بخش اول این کتاب دارای 10 فصل به نام‌های «در بیان اسما»، «در بیان صفات»، «در بیان کنایات»، «در بیان افعال»، «در بیان فروع»، «در بیان قیودات»، «در بیان حروف و ادوات»، «در بیان مرکبات»، «در بیان تألیفات کلمات» و «در ضوابط خط و املا» است.
بخش دوم این کتاب نیز شامل 6 فصل با نام‌های «در بیان اصطلاحات عربیه که در میان عبارات فارسی به عینه و به صورت متداول و مستعمل است»، «در بیان برخی لغات متداول و مستعمل»، «در بیان اصطلاحات و استعارات فارسی»، «در ضروب و امثال و بعضی تعبیرات مشهوره فارسی»، «در بعضی ضروب امثال و تعبیرات عربیه که در میان عبارات فارسی زیاد دیده می‌شود» و «منابع مقدمه و تعلیقات» می‌شود.
در مقدمه این کتاب می‌خوانیم: «میرزا حبیب سالیان دراز در استانبول معلم زبان و ادبیات فارسی بوده و چون دور از وطن می‌زیسته و در کشور غیر فارسی‌زبان به سر می‌برده، احتیاج فارسی را به تدوین قواعد خوب احساس کرده است. میرزا حبیب دارای ذوقی سرشار و سلیقه‌ای بسیار مستقیم بوده، زبان فارسی و ترکی و عربی و برخی زبان‌های اروپایی را هم خوب می‌دانسته و از آن‌ها در تدوین قواعد فارسی استفاده کرده، بیشتر عمر خود را در تعلیم و تألیف و تصنیف و تتبع و تمرین زبان و ادبیات گذرانده و از همه بالاتر درد و عشق کار داشته و فارسی را برای فارسی دوست می‌داشته است.»
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «مصدر لفظی است که بی مقارنت به زمان، دلالت بر کیفیت و حالتی کند و در فارسی مختوم است به «دن» یا «تن»، چون شمردن و گفتن، و آن یا بسیط است، چون خوردن که آن را منصرف می‌گویند، چه تغییر و تبدیل به عین آن عارض شود و یا مرکب چون نیک شمردن، بد گفتن، و آن را غیر منصرف می‌گویند چه تغییر به جزء آخر آن عارض می‌شود.
«مصدر وضعی» آن است که در حقیقت آن را وضع کرده باشد چون جستن و غارت کردن. «مصدر جعلی» یا فرضی آن‌که از کلمه عربی به فارسی بسازند، چون طلبیدن، غارتیدن. «مصدر ترکیبی» آن‌که کلمه را با فعلی عام یا خاص مرکب می‌کنند، چون شاد شدن، رشک بردن؛ و چون علامت مصدر را در بسط و جزء آخر را در مرکبات حذف کنند و از باقی مانده باز معنی مصدری خواهند، چون غارت و طلب و رشک، آن را «مصدر مرخّم» نامند.»
کتاب دستور سخن در شمارگان 700 نسخه به قیمت 16 هزار تومان به تازگی از سوی نشر چشمه منتشر شده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این کتاب به لینک زیر مراجعه کنید:
نظر شما