان، خانواده سه خاره ماهیان، خانواده نی ماهیان، خانواده مارماهیان خاردار آب شیرین، خانواده سوف ماهیان، خانواده سیکلیده، خانواده گاوماهیان و خانواده سرماری ماهیان گونههای متنوع آبهای داخلی ایران را تشکیل میدهند که در این کتاب معرفی میشوند.
در این بخش درباره خانواده اشلمبو ماهیان میخوانیم: «این خانواده شامل یک جنس و سه گونه هستند، گونههای این خانواده در پاکستان و از طریق هند تا تایلند پراکنده شدهاند. اعضای این خانواده خصوصیاتی مانند بدنی کشیده و فشرده با سر پهن، دهان کوچک و دارای زائدههای گوشتی، لبها دارای برجستگیها، دندانهای پرزمانند بر روی آروارهها و وومر، چهار جفت سبیلک، منافذ آبششی گسترده و کیسههای هوایی، کیسه شنای بسیار کوچک، باله پشتی کوتاه و بدون خار دارند، باله چربی در این خانواده وجود ندارد، باله مخرجی خیلی بلند است که به باله دمی متصل میشود و یا توسط یک شکاف از آن جدا میشود، باله سینهای دارای خارهای محکم و سمی است، سطح پوست فاقد فلس است، این ماهیان قادر به زندگی در آبهای راکد هستند و میتوانند از طریق هوا تنفس نمایند. آنها بهواسطه سمی بودن خارهای باله سینهای برای انسان خطرناکاند.»
در بخش ضمیمه و در انتهای کتاب برخی اطلاعات همچون کلیدشناسی ماهیان آبهای داخلی ایران، اصطلاحات و فاکتورهای شناسایی ماهی، پراکنش ماهیان براساس حوضه آبریز، پراکنش ماهیان بومی انحصاری در ایران و ماهیان غیربومی در ایران به صورت کلی و در یک نگاه در جدولهایی تهیه شده است.
کتاب «راهنمای میدانی ماهیان آبهای داخلی ایران» تالیف اصغرعبدلی در 272 صفحه، با شمارگان یکهزار نسخه و بهای 45 هزار تومان برای استفاده علاقهمندان به ماهیها و طبیعتگردان از سوی انتشارات ایرانشناسی روانه بازار کتاب شد.
نظر شما